Τα Πάντα Όλα: Μία ξεκαρδιστική περιπέτεια με μεγάλη καρδιά και πληθωρική σκηνοθεσία

Η νέα ταινία «Τα Πάντα Όλα» (Everything Everywhere All at Once), η οποία θα βγει στις ελληνικές αίθουσες την Πέμπτη 28 Απριλίου από την Tanweer, είναι μία καταιγιστική υπαρξιακή κωμωδία σ' ένα πολυσύμπαν με εναλλακτικές ζωές, μία διασκεδαστική αλληγορία για τον πολύπλοκο σύγχρονο κόσμο. H Μισέλ Γεό (Τίγρης και Δράκος) και η Τζέιμι Λι Κέρτις υποδύονται απολαυστικά κόντρα ρόλους και υπηρετούν το τολμηρό και αντισυμβατικό όραμα δύο ευφυέστατων και μαξιμαλιστών δημιουργών, γνωστών ως Ντάνιελς.

Στον τοίχο του γραφείου του Ντάνιελ Κουάν υπάρχει ένα έργο του Ικέντα Μανάμπου με τίτλο «History of Rise and Fall», ένα περίτεχνο σχέδιο με παγόδες, ανθισμένα κλαδιά κερασιάς και σιδηροδρομικές γραμμές, ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του μαξιμαλιστικού στυλ του Μανάμπου. «Τα έργα του είναι έντονα, γεμάτα λεπτομέρειες» εξηγεί ο Κουάν. «Αλλά όταν πηγαίνεις λίγο πίσω, καταλαβαίνεις ότι βλέπεις ένα δέντρο».

Ο Κουάν και το έτερο δημιουργικό του ήμισυ ο Ντάνιελ Σάινερτ -το δίδυμο είναι γνωστό ως Ντάνιελς- έπρεπε να βρουν το δικό τους δέντρο. Αυτό συνέβη γύρω στο 2016, όταν προέκυψε το πρώτο προσχέδιο του «Everything Everywhere All At Once», ένα πρότζεκτ που άρχιζε να μοιάζει με το ζουμαρισμένο χάος του έργου του Μανάμπου. Σε μία φωτογραφία που έβγαλαν εκείνο το διάστημα διακρίνεται ένα διάγραμμα που προκαλεί πονοκέφαλο, πιάνει έναν ολόκληρο τοίχο και αραδιάζει καμιά δωδεκαριά χρωματικά κωδικοποιημένες πλοκές, μουτζούρες με ιδέες, κι αυτό που μπορεί να είναι ή να μην είναι ένα φαλλικό σκαρίφημα (ή το όπλο του Τσέχοφ).

Εκείνο το διάστημα, ο Κουάν ανησυχούσε ότι η ταινία πάνω στην οποία δούλευε ήταν υπερβολική. Κάτι που δεν μας ξαφνιάζει, αφού ο ίδιος ο τίτλος μας προϊδεάζει γι' αυτό που κάνει την ταινία τόσο γνήσια μοναδική και υπερβατική. Βλέποντας το ολοκληρωμένο υλικό σήμερα, η ταινία διατηρεί το μαξιμαλιστικό, σπαρταριστό ύφος της, παραμένοντας δύσκολη να την περιγράψουν ακόμα και οι ίδιοι οι δημιουργοί της.

«Έχουμε την περιγραφή του οικογενειακού δράματος, της επιστημονικής φαντασίας και της φιλοσοφίας» λέει ο Σάινερτ. Ή μπορείς να πεις ότι είναι μία ταινία κουνγκ φου που πηδάει σε πολυδιάστατα σύμπαντα με τη Μισέλ Γεό στο επίκεντρο να παίζει την απρόθυμη σωτήρα. Υπάρχει και η περιγραφή για τα χάσματα γενεών, το ίντερνετ και τον τρόμο του να ζεις στη σύγχρονη εποχή. Υπάρχει και αυτό: μία ταινία για μία γυναίκα που προσπαθεί να πληρώσει τους φόρους της. Δεν είναι λάθος, είναι άλλωστε η αφετηρία της ιστορίας.

