Άγγελος Φραντζής: Με την «Ευτυχία», ο κόσμος αισθάνθηκε ότι δεν τον κοροϊδεύουν

Μετά από μια ξέφρενη κούρσα με 662.000 θεατές στις αίθουσες και οκτώ Βραβεία Ίρις από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου, ανάμεσά τους και αυτά της Καλύτερης Ταινίας Μυθοπλασίας Μεγάλου Μήκους, Β΄ Γυναικείου Ρόλου για την Κάτια Γκουλιώνη, Α΄ και Β' Ανδρικού Ρόλου για τους Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη και Θάνο Τοκάκη, η «Ευτυχία» του Άγγελου Φραντζή («Το όνειρο του σκύλου», «Ακίνητο ποτάμι») για τη ζωή και το έργο της αγαπημένης στιχουργού Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, είναι επίσημα μία από τις μεγαλύτερες εμπορικές και καλλιτεχνικές επιτυχίες του ελληνικού σινεμά.

Μια καλή αφορμή, λοιπόν, να μιλήσουμε με τον σκηνοθέτη πίσω από τον θρίαμβο, όχι για βραβεία, αλλά για την ανατομία της επιτυχίας, τον αντίκτυπο της ταινίας και το θολό σήμερα μέλλον της ελληνικής κινηματογραφίας υπό το ζοφερό παρόν της πανδημίας που έχει βάλει τον πολιτισμό στον «πάγο».

Ποια είναι η σημασία της εμπορικής και καλλιτεχνικής αναγνώρισης της «Ευτυχίας» στο πλαίσιο του ελληνικού σινεμά;
Δεν ξέρω τι σημαίνει «επιτυχία», για να πω την αλήθεια. Εννοείται ότι όταν μια ταινία κάνει πολλά εισιτήρια είναι μια εισπρακτική επιτυχία. Όταν μια ταινία έχει φτιαχτεί από τη βάση της για να απευθυνθεί σε ένα ευρύ κοινό και κερδίζει το στοίχημα, είναι όμορφο. Κάθε ταινία σαν έργο τέχνης βάζει κάποιους στόχους - ένας από τους βασικούς στόχους της «Ευτυχίας» ήταν η πρέπουσα σημασία σε όλα τα επίπεδα κατασκευής της. Ταυτόχρονα έπρεπε να έχει μια απεύθυνση. Το γεγονός ότι αυτό αναγνωρίστηκε από το κοινό και από τους ειδήμονες, σίγουρα προκαλεί χαρά. Το τι σημαίνει αυτό για το ελληνικό σινεμά είναι σχετικό. Έχουμε δει ταινίες να κάνουν εμπορική επιτυχία στο παρελθόν χωρίς απαραίτητα να σπρώχνουν προς τον ίδιο δρόμο κι άλλες. Επίσης, δεν είναι σίγουρο ότι μια ταινία των προδιαγραφών της «Ευτυχίας» θα ακολουθηθεί ως μοντέλο για επόμενες κινηματογραφικές παραγωγές. Για εμένα, ευχής έργο θα ήταν να μπούμε σε μια διαφορετική νοοτροπία δημιουργίας των ταινιών που θέλουμε να έχουν μια μαζική απεύθυνση κάνοντας σωστή δουλειά σε κάθε τομέα παραγωγής με τους κατάλληλους ανθρώπους. Δεν χρειάζεται να αναπαράγουμε την ίδια «σίγουρη» συνταγή. Έχουμε τόσο καλούς συντελεστές σε όλα τα επίπεδα - σκηνοθέτες, ηθοποιούς, σεναριογράφους, που είναι κρίμα να μην αξιοποιούνται και προς μία τέτοια κατεύθυνση.

