Πέλα Σουλτάτου: Επαναστάτης θεωρείται αυτός που φοράει μαγιό σε παραλία γυμνιστών

Η Πέλα Σουλτάτου γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης και ζει στην Αθήνα. Έχει κάνει σπουδές στην Κοινωνιολογία και τη Δημόσια Υγεία και απέκτησε τον διδακτορικό της τίτλο στις Επιστήμες της Αγωγής από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Διδάσκει στην ανώτατη εκπαίδευση και εργάζεται στη Δημόσια Διοίκηση.

Έχει εκδώσει τα αφηγήματα μικρού μήκους «Τα φώτα στο βάθος» (Απόπειρα, 2013) με το ψευδώνυμο Niemands Rose και το μυθιστόρημα «Ανκόρ» (Καστανιώτης 2015). Έχει συμμετάσχει στους συλλογικούς τόμους «Ανθολόγιον - Ιστολόγιον» και «Θεατρικό Αναλόγιο Από Κοινού» (Όστρια, 2018). Το πρώτο της βιβλίο δραματοποιήθηκε και παρουσιάστηκε στο «Από Μηχανής Θεός». Με το έργο «Άλογα» διακρίθηκε στο 1ο Φεστιβάλ Θεατρικού Αναλογίου στο «Από Κοινού Θέατρο». Διατηρεί το blog «Του κανενός το ρόδο». Έχει δημοσιεύσει πεζά και άρθρα σε εφημερίδες, περιοδικά, ιστοσελίδες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

Πρόσφατα, κυκλοφόρησε τη νουβέλα «Ανάποδες στροφές» από τις εκδόσεις Καστανιώτη, η οποία μας έδωσε την αφορμή για αυτήν εδώ τη συνέντευξη. Όλα συμβαίνουν την παραμονή και τις πρώτες ώρες της Πρωτοχρονιάς. Ο Μανόλης έχει ξεμείνει με πέντε ευρώ στην τσέπη, ενώ η παρέα του ετοιμάζεται για το σκυλάδικο. Προφασίζεται το άσθµα του και επιστρέφει στο πατρικό με σκοπό να βρει το κομπόδεμα της μάνας του. Σε λίγες μέρες, παρουσιάζεται φαντάρος, όλο και κάτι θα του ’χει βάλει στην άκρη. Το σπίτι άδειο και σκοτεινό. Η Μαρία κάπου θα ξεφαντώνει. Ο Σήφης, ο πατέρας του, έτσι κι αλλιώς, απών. Ξεψαχνίζοντας το σπίτι στη Νέα Ελαία, καταλήγει στο πατάρι όπου ανακαλύπτει καταχωνιασμένο το αμαρτολόγιό της. Το άλλο πρόσωπο της μητέρας φανερώνεται. Το μυαλό του κρασάρει. Ο χρόνος σκαλώνει. Η έλευση του νέου έτους αναβάλλεται.

Τα προσωπικά σας βιώματα κατά πόσο έχουν επηρεάσει και έχουν θέση στα θέματα για τα οποία έχετε διαλέξει να γράψετε;

Το πρωταρχικό υλικό από το οποίο αρδευόμαστε θαρρώ είναι η προσωπική μας ιστορία. Άλλοτε η αφετηρία είναι το βίωμα, οπότε η διαδρομή μέχρι το έργο είναι ευθεία και μάλλον πρόδηλη, παρά την όποια μυθοπλαστική συγκάλυψη κι επεξεργασία. Άλλοτε πάλι ο καλλιτέχνης αφορμάται από το έργο του για να αναστοχαστεί, να αυτοαναλυθεί, να κατανοήσει πιο βαθιά και πιο πλατιά τον εαυτό του. Με δυο λόγια, η πορεία από το βίωμα ως τη δημιουργία μπορεί να είναι vice versa, αλλά δεν καταπιάνεται κανείς με δική του θέληση, όπως στην τέχνη, με όσα δεν ενυπάρχουν στον ψυχισμό του. Και βίωμα με αυτή την έννοια είναι και η σκέψη. Πολύ καθοριστικό μάλιστα.

