Το ντοκιμαντέρ του 1969 που προσπάθησε να δείξει την ανθρώπινη πλευρά της βασίλισσας Ελισάβετ Β' και της βασιλικής οικογένειας

Μια περιποιημένη, σοβαρή βρετανική οικογένεια κάθεται γύρω από το τραπέζι του πρωινού. Δύο νεαρά ενήλικα παιδιά και οι μεσήλικες γονείς τους είναι ντυμένοι επίσημα. Με ψιλή φωνή, η μητέρα διηγείται μια αστεία ιστορία για την προ-προ-προγιαγιά της, ενώ όλοι ακούνε προσεκτικά, καθισμένοι με την πλάτη τους απόλυτα ίσια. Αλλά αυτή δεν είναι μια συνηθισμένη αγγλική οικογένεια. Η αφηγήτρια είναι η βασίλισσα Ελισάβετ Β' και το θέμα της ιστορίας της είναι η βασίλισσα Βικτώρια. Η σκηνή αποτελούσε ένα μέρος ενός έγχρωμου ντοκιμαντέρ διάρκειας 105 λεπτών με την απλή ονομασία «Royal Family», το οποίο μεταδόθηκε σε όλη την Αγγλία στις 21 Ιουνίου 1969.

Η ιδέα πίσω από το ντοκιμαντέρ ήταν να εκσυγχρονίσει τη βασιλική εικόνα. Όμως τα μέλη της βασιλικής οικογένειας, συμπεριλαμβανομένης της βασίλισσας, φέρονται να είχαν αμφιβολίες για την ιδέα από την αρχή. Μετά την πρεμιέρα του, τα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ περιόρισαν σημαντικά την κυκλοφορία της ταινίας, τουλάχιστον σε ολόκληρη τη μορφή της.

Ο γαμπρός του Λόρδου Mountbatten προτείνει τηλεοπτικό αφιέρωμα

Ο Λόρδος Brabourne, γαμπρός του βασιλικού εξαδέλφου Λόρδου Mountbatten, ήταν εκείνος που πρότεινε τη χρήση του μέσου της τηλεόρασης για να δώσει στους υπηκόους της Βασίλισσας την αίσθηση της προσωπικότητάς της. Μέχρι τη δεκαετία του 1960, οι καιροί άλλαζαν ραγδαία και η ντροπαλή, υπάκουη βασίλισσα και η νεαρή οικογένειά της θεωρούνταν όλο και πιο άσχετες. Ένα τηλεοπτικό αφιέρωμα, όπως πρότεινε ο Brabourne, θα μπορούσε επίσης να συστήσει στους Βρετανούς υπηκόους τον 21χρονο πρίγκιπα Κάρολο, ενόψει της ενθρόνισής του ως πρίγκιπα της Ουαλίας. 

Μετά από παρότρυνση του υπεύθυνου Τύπου του Παλατιού William Heseltine, ο οποίος ήταν πεπεισμένος ότι η προσφορά μιας εξανθρωπισμένης άποψης της βασιλικής οικογένειας θα ενίσχυε τη μοναρχία, ο πρίγκιπας Φίλιππος συμφώνησε. Η βασίλισσα έδωσε προσεκτικά τη συγκατάθεσή της, ενώ άλλα μέλη της οικογένειας δεν συμφωνούσαν απόλυτα.

«Ποτέ δεν μου άρεσε η ιδέα του «Royal Family», θεωρούσα ότι ήταν μια σάπια ιδέα», θυμήθηκε αργότερα η πριγκίπισσα Άννα, σύμφωνα με μια αφήγηση στο βιβλίο του 2015, Queen Elizabeth II and the Royal Family (Η βασίλισσα Ελισάβετ Β' και η βασιλική οικογένεια). «Η προσοχή που έδιναν σε κάποιον από τότε που ήταν παιδί, απλά δεν χρειαζόταν πια».