Όταν ξεκινάει η ταινία, παρακολουθούμε την Έβελιν (Γεό) την ιδιοκτήτρια ενός καθαριστηρίου, που ζει στρυμωγμένη σε ένα διαμέρισμα πάνω από το μαγαζί της και είναι αντιμέτωπη με ένα σωρό γραφειοκρατία, όταν λαμβάνει ειδοποίηση από την εφορία. Είναι αγχωμένη με τον ηλικιωμένο πατέρα της (Τζέιμς Χονγκ), που έρχεται να μείνει μαζί της, και παλεύει να ακούσει την μεγάλη πια κόρη της (Στέφανι Σου) και τον τρυφερό σύζυγο της (Κε Χούι Κουάν). Αλλά όταν συναντά μία υπάλληλο της εφορίας (Τζέιμι Λι Κέρτις), μία παράξενη συγκυρία τη στέλνει σε μία περιπέτεια πολλαπλών διαστάσεων που βάζει τη μοίρα του κάθε σύμπαντος στα χέρια της και την αναγκάζει να αντιμετωπίσει τον ίδιο της εαυτό και την οικογένεια της.

Στο τελευταίο μέρος, οι δημιουργοί έκαναν ένα βήμα πίσω και τελικά είδαν το δέντρο. «Θα μπορούσαμε να πούμε ένα εκατομμύριο πράγματα για την ταινία, αλλά το πιο απλό και τίμιο είναι ότι πρόκειται για μία μαμά που μαθαίνει να προσέχει την οικογένεια της μέσα στο χάος» λέει ο Κουάν.

Η ταινία, όπως και το προηγούμενο έργο των Ντάνιελς (το «Swiss Army Man» και το θρυλικό μουσικό βίντεο για τον Lil JonTurn με τίτλο «Down for What»), τρέχει χωρίς φρένα προς την εξωφρενική αναρχία: η Έβελιν εκτοξεύεται σε έναν μεταφυσικό κόσμο ξεφεύγοντας από τον τρόμο της εφορίας προς την ανακτορική φωλιά ενός μηδενιστή κακού με το όνομα Τζόμπου Τουπάκι, από το Χονγκ Κονγκ μέχρι ένα ερημωμένο φαράγγι, όπου βράχοι με συναισθήματα βγάζουν τα εσώψυχα τους. Αλλά αυτή η αίσθηση της αχαλίνωτης φαντασίας, του αέναου χάους, τελικά μεταμορφώνει το παγκόσμιο ή το πολυσυμπαντικό σε κάτι οικείο, σε έναν γνήσιο διαλογισμό πάνω στο να βλέπουμε πραγματικό αυτούς που είναι κοντά μας όταν νιώθουμε ότι όλα καταρρέουν.

«Αυτό που μας πυροδότησε ήταν η μεταφορά αυτού που περνάμε σήμερα σαν κοινωνία, αυτή η υπερπληροφόρηση που έχουμε υποστεί» λέει ο Κουάν. «Οι άνθρωποι λένε ότι έχουν κουραστεί με την ενσυναίσθηση στην εποχή του κόβιντ, αλλά ένιωσα ότι ήδη από πριν είχαμε φτάσει σ’ αυτό το σημείο, υπάρχουν πολλά που πρέπει να φροντίσουμε και έχουμε χάσει το νήμα. Θελήσαμε να κάνουμε μία ταινία για την ενσυναίσθηση εν μέσω χάους».

Η ταινία παίζει με το ταξίδι αυτογνωσίας της ηρωίδας

Η ταινία παίζει με το ταξίδι αυτογνωσίας της ηρωίδας, μία σύμβαση που το κοινό έχει μάθει να περιμένει, και τα δημιουργεί μία τρίπρακτη δομή που διαδραματίζεται σε ένα θρυμματισμένο πολυσύμπαν. Η αίσθηση της αιωνιότητας -όλοι οι πιθανοί κόσμοι, οι απύθμενες κουνελότρυπες- ήταν στο προσκήνιο όσο οι δημιουργοί έψαχναν τις λεπτομέρειες της ιστορίας. Ήταν κρίσιμο οι άνθρωποι να βλέπουν την ταινία και να νιώθουν τον ίδιο ίλιγγο με την Έβελιν, την αίσθηση ότι συντρίβονται από τον θόρυβο και τις αποφάσεις που παίρνει σε όλες τις ζωές της. Αυτή η τολμηρή δομή ήταν κρίσιμη για να προκληθεί αυτή η εμπειρία.

