American History X: Η ταινία με την σπουδαιότερη ίσως ερμηνεία στην καριέρα του Edward Norton

Όταν οι σινεφίλ αναλύουν και εξετάζουν τις ερμηνείες στην οθόνη, τις περισσότερες φορές εξετάζουν το εύρος ενός ηθοποιού. Αυτό συνήθως αφορά την ικανότητα του σταρ να ενσαρκώνει αποτελεσματικά πολύ διαφορετικούς χαρακτήρες, ο καθένας με τη δική του προσωπικότητα, ιδιοσυγκρασία, πεποιθήσεις, αξίες και τρόπους έκφρασης και επικοινωνίας. Στην πραγματικότητα, πολλά από τα πιο διάσημα ονόματα της σημερινής εποχής συνεχίζουν να επιδεικνύουν αυτή τη δεξιότητα ξανά και ξανά, από εμβληματικές μορφές του Χόλιγουντ όπως ο Αλ Πατσίνο (Al Pacino) και η Μέριλ Στριπ (Meryl Streep) μέχρι πιο πρόσφατα ταλέντα όπως η  Τζένιφερ Λόρενς (Jennifer Lawrence) και ο Τομ Χάρντι (Tom Hardy). Ωστόσο, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι πολύ λίγοι έχουν φτάσει στα άκρα σε τέτοιο βαθμό όσο ο Έντουαρντ Νόρτον (Edward Norton) .

Από το ρόλο του που έκανε την επανάσταση στο Primal Fear (1996) μέχρι το Fight Club (1999), το Keeping the Faith (2000), το The Illusionist (2006), το The Incredible Hulk (2008), το Moonrise Kingdom (2012), το Birdman (2014), το Motherless Brooklyn (2019) και όχι μόνο, ξανά και ξανά έχει αποδείξει με συνέπεια ότι είναι ένας από τους πιο πολυτάλαντους καλλιτέχνες. Κι όμως, αν υπήρχε μια ερμηνεία που δείχνει με τον καλύτερο τρόπο το εύρος του Νόρτον, αυτή είναι αναμφισβήτητα η ερμηνεία του ως Derek Vinyard στο αστυνομικό δράμα American History X του Tony Kaye το 1998.

Η κυκλοφορία του συνοδεύτηκε από επαίνους των κριτικών, ενώ ο ηθοποιός ήταν υποψήφιος για Όσκαρ για την ερμηνεία του ως ηγέτης των νεοναζί, ο οποίος σταδιακά γυρίζει την πλάτη στους skinhead. Και αυτή η ικανότητά του να μετατρέπεται από απεχθής κακοποιός σε συμπαθητικό ήρωα, είναι εκείνη που καθιστά αυτή τη στιγμή μια από τις μεγαλύτερες της καριέρας του, σύμφωνα με τον αρθρογράφο του Collider. «Εν ολίγοις, το American History X είναι η πεμπτουσία της κινηματογραφικής πορείας του Edward Norton», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Ενώ το American History X διατηρεί μια γραμμική ιστορία όπου τα γεγονότα εκτυλίσσονται με χρονολογική σειρά, η ταινία χωρίζεται σε δύο μισά - το παρελθόν που περιγράφει λεπτομερώς τη ζωή του Derek πριν και κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του και το παρόν, όπου είναι ελεύθερος άνθρωπος και προσπαθεί να εγκαταλείψει τη νεοναζιστική κοινότητα. Και εξαιτίας αυτού, ο Norton αναμένεται να υποδυθεί δύο πολύ διαφορετικούς χαρακτήρες που τυχαίνει να καταλαμβάνουν το ίδιο σώμα. Σκεφτείτε τον Derek πριν από τη φυλάκισή του. Είναι, ουσιαστικά, ο χειρότερος των χειρότερων και η ερμηνεία του Norton είναι εξαιρετική. Ως αρχηγός μιας ομάδας φοβισμένων, μπερδεμένων και εύθραυστων λευκών νέων, ο Ντέρεκ καταφέρνει να τους πείσει ότι όλα τα βάσανά τους είναι αποτέλεσμα της μετανάστευσης. Σε μια σκηνή-κλειδί, εκφωνεί έναν παθιασμένο λόγο για το πώς η χώρα στην οποία ζουν τους κλέβει, αμέσως πριν τους διατάξει να κάνουν επιδρομή σε ένα παντοπωλείο που κάποτε ανήκε σε λευκούς και τώρα κατέχει ένας Κορεάτης μετανάστης. Η επόμενη σκηνή είναι μια πραγματικά αποκρουστική εικόνα, καθώς οι skinheads εισβάλλουν στο μαγαζί και χτυπούν βίαια τους υπαλλήλους του.