Όμως το στρατόπεδο των Mountbatten κέρδισε και τα γυρίσματα ξεκίνησαν το 1968. Ο Richard Cawston, επικεφαλής της μονάδας ντοκιμαντέρ του BBC, ανέλαβε να γυρίσει τους βασιλικούς στη δουλειά και στο παιχνίδι. Επί μήνες, γύρισε 43 ώρες μη σεναριακού υλικού στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ, στο κάστρο του Ουίνδσορ, στο βασιλικό γιοτ, στο βασιλικό τρένο, ακόμη και στο αγαπημένο κάστρο Balmoral της βασίλισσας στη Σκωτία.

Όπως είναι λογικό, η βασιλική οικογένεια δυσκολεύτηκε να προσαρμοστεί στην παρουσία του συνεργείου στον προσωπικό της χώρο. Ο Peter Conradi γράφει στο βιβλίο του «Great Survivors: How Monarchy Made it into the Twenty-First Century» (2012) ότι κατά τη διάρκεια μιας ημέρας γυρισμάτων στο Balmoral, ο Φίλιππος φώναξε στο συνεργείο: «Φύγετε μακριά από τη βασίλισσα με τις αναθεματισμένες κάμερές σας!».

Αξιαγάπητες και αμφιλεγόμενες σκηνές

Ενώ το ντοκιμαντέρ είχε σκοπό να δείξει την ανθρώπινη πλευρά της μοναρχίας, η αφήγησή του έφερε έναν επίσημο τόνο. Το voice-over, το οποίο διάβαζε ο Άγγλος ηθοποιός και εκφωνητής Michael Flanders, τόνιζε τη σημασία του Στέμματος για τη χώρα με βαρύγδουπους όρους όπως: «Η μοναρχία δεν έγκειται στη δύναμη που δίνει στον ηγεμόνα, αλλά στη δύναμη που αρνείται σε οποιονδήποτε άλλον».

Το τελικό ντοκιμαντέρ ισχυριζόταν ότι έδειχνε ένα χρόνο από τη ζωή της βασιλικής οικογένειας. Η βασίλισσα Ελισάβετ εμφανιζόταν να εργάζεται ακούραστα και να συνομιλεί με παγκόσμιους ηγέτες, όπως ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον. Κατά τη διάρκεια της επίσημης επίσκεψής του, τον ρώτησε: «Τα παγκόσμια προβλήματα είναι τόσο πολύπλοκα, έτσι δεν είναι, τώρα;». Στην οποία ο Νίξον απάντησε: «Σκεφτόμουν πόσο πραγματικά πολύ πιο πολύπλοκα είναι από ό,τι όταν συναντηθήκαμε για τελευταία φορά το 1957».

Υπήρχαν επίσης όμορφες σκηνές, όπως εκείνη όπου η βασίλισσα πηγαίνει τον μικρότερο γιο της, τον Έντουαρντ, σε ένα ζαχαροπλαστείο, πληρώνοντας η ίδια για τις λιχουδιές του, παρόλο που τεχνικά ο μονάρχης δεν πρέπει ποτέ να έχει χρήματα μαζί του. 

Υπογράμμιζε επίσης την αγάπη της βασιλικής οικογένειας για τον αθλητισμό - ο πρίγκιπας Κάρολος παρουσιάστηκε να κάνει θαλάσσιο σκι και να ψαρεύει, ο πρίγκιπας Φίλιππος πέταξε με αεροπλάνο και η βασίλισσα οδήγησε το δικό της αυτοκίνητο ιδιαίτερα γρήγορα.

Υπήρξαν όμως και τεταμένες στιγμές, σύμφωνα με τους κακεντρεχείς. Σε ένα σημείο ο πρίγκιπας Φίλιππος περιγράφει μια περίπτωση κατά την οποία ο βασιλιάς Γεώργιος ΣΤ', ο μακαρίτης σύζυγος της μητέρας της βασίλισσας, ξέσπασε με ένα κλαδευτήρι σε έναν θάμνο ροδόδενδρου, φωνάζοντας βρισιές ενώ τον τεμάχιζε. «Είχε πολύ περίεργες συνήθειες», είπε ο Φίλιππος. «Μερικές φορές νόμιζα ότι ήταν τρελός».