Ποια είναι αυτά τα στοιχεία που πιστεύετε ότι ξεχωρίζουν ένα βιβλίο και το καθιστούν «ξεχωριστό»;

Η σύμπλευση μορφής και περιεχομένου είναι θεμελιώδης. Αν ένα από τα δυο υπολείπεται σε αρτιότητα αλλά και αν δεν είναι αρμονικά συνταιριασμένα, το έργο μπατάρει. Ακόμα μετράνε οι προθέσεις του δημιουργού, με κάποιο τρόπο φαίνεται αν είναι ειλικρινείς ή όχι, και το θέμα που πραγματεύεται. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει κοινή φόρμουλα. Τι είναι αυτό που συνδέει τον Κορτάσαρ με τον Ντοστογιέβσκι;

Πώς επιλέγετε τους χαρακτήρες των ιστοριών σας;

Είχα την τύχη να περιπλανηθώ σε μια ποικιλόμορφη ανθρωπογεωγραφία, όχι ως τουρίστρια μα ως οντότητα του ενδιαιτήματος. Έτσι φέρω μνήμες από ορεσίβιους κρητικούς μέχρι πανεπιστημιακούς στο Λονδίνο, κι από Ευρωπαίους αξιωματούχους μέχρι έγκλειστους στα ψυχιατρεία και φυλακές. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες δημιουργείται μια μεγάλη δεξαμενή αναπαραστάσεων, οπότε οι ήρωες που τελικά θα γίνουν βιβλίο διαθέτουν θράσος. «Για μένα θα γράψεις», σου λένε. Και κυριαρχούν έναντι των υπολοίπων όπως εκείνο το σπερματοζωάριο που υπήρξαμε κάποτε.

Πόσο η σκληρότητα και η ατέλεια τους σας εμπνέουν και ποιο το περιθώριο που αφήνετε στα έργα σας στην αισιοδοξία της ζωής;

Τέλειο στοιχείο η ατέλεια. Πόσο ανιαροί οι μονολιθικοί ήρωες. Έχω δομήσει κι εγώ τέτοιους στο παρελθόν και το μετάνιωσα. Οι γοητευτικές ιστορίες ανθούν μέσα στην αντίφαση των χαρακτήρων μας. Οπότε οι δικοί μου ελάσσονες χαρακτήρες, «τα ασήμαντα ανθρωπάκια» που θα έλεγε κάποιος ελιτιστής, δεν μπορεί μονάχα να βολοδέρνουν μέσα στην τραχύτητα της βιοπάλης, τους θέλω να πουν και ένα venceremos, τους θέλω έπειτα να ξαποστείλουν και το ένα και το άλλο και να κάνουν κάτι που με εκπλήξει. Να είναι σε μια διαρκή κίνηση…

Οι ήρωες του νέου σας βιβλίου γιατί παίρνουν «ανάποδες στροφές»;

Για εντελώς διαφορετικούς λόγους. Ο Μανόλης βρίσκει ευχαρίστηση να σπάει πράγματα, να βρίζει, να φωνάζει κ.α. Αν και η υπερβολή και το πάθος χαρακτηρίζουν η νεότητα, το γνωρίζουμε από ήδη από τον Αριστοτέλη, ο θυμός του ήρωά μου ριζώνει σε ένα υπέδαφος κοινωνικής αδικίας, παρουσιάζει δε ιδιαιτερότητες ως ψυχοσύνθεση και ταυτόχρονα συμβιώνει με μια sui generis μητέρα, με έντονη σεξουαλικότητα, δυναμισμό αλλά και έναν ισχυρό ηθικό κώδικα. Με αυτά τα υλικά θα προκληθεί η έκρηξή του. Αντίθετα, η Μαρία, η μητέρα του, εξοργίζεται και δε διστάζει να τα τινάξει όλα στον αέρα όταν βάλλεται η αξιοπρέπειά της.

Ποια είναι τα εμπόδια που συναντά κάποιος σήμερα και μένει στάσιμος, ειδικά οι νέοι;

Τα εμπόδια είναι πρώτα και κύρια εξωγενή, προκύπτουν από τις συνθήκες. Εκείνος ο αφελής βολονταρισμός, ότι μπορεί τάχα κανένας να υπερβεί τους φραγμούς και να εξελιχθεί όπως επιθυμεί, δεν εξηγεί αλλά αντίθετα παροπλίζει. Μένει κάποιος στάσιμος γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς.

Υπήρξε κάτι που να μάθαμε ως κοινωνία στα χρόνια της οικονομικής κρίσης;

Είναι απότοκο μιας παρωχημένης και καθολικίζουσας αντίληψης ότι η τιμωρία είναι παιδαγωγός. Δε χρειαζόταν τόση βαναυσότητα για να δούμε τις παθογένειες. Μήπως δεν ξέραμε όλοι λίγο-πολύ τι πήγαινε στραβά; Γιατί χρειαζόταν ένα τόσο σκληρό μάθημα; Και τελικά αναρωτιέμαι ποιος έμαθε και τι έμαθε δεδομένου ότι οι μηχανισμοί χειραγώγησης της κοινής γνώμης είναι πανίσχυροι.

