Άρης Καπλανίδης - Ηλίας Ρουμελιώτης στο ethnos.gr: «Οι φωνές των γυναικών που έζησαν τη Μικρασιατική Καταστροφή ηχούν σύγχρονες, θυμίζουν το MeToo»

Το Διεθνές Φεστιβάλ Κινουμένων Σχεδίων, Animasyros, επιστρέφει στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων, γιορτάζοντας τη δημοκρατία. Από σήμερα (20/9) μέχρι τις 25 Σεπτεμβρίου, οι συντελεστές και οι επισκέπτες θα γιορτάσουν τα 15 χρόνια από την πρώτη διοργάνωση με πρωτότυπες προβολές και δραστηριότητες. Φέτος, το μεγαλύτερο στο είδος του φεστιβάλ στην Ελλάδα και ένα από τα είκοσι σημαντικότερα παγκοσμίως, εστιάζει στην επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή και αντλεί έμπνευση από τον αγώνα των προσφύγων πολέμου, φέρνοντας στο σήμερα την ανάγκη για ειρήνη, δημοκρατία, ισότητα, συμπερίληψη, ορατότητα και αποδοχή ενάντια στο στίγμα και την προκατάληψη.  

Ο Άρης Καπλανίδης και ο Ηλίας Ρουμελιώτης είναι σκηνοθέτες, σεναριογράφοι και animators. Δημιουργοί της μικρού μήκους animation «Από το Μπαλκόνι» (Soul Productions, EKK - 2021) που έχει τιμηθεί με 17 βραβεία σε ελληνικά και διεθνή φεστιβάλ. Έχουν γυρίσει 11 live action ταινίες, ενώ το 2015 κυκλοφόρησαν την μεγάλου μήκους κωμωδία «Η Ζωή Ενταύθα». Από το 2019 έχουν ιδρύσει την εταιρία BrosInArts Animation Studios και πλέον ως μέλη της ASIFA Hellas, ασχολούνται αποκλειστικά με το animation μυθοπλασίας έχοντας ήδη αρκετές δουλειές σε δική τους σκηνοθεσία και concept, με ταινίες μικρού μήκους, μουσικά βίντεο και διαφημιστικά.

Φέτος, οι δυο τους, στο πλαίσιο της Αγοράς του Animasyros (23/9), θα δώσουν μία γεύση από το νέο τους πρότζεκτ που έχει τίτλο «Γυναίκες του ’22» (Women of '22) και αφορά αφηγήσεις γυναικών από τη Μικρασιατική Καταστροφή.  Τι ήταν αυτό που τους τράβηξε στο συγκεκριμένο θέμα; «Στο "Από το Μπαλκόνι" θέλαμε να εκπροσωπήσουμε τους δικούς μας ανθρώπους μέσα από τις δικές τους φωνές. Αμέσως επόμενο, ήταν να εντοπίσουμε τη ρίζα τους. Και κάτι μας έλεγε ότι αυτή εκκινεί από την Μικρασιατική Καταστροφή. Με κάποιο τρόπο νιώθαμε ότι τότε γεννήθηκε η νοοτροπία, οι συμπεριφορές, ο τρόπος ομιλίας και αντιμετώπισης των καταστάσεων των ανθρώπων που αγαπάμε» απαντούν ο Άρης Καπλανίδης και ο Ηλίας Ρουμελιώτης στο ethnos.gr. 

Μελέτησαν τις ενδελεχώς καταγεγραμμένες προφορικές μαρτυρίες των προσφύγων του 1922 και ανακάλυψαν ότι οι γυναίκες προσέφεραν μια ξεχωριστή, ενιαία εμπειρία. «Οι φωνές τους δημιουργούσαν την απόλυτη αρμονία και οι αφηγήσεις τους μια οικεία προσωπικότητα. Πέρα από μανάδες, συζύγους, αδερφές, οι γυναίκες αυτές ήθελαν ένα πράγμα: να μιλήσουν. Να σκιαγραφήσουν για τους επόμενους την ζωή μιας γυναίκας την εποχή εκείνη. Η Μικρασιατική Καταστροφή έμοιαζε απλώς αφορμή. Οι φωνές τους ηχούν σύγχρονες, θυμίζουν το MeToo. Και καταλάβαμε γιατί οι ιστορίες της Καταστροφής με τις οποίες εμείς βομβαρδιστήκαμε μεγαλώνοντας, ακούγονταν πάντα μακρινές, "παλιές" έως και ξένες: Γιατί έλειπαν οι φωνές τους. Μέσα από τον λόγο τους ξετυλίχτηκε μια απίστευτη κινηματογραφική ροή. Μια ταινία που αντίθετα με τις προσδοκίες μας έχει αγωνία, τρόμο, κατάμαυρο χιούμορ, μέχρι και περιπέτεια. Μια κινηματογραφική εμπειρία που όμοιά της δεν είχαμε ξαναδεί. Μέσα από τα μάτια των «μανάδων» μας» προσθέτουν.