Έπειτα μια σκηνή όπου η βασίλισσα Ελισάβετ αστειεύτηκε: «Πώς παραμένεις σοβαρός με ένα βασιλικό ύφος στο πρόσωπο όταν ένας υπηρέτης σου λέει: "Μεγαλειότατε, η επόμενη ακρόασή σας είναι με έναν γορίλα;"... Ήταν ένας επίσημος επισκέπτης, αλλά έμοιαζε ακριβώς με γορίλα».

Εκατομμύρια τηλεθεατές παρακολούθησαν την πρεμιέρα του 1969

Ο Cawston άφησε τον Φίλιππο να δει ένα πρόχειρο κόψιμο του ντοκιμαντέρ πριν το δείξει στη βασίλισσα. «Είχαμε όλοι λίγο άγχος να το δείξουμε στη βασίλισσα, επειδή δεν είχαμε ιδέα τι θα συμπέραινε από αυτό», δήλωσε ο μοντέρ της ταινίας Michael Bradsell στο κανάλι Smithsonian σε ένα αφιέρωμα του 2017. «Ήταν λίγο επικριτική απέναντι στην ταινία με την έννοια ότι την θεωρούσε πολύ μεγάλη, αλλά ο Dick Cawston, ο σκηνοθέτης, την έπεισε ότι δύο ώρες δεν ήταν τόσο μεγάλη διάρκεια».

Το κοινό ήταν, πράγματι, γοητευμένο - περισσότεροι από 30 εκατομμύρια θεατές μόνο στη Βρετανία παρακολούθησαν την πρεμιέρα. Λέγεται μάλιστα ότι κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος, χρησιμοποιήθηκαν ταυτόχρονα τόσες τουαλέτες στο Λονδίνο, προκαλώντας έλλειψη νερού!

Λιγότερο από ένα μήνα αργότερα, την 1η Ιουλίου, ο πρίγκιπας Κάρολος παρουσιάστηκε στο κάστρο Caernarvon σε ένα προσεκτικά κινηματογραφημένο θέαμα που οργάνωσε ο φωτογράφος λόρδος Snowdon, ο μετέπειτα πρώην σύζυγος της πριγκίπισσας Μάργκαρετ.

Αυτό το διπλό «χτύπημα» της βασιλικής τηλεόρασης θεωρήθηκε από ορισμένους ως επιτυχία. «Επαναπροσδιόρισε την άποψη του έθνους για τη βασίλισσα», δήλωσε ο Paul Moorhouse, πρώην επιμελητής της Εθνικής Πινακοθήκης Πορτρέτων, στην Daily Telegraph το 2011. «Το κοινό έμεινε έκπληκτο που μπορούσε να ακούσει τη βασίλισσα να μιλάει αυθόρμητα και να τη δει στο περιβάλλον της οικίας της».

«Σηκώνοντας» το πέπλο της βασιλικής οικογένειας

Αλλά για πολλούς, η βασιλική οικογένεια είχε ανοίξει το κουτί της Πανδώρας, σηκώνοντας το πέπλο και καθιστώντας τους εύκολους στόχους για κριτική και παρεμβατική δραστηριότητα των παπαράτσι.

«Επικρίθηκαν επειδή ήταν μεγαλομανείς και δεν άφηναν κανέναν να μάθει τι έκαναν, και ο γαμπρός μου βοήθησε να φτιαχτεί μια ταινία, και τώρα οι άνθρωποι λένε: "Α, φυσικά, η σήψη άρχισε όταν γυρίστηκε η ταινία"», δήλωσε σε συνεντευξη η βασιλική εξαδέλφη Lady Pamela Hicks και κόρη του λόρδου Mountbatten. «Δεν μπορείς να κάνεις το σωστό- είναι αλληλοσυγκρουόμενα».

Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε μόνο άλλη μια φορά ολόκληρο, το 1977. Και το 2011, τα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ παραχώρησαν στην National Portrait Gallery ένα απόσπασμα 90 δευτερολέπτων από τη σκηνή του πρωινού κατά τη διάρκεια του εορτασμού του Διαμαντένιου Ιωβηλαίου. Το παλάτι επέτρεψε να συμπεριληφθούν μερικά ακόμη σύντομα αποσπάσματα στο ντοκιμαντέρ του 2011 «The Duke at 90».

Δείτε το ντοκιμαντέρ:

Με πληροφορίες από www.history.com