Αναμφισβήτητα, είναι πολύ εύκολο να μισήσεις τον χαρακτήρα του Derek σε αυτές τις σκηνές. Ωστόσο, αυτή η εκδοχή του χαρακτήρα απέχει πολύ από τον άνθρωπο που είναι στο παρόν. Μετά την απελευθέρωσή του από τη φυλακή, έχει πλέον μαλλιά και κρύβει τη σβάστικα που έχει κάνει τατουάζ στο στήθος του. Δεν πιστεύει πλέον στη «λευκή ανωτερότητα», αλλά αναγνωρίζει ότι οι προηγούμενες προκαταλήψεις του δεν έφεραν παρά μόνο δυστυχία.

Κατά τη διάρκεια μιας συγκέντρωσης που διοργανώνουν οι πρώην σύντροφοί του, ο Derek επιτίθεται σωματικά στον παλιό του μέντορα Cameron (Stacy Keach) σε μια προσπάθεια να σώσει τον αδελφό του Danny (Edward Furlong) από το να πέσει θύμα του ίδιου ρατσιστικού κόμματος που κάποτε έπεσε και ο ίδιος. Το κοινό έχει πλέον εντελώς διαφορετικά συναισθήματα απέναντι στον χαρακτήρα. Οι πεποιθήσεις και οι αξίες του ευθυγραμμίζονται με τις δικές του και ανυπομονεί να δει τον ήρωα να απομακρύνει την οικογένειά του όσο το δυνατόν περισσότερο από το βίαιο περιβάλλον.

Οι θεατές τώρα παρακινούνται ώστε να ταυτιστούν με τον Derek.  Αυτό δεν σημαίνει ότι μια τέτοια αντιστροφή του χαρακτήρα είναι κάτι μοναδικό σε αυτή την ταινία. Αντιθέτως, έχουν υπάρξει πολλές περιπτώσεις στον κινηματογράφο και την τηλεόραση όπου ο πρωταγωνιστής έχει υποστεί παρόμοιες «μεταμορφώσεις». Σκεφτείτε τον Michael (Al Pacino) στην τριλογία του Godfather (1972 - 1990) ή τον Walter White (Bryan Cranston) στο Breaking Bad (2008 - 2013). Αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, στους χαρακτήρες δόθηκε σημαντικά περισσότερος χρόνος για να αλλάξουν, καθώς στον Michael δόθηκαν τρεις ξεχωριστές ταινίες και στον Walter White πέντε ολόκληρες σεζόν. Στο American History X, ωστόσο, ο Derek αλλάζει μέσα σε μόλις δύο ώρες και ο Norton το πραγματοποιεί με δεξιοτεχνία. Ναι, το σενάριο θέτει τα θεμέλια γι' αυτό, αλλά είναι οι ικανότητες του Norton ως ηθοποιού που κάνουν τον θεατή να πιστέψειότι ο Derek είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί πώς ο Derek μετατρέπεται από ρατσιστής - μέλος συμμορίας σε επανενταγμένο πολίτη. Ο χρόνος του στη φυλακή χρησιμεύει ως η μεταβατική περίοδος όπου μαθαίνει από τα λάθη του. Κατά τη διάρκεια των πρώτων μηνών της φυλάκισής του, ο Derek εμμένει στις πεποιθήσεις του, εξακολουθώντας να αισθάνεται ότι οι ανάγκες της λευκής Αμερικής είναι υψίστης σημασίας. Όμως σιγά σιγά αρχίζει να βλέπει ότι ο κόσμος δεν μπορεί να ιδωθεί μέσα από το άσπρο-μαύρο. Δίνοντας προσοχή στο πώς ο συνάδελφός του, ο λευκός νεοναζί Mitch (Alex Sol) κλείνει συμφωνίες με ισπανόφωνους κακοποιούς, ο Derek αναπτύσσει επίσης φιλία με τον μαύρο κρατούμενο Lamont (Guy Torry), καθώς τους συνδέουν το μπάσκετ, οι γυναίκες και η ζωή έξω από τη φυλακή. Και σε αυτό το σημείο ο Derek αρχίζει να μαθαίνει ότι το χρώμα του δέρματος δεν αποτελεί το μέτρο της αξίας οποιουδήποτε ανθρώπου. 