Οι αφηγηματικοί πυλώνες της ταινίας «Γυναίκες του ’22» τοποθετούνται σε δύο άκρα: «Από τη μία έχουμε τη Μαριάνθη που μας παίρνει μαζί της σε μια επικών διαστάσεων πορεία θανάτου εκατοντάδων αιχμάλωτών προς τα βάθη της Ανατολής. Ενώ σε αντίστιξη, η Σύλβια, που εγκλωβίστηκε μόνη της σε ένα καμένο σπίτι για μήνες, μας βυθίζει σε μια κλειστοφοβική ιστορία ψυχολογικού τρόμου με ψήγματα των γεγονότων της Καταστροφής τα οποία έβλεπε αποσπασματικά από μια τρύπα στο τοίχο. Και στη μέση αυτών των άκρων, μια συλλογική βιωματική αφήγηση των υπόλοιπων γυναικών που αποκαλύπτει γεγονότα που δεν πήγαινε το μυαλό σου ό,τι έχουν συμβεί, στην κατά τα άλλα γνωστή ιστορία του διωγμού και της εγκατάστασης».

Πόσο εύκολο είναι να γυριστεί μια ταινία κινουμένων σχεδίων στη χώρα μας; Στη δική σας περίπτωση, με ποιον τρόπο δουλεύετε το νέο σας πρότζεκτ;

Κατ’ αρχήν μαζί με την Ιωάννα Σουλτάνη στην παραγωγή, είμαστε και πάλι η ίδια ομάδα που κάναμε και το «Από το Μπαλκόνι». Όπως και τότε, το δύσκολο κομμάτι όσον αφορά το animation είναι ότι είναι πολύ χρονοβόρο. Άρα η προπαραγωγή και τώρα, ήταν πολύ αναλυτική και συγκεκριμένη: Για τις «Γυναίκες του 22» ξεκινήσαμε με το development του σεναρίου (με την αρωγή του Ιδρύματος Ωνάση - Onassis Development Grand) και ακολούθησε η ανάπτυξη του οπτικού ύφους. Ταυτόχρονα έγινε η πρώτη έρευνα και η επάνδρωση της επιστημονικής ομάδας που θα αναλάβει την ιστορική τεκμηρίωση των γεγονότων του ντοκιμαντέρ και επισφραγίστηκε η συνεργασία με τους φορείς που θα συνδράμουν με το ιστορικό υλικό. Το έργο βέβαια θα δουλεύεται για τα επόμενα τρία χρόνια, είναι ακόμα στην αρχή του, αλλά τα θεμέλια έχουν μπει εξολοκλήρου. Έχουμε ετοιμάσει ένα trailer / proof of concept για την φόρμα που θα έχει η ταινία αλλά και τη τεχνική του animation που θα χρησιμοποιήσουμε, το οποίο θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο Animasyros.

Το κόστος ήταν μεγάλο; Συνήθως τέτοιου είδους ταινίες τι budget χρειάζονται και αν υπήρξε στήριξη από την πολιτεία;

Το σίγουρο είναι ότι το animation είναι ακριβότερο από τις live action ταινίες. Και η τεχνική που κάνουμε εμείς στην Brosinarts, είναι ένας συνδυασμός παραδοσιακού και σύγχρονου animation και βασικός μας στόχος είναι η «μετάφραση» της γλώσσας του οικείου λαϊκού κινηματογράφου με τα εργαλεία του κινουμένου σχεδίου. Γενικά, αυτό το τοπίο είναι αχαρτογράφητο, ειδικά στην Ελλάδα. Οπότε και τα budget κινούνται αναλόγως. Όμως, είμαστε πολύ τυχεροί που για τις «Γυναίκες του ‘22» έχουμε ήδη την συμπαραγωγή του Υπουργείου Πολιτισμού της Κύπρου, της ΕΡΤ και αναμένουμε με αγωνία την απάντηση του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου.

«Το Animasyros είναι φάρος στον κλάδο αλλά και την τέχνη του animation»

Μ' ένα πρόγραμμα πιο πλούσιο από ποτέ, το φετινό Animasyros συγκεντρώνει περισσότερες από 200 ταινίες καταξιωμένων και νέων δημιουργών από 43 διαφορετικές χώρες, περιλαμβάνει 8 διαγωνιστικά τμήματα (Διεθνές, Φοιτητικό, K.ID.S, AnimaPride, Εθνικό Διαγωνιστικό, TV & Commissioned Films, Ταινιών Μεγάλου Μήκους & EU Values), ειδικά αφιερώματα, εκπαιδευτικά εργαστήρια, περιφερειακές δράσεις, διεθνείς συνεργασίες και την Αγορά που αποτελεί, πλέον, κέντρο αναφοράς για τη βιομηχανία του κλάδου στην Ανατολική Μεσόγειο. 