Στην περίπτωση της «Ευτυχίας» ποιοι ήταν οι βασικότεροι παράγοντες που έσπρωξαν το κοινό στις αίθουσες;
Ένας παράγοντας είναι σίγουρα η ίδια η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου για την οποία ένα μεγάλο κομμάτι του κοινού δεν γνώριζε ότι βρισκόταν πίσω από όλα αυτά τα λαϊκά τραγούδια και είχε μόνο την αόριστη ιδέα ενός ονόματος. Από την άλλη, προϋπήρχε η βάση του κόσμου από την θεατρική παράσταση που αν και διαφέρει από την ταινία, είχε δημιουργήσει μια προσμονή. Ο αντισυμβατικός χαρακτήρας όμως της «Ευτυχίας» που αντιμετωπίζει τη ζωή με μια λοξή παράδοξη ματιά, ξεπερνάει τα εμπόδια στο πέρασμα του χρόνου και βουτάει μέσα στα ένστικτα και τον παρορμητισμό της, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να αποστασιοποιείται για να είναι καλλιτέχνης και δημιουργός σπουδαίων τραγουδιών, νομίζω ότι λειτουργεί ως βασικό χαρακτηριστικό ταύτισης των θεατών. Είχα την μεγάλη τύχη να συνεργαστώ με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και την Κάτια Γκουλιώνη, που απέδωσαν επακριβώς αυτή την πλευρά του χαρακτήρα της. Ένας άλλος παράγοντας της επιτυχίας της ταινίας είναι η κοινή μνήμη των τραγουδιών της Παπαγιαννοπούλου που έχουμε ακούσει όλοι, η ατμόσφαιρα των κυριακάτικων γλεντιών που πέρασε στην ταινία. Και από το σενάριο μέχρι το μακιγιάζ των ηθοποιών και όλες τις ειδικότητες, έγινε μια σοβαρή δουλειά που αναγνωρίστηκε. Αισθάνθηκε ο κόσμος ότι δεν τον κοροϊδεύουν.

«Ειδικά στο νεανικό κοινό, νομίζω ότι παίζει μεγάλο ρόλο η αντισυμβατική πλευρά του χαρακτήρα της ''Ευτυχίας''»

Πριν βγει η ταινία στις αίθουσες, είχαμε την εντύπωση ότι απευθυνόταν στο κοινό των μεγαλύτερων σε ηλικία θεατών, κι όμως την είδαν θεατές όλων των ηλικιών.

Αυτό είναι το εντυπωσιακό και το ευχάριστο. Μιλάω με μαθητές σχολείων που μου λένε ότι έχουν δει όλοι την ταινία: κανείς μας δεν το περίμενε. Ειδικά στο νεανικό κοινό, νομίζω ότι παίζει μεγάλο ρόλο η αντισυμβατική πλευρά του χαρακτήρα της «Ευτυχίας». Με ένα τρόπο, πολύ διαφορετικό και πολύ δικό της, η «Ευτυχία» είναι λίγο ''Ζορμπάς'', έχει κάτι το καζαντζακικό. Είναι ταυτόχρονα και διανοούμενη, αλλά και παρορμητική. Με το χιούμορ της ξεπερνάει τις δυσκολίες και αυτό της δίνει ένα ειδικό βάρος, το οποίο έκανε τους νεότερους να την αγαπήσουν.

Μέχρι την ημέρα που έκλεισαν οι κινηματογράφοι, οι προβολές της ταινίας συνέχιζαν στις αίθουσες. Ένα μήνα μετά το λουκέτο, η «Ευτυχία» είναι ένα από τα θύματα της διαδικτυακής πειρατείας. Πώς το αντιμετωπίζετε;

Καθημερινά γίνεται ένας συνεχής αγώνας για να κατέβει η ταινία από τα πειρατικά sites. Δυστυχώς, η πειρατεία είναι αναμενόμενη και συμβαίνει πάντα με τις ταινίες που κάνουν επιτυχία. Ο κόσμος δεν γνωρίζει περί πνευματικών δικαιωμάτων και δεν αντιλαμβάνεται ότι οι ελληνικές ταινίες δεν διανέμονται σε μια τεράστια παγκόσμια αγορά και πρέπει να προστατευθούν. Ευτυχώς, η ταινία είχε κάνει έναν μεγάλο κύκλο στις αίθουσες όταν έκλεισαν οι κινηματογράφοι. Σκέφτομαι το πλήγμα που υπέστησαν άλλοι, όπως ο Γιάννης Οικονομίδης, που μόλις η ταινία του βγήκε στις αίθουσες, διακόπηκε η διανομή της, ενώ άλλες ελληνικές ταινίες που ήταν προγραμματισμένο να βγουν, δεν βγήκαν. Αυτοί επλήγησαν πολύ περισσότερο. Η «Ευτυχία» έκανε μεγάλο κύκλο.