Ο θεματικός ανθρωποκεντρικός πυρήνας βοήθησε τους Ντάνιελς να μετριάσουν την αιχμηρή αντίφαση που υπήρχε στην αρχική σύλληψη της ταινίας, όταν το δίδυμο πήγε να δει δύο ταινίες της δεκαετίας του‘90. «Είδαμε το Matrix και το Fight Club και τις ερωτεύτηκα ξανά και τις δύο ταινίες» λέει ο Κουάν. «Σκέφτηκε ότι αν μπορούσαμε να κάνουμε κάτι έστω και κατά το ήμισυ απολαυστικό όσο το Matrix, αλλά με τη σφραγίδα μας και το ύφος μας, θα πέθαινα ευτυχισμένος».

Ο Κουάν θυμάται πόσο εμπνεύστηκε από τις εμβληματικές σκηνές μάχης του The Matrix. «Στη δική μας περίπτωση, δεν είναι ότι αγαπάμε τη βία, αλλά τις περιπέτειες» σημειώνει ο Κουάν. «Έχει κάτι το συναρπαστικό και το σπλαχνικό το Matrix και θέλαμε να πάρουμε αυτή την ενέργεια και να την καθοδηγήσουμε προς την αγάπη και την κατανόηση. Κι αυτό είχε πλάκα, γιατί δεν ξέραμε πώς να το κάνουμε, αλλά θέλαμε να το δούμε στη μεγάλη οθόνη».

Η έμπνευση, το σενάριο και η ανάπτυξη

«Καθόμουν και σκεφτόμουν: μπα, κανένας που είναι στα καλά του δεν θα έγραφε κάτι τέτοιο με λουκάνικα αντί για δάχτυλα» εξομολογείται η Μισέλ Γεό. Η ηθοποιός θυμάται την πρώτη φορά που διάβασε το σενάριο των Ντάνιελς, που θα την ταξίδευσε σε ένα πυρετώδες πολυσυμπαντικό όνειρο, συμπεριλαμβανομένης της σκηνής που έχει λουκάνικα για δάχτυλα και τα χρησιμοποιεί με αλλόκοτους τρόπους με την Τζέιμι Λι Κέρτις. Η Γεό δεν είχε δει ακόμα το «Swiss Army Man», αλλά είχε ακούσει καλά πράγματα, ίσως αν είχε δει την ταινία, με πρωταγωνιστή τον Ντάνιελ Ράντκλιφ ως τουπανιασμένο πτώμα που κάνει παρέα στον Πολ Ντέινο, θα είχε καλύτερη άποψη για αυτό στο οποίο πήγαινε να μπλέξει.

Η σχεδόν σχιζοφρενική φαντασία στην οποία βυθίζεται η Έβελιν οδηγεί σε μία απρόσμενη κάθαρση στο τέλος. Το ταξίδι της μέσα από όλες τις πιθανές ζωές της τη βοηθάει να καταλάβει τι έχει σημασία. Στην ταινία, το προσωπικό, ο ανθρώπινος πυρήνας πήγασε από τις συζητήσεις των δημιουργών για τις μητέρες τους και τη δυσκολία των διαχωρισμών ανάμεσα στις γενιές, μία παγκόσμια εμπειρία που έχει ενταθεί με την έκρηξη της ψηφιακής εποχής. Ο Κουάν εξηγεί, «στο τέλος, αυτός ο χαρακτήρας μοιάζει με τη μαμά μου, μία μπερδεμένη μητέρα που κάνει χίλια πράγματα μαζί και δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε κάτι».

Το δίδυμο σκέφτηκε ότι η Έβελιν πάσχει, χωρίς να έχει επίσημη διάγνωση, από διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, γεγονός που την κάνει ιδανική για να μπει στο πολυσύμπαν. Στην ταινία, γίνεται η εκλεκτή γιατί είναι η μόνη τόσο αποτυχημένη σε όλες τις πιθανές εκδοχές της. «Αυτό της δίνει την υπερδύναμη να κατατροπώσει τον κακό» λέει ο Κουάν. «Αλλά», σημειώνει ο Σάινερτ, «αποσπάται η προσοχή της από όλες αυτές τις ζωές που θα ήθελε να έχει».

