Παραμύθια με μαγικές εικόνες

Μια φορά και έναν καιρό! Τι σημαίνει και τι υπαινίσσεται αυτή η πασίγνωστη διατύπωση, με την οποία ξεκινούν τα περισσότερα από τα  παραμύθια; Το βέβαιο είναι ότι μέσα από αυτήν, αποκλείεται –εκ των πραγμάτων- η όποια χρονική και ιστορική σαφήνεια. Από εκεί κάπου, είναι που ξεκινάει η μαγεία των παραμυθιών. Εμπνευση την αποκαλούν και όλα τα υπόλοιπα στο παραμύθι πρέπει να αναζητηθούν σε μια λαϊκή προφορική αφήγηση που θα σαγήνευε για αιώνες, πολύ πριν μετεξελιχθεί ως μέσον έκφρασης σε λογοτεχνία, περνώντας έτσι από την προφορική στην γραπτή αφήγηση.

Κατά τα άλλα, το παραμύθι προτού φτάσει να απασχολήσει τους μελετητές της λογοτεχνίας, καταγραφόταν και απασχολούσε την λαογραφία που είδε σε αυτό μία ανεξάντλητη πηγή δοξασιών, συλλογικών εμμονών, φοβήτρων, φαντασίας, αξιών και θέλγητρων. Το παραμύθι, λοιπόν, σύμφωνα με τη λαογραφία είναι μια φανταστική ιστορία, που διαθέτει έντονα τα στοιχεία του μαγικού, του υπερφυσικού και του απίθανου. Και, βέβαια, έχει συνήθως ως πρωταγωνιστές υπεράνθρωπα όντα -όπως γίγαντες, δράκους και νεράιδες- αλλά και πρωταγωνιστές ικανούς για υπεράνθρωπα κατορθώματα!

Αλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι στα παραμύθια είναι κυρίαρχη η διάσταση του απίστευτου. Εκείνο, όμως, που για το σημερινό άνθρωπο είναι φανταστικό, για τον πρωτόγονο αποτελούσαν τον αληθινό του κόσμο, όπως αυτός τον έβλεπε ή όπως τον εξηγούσε με τα μέσα και τη γνώση που διέθετε – δηλαδή, απλοϊκά! Ολος ο κόσμος του πρωτόγονου ανθρώπου, η θεωρίες του για τη γέννηση του κόσμου, ο φόβος του για τα ποικίλα φυσικά φαινόμενα, η πίστη του στη μαγεία, στη δεισιδαιμονία και στις υπερφυσικές ικανότητες των μάγων, η στενή σχέση του με τα ζώα, τα οποία θεωρούσε συντρόφους, τα όνειρα που τον μετέφεραν σε άγνωστους τόπους με τρόπο ανεξήγητο, πέρασε μέσα στα παραμύθια.

Οι διαφορές που παρατηρούνται ανάμεσα στο λαϊκό παραμύθι (προϊόν της προφορικής παράδοσης) και στο λόγιο (προϊόν της γραπτής λογοτεχνίας) αφορούν κυρίως την παραγωγή, τη μεταβίβαση και τη λειτουργία του λόγου όπως αρθρώνεται μέσα από τα παραμύθια. Θα έλεγε κανείς ότι οι κύριοι σταθμοί αυτής της μακραίωνης ανταλλαγής ανάμεσα στην πλούσια προφορική παράδοση του είδους και στην καταγραφή τους που σηματοδοτούσε μια υπό διαμόρφωση λογοτεχνική παράδοση, είναι το «Δεκαήμερο» του Βοκκάκιου, o «Γαργαντούας» του Ραμπελαί, η μετάφραση του «Χίλιες και Μία Νύχτες» και, φυσικά, τα «Παραμύθια» του Σαρλ Περρώ (1628 – 1703) που η συμβολή του στη διάδοση των παραμυθιών έμελλε να είναι ανεκτίμητη!

Συγγραφέας αναρίθμητων έργων, οφείλει τη φήμη του στο «Ιστορίες και διηγήματα του παρελθόντος», που δημοσιεύτηκε με το όνομα του γιου του - μια συλλογή διηγημάτων με ομοιοκαταληξία, καθώς και πεζά κείμενα που δημιουργήθηκαν με την προσδοκία να ψυχαγωγήσουν τα παιδιά. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται πασίγνωστα παραμύθια, όπως «Η Κοκκινοσκουφίτσα», «Η Ωραία Κοιμωμένη», «Ο Παπουτσωμένος Γάτος» και «Ο Κυανοπώγων», που είναι διασκευές -σχεδόν λησμονημένων τότε- μεσαιωνικών παραδοσιακών παραμυθιών, τα οποία διηγήθηκε με ύφος απλό ανεπιτήδευτο και ευρηματικό.

Η παρούσα έκδοση «Τα εικονογραφημένα παραμύθια» έρχεται να τιμήσει τον μαγικό κόσμο των παραμυθιών, γιορτάζοντας την εξαιρετική συνάντηση ενός συγγραφέα και ενός καλλιτέχνη, παγκοσμίως αναγνωρισμένων: του Σαρλ Περρώ και του Γκυστάβ Ντορέ. Το έργο αυτό - που περιλαμβάνει το σύνολο των παραμυθιών του Περρώ, που πρωτοεκδόθηκαν το 1697 επί Λουδοβίκου ΙΔ΄, και περίπου ογδόντα εικονογραφήσεις του Ντορέ, του 1862 - μας οδηγεί ξανά στις απολαύσεις της παιδικής ηλικίας με την Κοκκινοσκουφίτσα, την Ωραία Κοιμωμένη του δάσους, τη Σταχτοπούτα, τον Παπουτσωμένο Γάτο, τη Γαϊδουρόγουνα, τον Δαχτυλάκη, τον Μπλαβογένη και άλλες ιστορίες.

Σταδιακά, μέσα από αυτήν την αριστουργηματική έκδοση, γίνεται αντιληπτό ότι η αξία του παραμυθιού δεν έγκειται μόνο στην όποια πρωτοτυπία των θεμάτων του, αλλά και στην απόδοσή τους, στην καλλιτεχνική παραλλαγή γνωστών μοτίβων, στις εικόνες που το αποκρυσταλλώνουν και το στοιχειώνουν για πάντα καθηλώνοντας το συλλογικό υποσυνείδητο. Και αυτό συντελείται, συχνά με έναν τρόπο παιγνιώδη, στοχαστικό και αναμφίβολα απολαυστικό, μέσα από ιστορίες φαινομενικά απλές, και -κατά κανόνα- ανεξάντλητες ως προς τις πιθανές ερμηνείες τους. Αλλά, σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να παραβλέψουμε κάτι που -εκ πρώτης όψεως- είναι μάλλον τρομακτικό, μοιάζει αναπόφευκτο, ενδεχομένως και να είναι μοιραίο: τα παραμύθια, όσο και να το ψάξει κανείς, είτε μας αρέσει είτε όχι, λένε πάντα την αλήθεια...

Σαρλ Περρώ & Γκυστάβ Ντορέ
«Τα εικονογραφημένα παραμύθια»
Μετάφραση: Δέσποινα Καμπάνη - Δετζώρτζη
Σελίδες: 164
Εκδόσεις: Άγρα