Πώς αξιολογείτε το πολιτικό τοπίο στη χώρα μας;

Θα σταθώ στην πιο επικίνδυνη έκφανση της πολιτικής ζωής, την άνοδο της ακροδεξιάς. Εκεί πια οφείλει κανένας να διαλέξει με ποιους συντάσσεται, τι λόγο αρθρώνει, πώς αντιμάχεται αυτό το φαινόμενο. Περίμενα να δω μια μαζική εναντίωση, εδώ και χρόνια, να γίνει κοινή συνείδηση και κτήμα όλων η αντιφασιστική δράση αλλά μοιάζει τελικά να είναι ευσεβής μου πόθος, ένα ασπρόμαυρο παραμύθι όπως αυτό που έχτισα στο «Ανκόρ».

Είναι η Ελλάδα μια συντηρητική χώρα;

Έχοντας την εμπειρία του εξωτερικού, έζησα πολλά χρόνια στο Λονδίνο και ταξίδεψα πολύ στην Ευρώπη συναλλασσόμενη με ανθρώπους από πάρα πολλά μέρη του πλανήτη, καταλήγω να απαντήσω απερίφραστα πως ναι, ζούμε σε μια συντηρητική χώρα, όπου η θρησκεία κατέχει έναν ανεπίτρεπτα δεσποτικό ρόλο με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Σήμερα ποιον θεωρείτε επαναστάτη;

Όποιον φοράει το μαγιό του σε παραλία γυμνιστών.

Πώς ήταν η Πέλα Σουλτάτου σαν παιδί;

Ευτυχής μέσα στη δυστυχία. Έζησα όμορφα παιδικά χρόνια με δυο γονείς έξω καρδιά, ψιλοάθεους, χωρίς να το έχουν κάνει παντιέρα, προοδευτικούς, χωρίς να το εξαργυρώνουν σε ιδιότητες, ένα σπίτι ανοιχτό σε παρέες, γέλια, παιχνίδια, μουσικές. Κι όλα αυτά με το τίποτα. Ο πατέρας μου ήταν εργάτης και αγρότης. Η μητέρα μου, όσο ήμαστε μικρά, δεν εργαζόταν, μεγάλωνε τρία παιδιά. Ωστόσο, αυτή δεν ήταν παρά η φωτεινή όψη της σελήνης. Υπήρξε και η σκοτεινή για την οποία δεν θέλω να μιλήσω. Θαρρώ νίκησε μέσα μου η πίστη στη ζωή.

Ποια χαρακτηριστικά πιστεύετε ότι έχετε διατηρήσει από την παιδική σας ηλικία;

Ξέρετε αυτή η ερώτηση είναι μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Εννοώ, αν απαντήσω με ειλικρίνεια θα φανεί σα να βαυκαλίζομαι ότι διατηρώ μια παιδικότητα, πράγμα που προκαλεί τη χλεύη. Είμαστε καχύποπτοι πια όταν ο άλλος παριστάνει τον καλό και τον αθώο, γιατί ο καπιταλιστικός βίος παραείναι πολύπλοκος και ρυπαρός για ακηλίδωτες ψυχές. Αν πάλι δεν απαντήσω, ψεύδομαι πως τάχα δε γνωρίζω. Τελικά, τι είμαι και τι δεν είμαι, ή που φαίνεται μέσα στα γραπτά μου, ή που δε φαίνεται και δεν αφορά κανέναν.

Τι σας ενθουσιάζει περισσότερο στη ζωή;

Οι συμπτώσεις. Γνωρίζω την σκεπτικιστική ερμηνεία, ότι συμπτώσεις ονομάζουμε όσες συζεύξεις έτυχε να καταγράψουμε ή κάπως έτσι. Όμως, είναι εντυπωσιακές σαν παιχνίδι με την τύχη, σαν ταχυδακτυλουργικό κόλπο εκεί που δεν το περιμένεις.

Πώς θα θέλατε να κυλήσει η ζωή σας τα επόμενα χρόνια;

Πρώτα και κύρια, όσο κλισέ κι αν ακούγεται, θέλω να είναι καλά τα παιδιά μου. Να είμαι ουσιαστική μαζί τους, τροφός από πάντα αλλά και πια σύντροφος. Ύστερα, επειδή πια έχω γίνει πλούσια από την περιήγησή μου, έχω στο υπόγειο τόσα που κοχλάζουν να βγουν στο φως, ώστε ονειρεύομαι να μου δοθεί η πολυτέλεια του χρόνου να γράψω όσο περισσότερο μπορώ.