Οι πολλές ζωές της είναι μία αλληγορία για τη μητέρα μετανάστρια: μονοπάτια κόβονται, όπως και οι εναλλακτικοί εαυτοί, όταν φεύγεις από την πατρίδα σου. Τα νέα μονοπάτια, τα πολλά υποσχόμενα μονοπάτια, όμως, είναι αδιάβατα. «Το ταξίδι της δεν είναι εύκολο» λέει η Γεό. «Αποφάσισε να αφήσει την οικογένεια της στην Κίνα και να ξεκινήσει μία καινούρια ζωή με τον άντρα που αγαπούσε, ήθελε μία νέα αρχή, αλλά τα πράγματα δεν πήγαν κατ’ ευχή».

Αυτή η εμπειρία έρχεται σε αντίθεση με την επόμενη γενιά, που νιώθει σαν το σπίτι της στη καινούρια χώρα. Αν προσθέσει κανείς την επίδραση του ίντερνετ και μία queer κόρη που δεν βρίσκει κατανόηση στους γονείς της, τότε το χάσμα γενεών μεγαλώνει ακόμα περισσότερο.

Επομένως, είναι λογικό που η κόρη της Έβελιν, η Τζόι, είναι ο κακός του πολυσύμπαντος με τη μορφή του Τζόμπου Τουπάκι, ενός πράκτορα του χάους. «Ο Τζόμπου εκφράζει αυτό το παράξενο χάσμα γενεών και το πολυσύμπαν λειτουργεί σαν μία αστεία μεταφορά για το ίντερνετ» λέει ο Κουάν. «Το ίντερνετ μας επηρέασε και μας παρέσυρε, ενώ οι γονείς μας προσπαθούν να προλάβουν τις εξελίξεις».

«Με έναν τρόπο είναι ένα οικογενειακό δράμα» λέει ο Σάινερτ. «Απλώς επινοήσαμε κάτι πιο τρελές, πληθωρικές, πολυσύνθετες μεταφορές για τα χάσματα των γενεών, μαζί με τα λάθη στην επικοινωνία και τις ιδεολογικές διαφορές μέσα σε μία οικογένεια».

Οι ηθοποιοί

«Το σενάριο ζωντάνεψε όταν αποφασίσαμε ότι η πρωταγωνίστρια θα ήταν η Μισέλ Γεό» λέει ο Σάινερτ. «Ήταν λίγο τρομαχτικό γιατί δεν μπορούσαμε να σκεφτούμε κάποια άλλη και δεν ξέραμε αν θα δεχόταν. Ή αν ανακαλύπταμε ότι είναι φριχτός άνθρωπος, τότε η ταινία θα πέθαινε».

«Συνήθως με ζητούν για σοβαρούς ρόλους» λέει η ηθοποιός. Στην ταινία, όμως, είναι απεριποίητη και γεμάτη ελαττώματα. Το δίδυμο της έδωσε ένα νέο τρόπο να δει τον εαυτό της στη μεγάλη οθόνη. «Μου αρέσει να δουλεύω με νέους σκηνοθέτες γιατί δεν είναι συμβατικοί» λέει η ηθοποιός. Το ίδιο, άλλωστε, συνέβη και στην Τζέιμι Λι Κέρτις, που υποδύεται μία άθλια, λαλημένη υπάλληλο της εφορίας.

Ενώ η Κέρτις και η Γεό -καθώς και ο 92 ετών θρύλος Τζέιμς Χονγκ, που υποδύεται το πατέρα της Έβελιν- είναι βετεράνοι ηθοποιοί, οι συμπρωταγωνιστές τους έχουν άλλο υπόβαθρο. Ο ρόλος του Γουέιμοντ -που κινείται ανάμεσα σε τρυφερό σύζυγο και ήρωα- σημειώνει την επιστροφή του Κε Χούι Κουάν, που έχει παίξει σε ταινίες όπως το Ιντιάνα Τζόουνς και τα Goonies. Όμως, η καριέρα του δεν άνθησε ποτέ, καθώς αγωνιζόταν να βρει ρόλους ως νεαρός ασιάτης ηθοποιός. Τελικά, εργάστηκε σαν χορογράφος για σκηνές μάχης και βοηθός σκηνοθέτη του Γονγκ Καρ-γάι στο 2046. Η αλήθεια είναι ότι είχε εγκαταλείψει το Χόλιγουντ για δεκαετίες. «Στην οντισιόν ήταν γεμάτος ενέργεια» λέει ο Σάινερτ.