Με τον κινηματογραφική παραγωγή παγωμένη εδώ και 30 μέρες, πώς εκτιμάς τη ζημιά που έχει γίνει; Σε ποια φάση της εργασίας σου σε πέτυχε η επιβολή των περιοριστικών μέτρων;

Είχα αρνηθεί οποιαδήποτε άλλη πρόταση για δουλειά αυτή την περίοδο για να επικεντρωθώ στη συγγραφή του επόμενου δικού μου πρότζεκτ μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. Δεν επηρεάστηκα, λοιπόν, προσωπικά από την επιβολή του lockdown. Διακόπηκαν, όμως, τα γυρίσματα ταινιών που ήταν σε εξέλιξη, άλλες ταινίες δεν θα γυριστούν φέτος γιατί δεν έχει πια νόημα, ενώ όλα τα σχέδια πάνε ένα χρόνο πίσω, διότι κανείς δεν γνωρίζει τι θα γίνει από τον Οκτώβριο. Το ερώτημα είναι πώς αυτό το διάστημα που είναι όλα στον πάγο θα έχει επηρεάσει συνολικά την οικονομία. Γι’ αυτό και η στήριξη σε όλα τα κομμάτια της καλλιτεχνικής παραγωγής θα έπρεπε να ήταν εξαρχής ριζική και όχι με μικρές πρωτοβουλίες και ανεπαρκή μέτρα που άργησαν πολύ να ανακοινωθούν.

«Όταν βλέπω γύρω μου τις οικονομικές επιπτώσεις που έχει αυτό που συμβαίνει όχι μόνο για τον δικό μας τον χώρο, αλλά και για πολλά επαγγέλματα, μόνο ανησυχία νιώθω»

Πώς αντιμετωπίζεις προσωπικά αυτό που συμβαίνει;

Τα μέτρα για τον κορονοϊό μας πέτυχαν στη Σύρο και αποφασίσαμε να μείνουμε στο νησί. Είναι ίσως καλύτερα από το να είσαι στην Αθήνα γιατί έχεις μια άμεση επαφή με τη φύση, αλλά τα υπόλοιπα είναι το ίδιο με την Αθήνα. Οι αποστάσεις που πρέπει να τηρούνται, τα ψώνια στο σουπερμάρκετ, η συχνότητα με την οποία βγαίνεις, ο διάχυτος φόβος. Προσωπικά, το αντιμετωπίζω μέρα με τη μέρα. Κάποιες μέρες είναι λιγότερες καλές από άλλες, και άλλες χειρότερες. Προσπαθώ να κρατάω θετική στάση και να μην αναλώνομαι σε αυτό που κάναμε όλοι στην αρχή διαβάζοντας όλες τις αναλύσεις. Ακούς ειδήσεις που επηρεάζουν την ψυχολογία σου και ταυτόχρονα δεν μπορείς και να βοηθήσεις σε κάτι. Οπότε προτιμώ να κρατήσω μια απόσταση και να κάνω πράγματα που με βοηθούν να μπω προς τα μέσα κατά έναν τρόπο, είτε δημιουργικά είτε για οτιδήποτε άλλο. Όταν βλέπω γύρω μου τις οικονομικές επιπτώσεις που έχει αυτό που συμβαίνει όχι μόνο για τον δικό μας τον χώρο, αλλά και για πολλά επαγγέλματα, μόνο ανησυχία νιώθω.