Οι εκδηλώσεις θα λάβουν χώρα σε εμβληματικούς χώρους της Σύρου, όπως το θέατρο Απόλλων, ο θερινός κινηματογράφος Παλλάς, το Πνευματικό Κέντρο Ερμούπολης, ο ιστορικός πρώην χειμερινός κινηματογράφος ΕΡΜΗΣ, η Έπαυλη Τσιροπινά στην Ποσειδωνία, σε υπαίθριους χώρους όπως η Πλατεία Φοίνικα, η αυλή της Μονής Πατέρων Καπουκίνων στην Άνω Σύρο, ενώ καθ΄ όλη τη διάρκεια του Φεστιβάλ θα πραγματοποιούνται παράλληλες εκδηλώσεις και events σε κεντρικά σημεία της Ερμούπολης. Μέρος του προγράμματος προβολών θα είναι διαθέσιμο και μέσω ψηφιακών προβολών στην ιστοσελίδα, ενώ οι εργασίες της Αγοράς θ' αναμεταδίδονται στο επίσημο κανάλι του Animasyros στο Youtube.

Πώς πιστεύετε ό,τι το Αnimasyros έχει βοηθήσει στην εξέλιξη του είδους που έχει στην Ελλάδα;

Το Animasyros είναι φάρος στον κλάδο αλλά και την τέχνη του animation. Θα θέλαμε όμως να δώσουμε έμφαση στα εκπαιδευτικά εργαστήρια για μη επαγγελματίες νέους, ηλικιωμένους, ΑμΕΑ. Δράσεις οι οποίες υπερβαίνουν την εξέλιξη του animation στην Ελλάδα και αγγίζουν την εξέλιξη όλων μας. Φέτος, ειδικά έχουμε ένα παραπάνω λόγο να ανυπομονούμε, καθώς έχουν θέμα την επέτειο των 100 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή.

Εσείς πώς αποφασίσατε ν’ ασχοληθείτε με το animation;

Το «Μπαλκόνι» ήταν η πρώτη μας ταινία animation. Και μέσα από αυτή, άνοιξε μια πόρτα σ' ένα κόσμο, στον οποίο επιτέλους μπορούμε να κάνουμε πραγματικότητα αυτό που ονειρευόμασταν πάντα… Δηλαδή να κάνουμε ταινίες γεμάτες κινηματογραφική ζωντάνια με τα πιο ελληνικά υλικά!

Σας αγχώνει καθόλου αν οι «Γυναίκες του ‘22» θα έχουν την ίδια επιτυχία που είχε το προηγούμενο σας animation «Από το Μπαλκόνι», το οποίο κέρδισε τόσα πολλά βραβεία;

Δεν μπορούμε ούτε να το γνωρίζουμε αυτό, ούτε και να το περιμένουμε! Και μόνο ευγνωμοσύνη νιώθουμε σε σχέση με τα βραβεία που πήρε το «Μπαλκόνι». Αυτό που γνωρίζουμε στην παρούσα φάση, είναι ότι στοχεύουμε το ντοκιμαντέρ να είναι μια δυνατή κινηματογραφική εμπειρία για το διεθνές κοινό με κατεξοχήν ελληνική ταυτότητα… Ακριβώς αυτό στο οποίο στοχεύαμε όταν ξεκινάγαμε και το «Από το Μπαλκόνι». Η βάση μας είναι πάντα η ιστορία. Άπαξ και βρεθεί η ιστορία, έχουμε το στέρεο έδαφος για να παίξουμε μπάλα! Αλλά η ιστορία πρέπει να μας εκπλήσσει και να μας ανανεώνει διαρκώς το ενδιαφέρον με την πρωτοτυπία της. Αν δε νιώσουμε αυτό το «τράνταγμα» -που στις «Γυναίκες του ‘22» θα το παρομοιάζαμε περισσότερο με σεισμό- δεν ξεκινάμε καν να κάνουμε ταινία! Άλλωστε, το animation απαιτεί τεράστιο όγκο δουλειάς. Τόσο που δεν αξίζει να ασχοληθούμε αν η «καθαρή» ιστορία δεν ενδείκνυται για αληθινά και ποικίλα κινηματογραφικά συναισθήματα. Και οι «Γυναίκες του ’22» θα είναι γεμάτες από αυτά!

Θα έρθει άραγε κάποια μέρα που ο ρατσισμός δεν θα μας χτυπάει την πόρτα και θα συμβιώνουμε όλοι μαζί αρμονικά;

Αναγκαστικά! Εμείς βέβαια δε θα ζούμε μέχρι τότε! Πιστεύουμε πως κάθε εποχή είναι αβάσταχτη για τους ανθρώπους που την ζούνε. Αλλά -όπως έχει δείξει η Ιστορία- αρκούν λίγοι από αυτούς για να αλλάξουν ολόκληρες νοοτροπίες. Απλά παίρνει καιρό… Πολύ καιρό. Γυναίκες μίλησαν -μεταξύ άλλων- για βιασμούς σε μια εποχή που υπήρχε το στίγμα στην Ελλάδα και το έκαναν με αφορμή την εμπειρία τους από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η ανθρωπιά τελικά, πάντα βρίσκει το δρόμο της.