Η ταινία είναι το ντεμπούτο της Στέφανι Σου στη μεγάλη οθόνη, την οποία οι δημιουργοί είχαν σκηνοθετήσει σε ένα επεισόδιο του «Awkwafina is Nora From Queens» και που τους ενέπνευσε για να πλάσουν έναν ρόλο για εκείνη. «Ξαναγράψαμε τον ρόλο βασισμένοι στο χιούμορ της και στο πόσο παράξενη είναι» λέει ο Σάινερτ. «Έχει μεγάλη γκάμα και θα απογειωθεί» προσθέτει ο Κουάν. Η Σου ενθουσιάστηκε με τη δυναμική ανάμεσα στον χαρακτήρα της και τους γονείς της. «Η Έβελιν είναι δυνατή, αποφασισμένη. Ο Γουάιμοντ είναι πάντα ένας μπαμπάς και ο Κε είναι απίστευτα γλυκός».

Ευγένεια μέσα στο χάος

Τώρα πια, λέει ο Κουάν, η Τέχνη παλεύει ν' αντιμετωπίσει δύο πράγματα: «Το ένα είναι η αίσθηση ότι όλα συμβαίνουν ταυτόχρονα, πώς μπορείς να το βάλεις αυτό σε μία ιστορία που να έχει νόημα; Και το άλλο είναι η κλιματική αλλαγή».

Η ταινία είναι η απόπειρα των Ντάνιελς να περικλείσουν το πρώτο και να υπονοήσουν το δεύτερο. Φυσικά, στη γλώσσα τους, η κλιματική κρίση είναι μία έμπνευση που αποδίδεται με διαφορετική μορφή: στο μοχθηρό σχέδιο του Τζόμπου, ένα χάος που απειλεί να μας καταστρέψει όλους. «Αυτή η ταινία προήλθε από τις ανασφάλειες μας ζώντας στον σύγχρονο κόσμο και νομίζω ότι όλοι όσοι ξέρω προσπαθούν να το συλλάβουν αυτό» λέει ο Κουάν.

Η αίσθηση ήταν ήδη εκεί όταν έγραφαν το σενάριο το 2016, πριν την προεδρεία του Τραμπ και την πανδημία. Και καθώς το έγραφαν, «θεέ μου, τι συμβαίνει; Χειροτερεύει η κατάσταση, πώς φτάσαμε μέχρι εδώ;» θυμάται ο Κουάν. «Όλοι προσπαθούν να χωνέψουν αυτό το συναίσθημα, το χάος». Οι Ντάνιελς δεν έχουν καμία σπουδαία απάντηση για ένα ριζικό νέο μονοπάτι, αλλά η ταινία δίνει μία ελπίδα στο χάος. «Ένα από τα πιο δυνατά πράγματα που μπορείς να κάνεις για κάποιον είναι να τον ακούς» λέει ο Κουάν.

Η Έβελιν πρέπει ν' αντιμετωπίσει το πολυσύμπαν στο χείλος της καταστροφής, μία ακραία έκφραση του κορεσμένου σύγχρονου κόσμου, και να δει επιτέλους την οικογένεια της που ήταν πάντα εκεί. «Πρέπει να φτάσεις στο τέλος του κόσμου για να βρεις αυτό που έχει σημασία, την κόρη, τον άντρα σου» λέει η Γεό.

Είναι ένα ερώτημα και μία υπενθύμιση στο κοινό: να δεις αυτό που έχεις μπροστά σου, να απλώσεις το χέρι, να είσαι ευγενικός. Αυτό έγινε μέρος της ταινίας για τους Ντάνιελς. «Θα ήθελα οι θεατές να φύγουν με την ιδέα της ευγένειας ως δυνατό όπλο. Η αφήγηση αυτή μας έκανε να το σκεφτούμε καλύτερα» λέει ο Σάινερτ.