«Η ατομική ευθύνη παίζει μεγάλο ρόλο σε μια υγειονομική κρίση τεράστιου μεγέθους, αλλά δεν μπορεί η κρατική ευθύνη να είναι στο απυρόβλητο»

Ποια πλευρά της κοινωνικής μας ζωής δοκιμάζεται περισσότερο;

Όλα δοκιμάζονται και όλα έχουν πολλές πλευρές παράλληλα. Είναι μια μεγάλη αντίφαση αυτό που ζούμε σε σχέση με το τι σημαίνουν τα μέτρα τα οποία έπρεπε να παρθούν και σωστά πάρθηκαν, ευτυχώς νωρίς. Από την άλλη, αυτό δεν πρέπει να γίνεται άλλοθι για να περιορίζεται οποιαδήποτε κριτική απέναντι στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και ασκείται η εξουσία. Δεν αρκεί να βγαίνουμε στα μπαλκόνια και να χειροκροτούμε τους γιατρούς - υπάρχουν πολύ πιο σοβαρά πράγματα που πρέπει να γίνουν και δεν γίνονται. Ακόμα και τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας που έχουν παρθεί είναι ελλιπή και όταν τα βάζεις στην πράξη προκύπτει μια σειρά από προβλήματα και θέματα που επηρεάζουν διάφορους κλάδους. Μας παρουσιάζεται η εικόνα ότι έχουμε λύσει τα προβλήματα και ότι το μόνο ζήτημα είναι η ατομική ευθύνη. Προφανώς η ατομική ευθύνη παίζει μεγάλο ρόλο σε μια υγειονομική κρίση τεράστιου μεγέθους, αλλά δεν μπορεί να γίνεται ασπίδα και η κρατική ευθύνη να είναι στο απυρόβλητο.

Σαν κοινωνία φαίνεται ότι έχουμε επιδείξει καλά αντανακλαστικά πάντως.

Αυτό πιστεύω κι εγώ. Νομίζω ότι σε καμία περίπτωση δεν είμαστε αυτό για το οποίο μας κουνάνε το δάχτυλο συνέχεια: «δεν είστε καλά παιδιά και αρκετά ώριμοι».  Από την πρώτη στιγμή – με κάποιες εξαιρέσεις που αλίμονο αν δεν υπήρχαν - η ελληνική κοινωνία έδειξε ένα τρομερό επίπεδο ωριμότητας.

Αν σου ζητούσα να κλείσουμε με μια αισιόδοξη σκέψη για το ελληνικό σινεμά, ποια θα ήταν αυτή;

Νιώθω ότι η δουλειά που αρχίζει να γίνεται στην Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου είναι ολοένα και πιο ενδιαφέρουσα με την έννοια ότι ο ρόλος της δεν περιορίζεται στο να κάνουμε μια τελετή με βραβεία. Για εμένα αυτό είναι το λιγότερο από τις δράσεις και ενέργειες που πρέπει να κάνει η Ακαδημία. Με όρεξη και κέφι δρομολογούνται πράγματα ουσιαστικά και ευρύτερα για κάθε τομέα του κινηματογράφου ξεχωριστά.

Ποιά ταινία σου σού θυμίζει την δυστοπία της πανδημίας που ζούμε;

Έχει πλάκα αυτό που ρωτάς γιατί για πολύ καιρό, ο αρχικός τίτλος για το «Ακίνητο ποτάμι» ήταν «Virus» με την λογική ότι αυτή η εμμονή των ηρώων να νοηματοδοτήσουν το ανεξήγητο ήταν σαν ένας ιός που πέρναγε από τον έναν στον άλλο και οδηγούσε στην καταστροφή του συστήματος της εμπιστοσύνης της σχέσης, όπως ο ιός καταστρέφει έναν οργανισμό. Τελικά τον απορρίψαμε ως τίτλο γιατί έκανε πολύ sci-fi και απογοήτευε δίνοντας μια λάθος προσμονή του θεατή. Επίσης, η αμέσως προηγούμενη ταινία μου λεγόταν «Σύμπτωμα»…άσε που στο παρελθόν είχα κάνει μια μικρού μήκους που λεγόταν «19». Αν τα βάλεις όλα αυτά μαζί κάνει «ΣΥΜΠΤΩΜΑ VIRUS 19». Μήπως να πάω για εξορκισμό;