Ωστόσο, η κρίσιμη στιγμή στο ταξίδι του χαρακτήρα έρχεται όταν δέχεται επίθεση από λευκούς κρατούμενους στα ντους και βιάζεται επειδή αλληλεπιδρούσε με τους μαύρους και τους ισπανόφωνους κρατούμενους. Ο χαρακτήρας μετατρέπεται σε ένα θύμα που κλαίει με λυγμούς καθώς εκλιπαρεί τον πρώην καθηγητή του στο γυμνάσιο Sweeney (Avery Brooks) για βοήθεια. Αυτή είναι αναμφισβήτητα η στιγμή όπου ο Derek αλλάζει πραγματικά και πάλι, απογειώνεται από το ταλέντο του Norton. Η απεικόνιση ενός θύματος σεξουαλικής επίθεσης δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς πρέπει να αποδίδεται με τη μεγαλύτερη δυνατή ευαισθησία, σεβασμό και αυθεντικότητα. Το κοινό δεν καλείται εδώ να σκεφτεί ότι ο Derek πήρε αυτό που του άξιζε, αντίθετα, καλείται να τον λυπηθεί για αυτό που μόλις συνέβη. Ο Norton κάνει έτσι τη μεταμόρφωσή του απρόσκοπτη. Στα χέρια άλλου σταρ, η στιγμή που εκλιπαρεί τη βοήθεια του Sweeney θα μπορούσε να βγει μελοδραματική ή, στη χειρότερη περίπτωση, ψεύτικη.

Ας αναλογιστούμε, σε αυτό το σημείο, και την ψυχική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Derek κατά τη διάρκεια του παρελθόντος και στη συνέχεια του παρόντος. Όσο βρίσκεται υπό την επιρροή της Cameron, αλλά και κάποιο διάστημα πριν από αυτό, ο χαρακτήρας βρίσκεται σε μια περίοδο πένθους. Στις αρχές της ταινίας, ανακαλύπτουμε ότι ο πατέρας του δολοφονήθηκε από έναν μαύρο. Ως  θλιμμένος γιος, ο Derek ψάχνει να βρει κάποιον να κατηγορήσει για τον λόγο που ο πατέρας του δολοφονήθηκε χωρίς λόγο.

Στο παρόν όμως, υιοθετεί τον πατρικό ρόλο καθώς προσπαθεί να προστατεύσει την οικογένειά του, και συγκεκριμένα τον Danny, από το να βυθιστεί σε έναν κόσμο μίσους και βίας. Ως ηγέτης των skinhead, ο Derek βασανίζεται από το παρελθόν και από αυτό που είχε συμβεί στον πατέρα του. Αλλά μόλις βγήκε από τη φυλακή, ο χαρακτήρας είχε τα μάτια του στραμμένα στο μέλλον και στο χτίσιμο μιας νέας ζωής κάπου μακριά από την Cameron και τους παλιούς του φίλους. Και πάλι, ο Norton είναι εξαιρετικός, καθώς από γιος γίνεται πατρική φιγούρα σε χρόνο μηδέν, επιδεικνύοντας έτσι την απίστευτη γκάμα του στην ίδια ταινία. Αναμφισβήτητα, δεν είναι πολλοί οι ρόλοι που προσφέρουν στους ηθοποιούς την ευκαιρία να το κάνουν αυτό, αλλά ο Norton εκμεταλλεύεται την ευκαιρία με τόση μαεστρία, ώστε να πιστέψουμε πλήρως την ιδέα ότι ο Derek είναι ένας χαρακτήρας που αποτελείται από δύο μισά.

Στις τελευταίες στιγμές της ταινίας, ο Danny δυστυχώς πυροβολείται μέχρι θανάτου από έναν μαύρο συμμαθητή του (Jason Bose Smith) και μένουμε με την εικόνα του Derek να κρατάει στην αγκαλιά του το ματωμένο πτώμα του αδελφού του. Το πιο ανατριχιαστικό, όμως, είναι ότι δεν έχουμε ιδέα πώς επιδρά αυτό στον πρωταγωνιστή. Αναγνωρίζει άραγε ότι αυτό είναι συνέπεια των προηγούμενων συμπεριφορών του; Ή θα επιστρέψει στις παλιές του συνήθειες μέσα στη θλίψη του; Το γεγονός ότι δεν έχουμε ιδέα προς ποια κατεύθυνση θα κινηθεί ο χαρακτήρας είναι αυτό που κάνει την κορύφωση της ταινίας τόσο δυνατή. Το γεγονός ότι ο Norton κάθεται στο πάτωμα κρατώντας το άψυχο σώμα του Danny κάνει την σκηνή κάτι παραπάνω από τραγική.

Και ενώ ο Norton έχει δώσει στο κοινό τόσες άλλες καταπληκτικές ερμηνείες από τότε, αυτός ο ρόλος στην ταινία American History X είναι αυτός που δείχνει πραγματικά γιατί είναι ένας από τους πιο αξιόλογους ηθοποιούς του Hollywood. «Αλλά καθώς εμπλουτίζει την φιλμογραφία του, είναι πάντα συναρπαστικό να επιστρέφουμε στο American History X για να παρακολουθήσουμε τη στιγμή που από καλός έγινε εξαιρετικός», σημειώνει το δημοσίευμα.