Alma Viva: Η ταινία της Κριστέλ Αλβες Μέιρα για μάγισσες και ασυμβίβαστες γυναίκες

Η Weirdwave, από τις 25 Απριλίου, παρουσιάζει την ταινία «Ζωντανό πνεύμα» (Alma Viva) της Κριστέλ Αλβες Μέιρα, την επίσημη πρόταση της Πορτογαλίας για τα Οσκαρ, που προβλήθηκε στην Εβδομάδα Κριτικής των Καννών.

Όπως κάθε χρόνο, η εννιάχρονη Σαλομέ επιστρέφει στο οικογενειακό της χωριό στα βουνά της Πορτογαλίας για το καλοκαίρι. Αν και οι διακοπές ξεκινούν σε μια ανέμελη ατμόσφαιρα, η αγαπημένη της γιαγιά πεθαίνει ξαφνικά. Ενώ οι ενήλικες κατασπαράζουν ο ένας τον άλλον στην κηδεία, η Σαλομέ στοιχειώνεται από το πνεύμα εκείνης που θεωρούνταν μάγισσα και αντιλαμβάνεται πως κι εκείνη μπορεί να έρχεται σε επαφή με τις αόρατες δυνάμεις…

Διερευνώντας μια από τις πιο σημαντικές μεταφορές ενός αναδυόμενου φεμινιστικού λόγου, αυτή του κυνηγιού μαγισσών, αυτή η καθηλωτική ταινία επιστρατεύει τη δύναμη του μαγικού ρεαλισμού για να φτιάξει μια απαράμιλλη ιστορία ενηλικίωσης, όπου η παράδοση και τα νέα ήθη συγκρούονται στα απομονωμένα βουνά της Πορτογαλίας.

Η ηρωίδα, μεγαλώνει μεταξύ δύο κόσμων: τον μαγικό κόσμο των λαϊκών δοξασιών και των πνευμάτων της γιαγιάς της, και τον υλιστικό κόσμο της σύγχρονης ζωής που οδήγησε πολλούς κατοίκους του χωριού της να μεταναστεύσουν στη Γαλλία -όπου και η ίδια μεγάλωσε.

«Η ταινία», εξηγεί η Κριστέλ Αλβες Μέιρα «γεννήθηκε από το αίσθημα αδικίας που ένοιωσα όταν πέθανε η γιαγιά μου. Ήμουν εικοσάρα τότε, και έβλεπα τις θείες και τους θείους μου να τσακώνονται χυδαία για λεφτά πάνω από το άταφο ακόμα πτώμα της. Και για το ποιος θα πληρώσει για τον τάφο της. Εμεινε άταφη για δύο χρόνια. Αυτή η βαναυσότητα στις ανθρώπινες σχέσεις με έκανε να θέλω να γυρίσω αυτήν την ταινία. Ήθελα να καταλάβω τι μπορεί να οδηγήσει σε κάτι τέτοιο. Στην πορεία όμως την προσοχή μου τράβηξε περισσότερο η σχέση εγγονής-γιαγιάς. Μια ιστορία αγάπης μεταξύ δύο γυναικών διαφορετικών γενεών, συνδεδεμένων για πάντα».

Η σκηνοθέτρια υποστηρίζει πως «υπάρχει ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον για τις τελετουργίες, τη μαγεία, και τις δεισιδαιμονίες. Αυτές οι ιστορίες για τις μάγισσες, από μια άλλη εποχή, συνεχίζουν να κεντρίζουν την φαντασία μας. Ωστόσο η ταινία μου δεν είναι ταινία είδους. Θα έλεγα πως είναι μια ταινία σχεδόν ανθρωπολογική, που αντλεί την έμπνευσή της από τις πρακτικές τις μαγείας στο χωριό, με τις οποίες ήρθα σε επαφή. Ολη μου την παιδική ηλικία την πέρασα ακούγοντας ιστορίες για κακή τύχη και κατάρες, με γυναίκες που πιστεύουν στην δύναμη των φυτών και στα πνεύματα. Αυτές οι τελετουργίες είναι συνήθης πρακτική στα βουνά της Βορειοανατολικής Πορτογαλίας, αλλά γίνονται στα κρυφά και είναι ταμπού να μιλάς γι’ αυτές».

Στην εποχή της γιαγιάς της, (επί δικτατορίας Σαλαζάρ), το να είναι μάγισσα, «πρωτίστως σήμαινε να έχεις δύναμη σε μια κοινωνία στην οποία οι φτωχοί και οι γυναίκες δεν είχαν δικαιώματα, ήταν ένας τρόπος να υπάρξεις, να σε σέβονται».

Η σκηνοθέτρια, ξυπνά «μαγικές» μνήμες που όλοι έχουμε από την παιδική μας ηλικία στο χωριό, αλλά ταυτόχρονα καταδεικνύει την ευκολία με την οποία οι γυναίκες σε υπανάπτυκτες, συντηρητικές περιοχές γίνονται τα θύματα ενός «κυνηγιού μαγισσών», απλώς και μόνο επειδή ξεφεύγουν από την προδιαγεγραμμένη, λόγω του φύλου τους, συμπεριφορά.

Σήμερα τις μάγισσες μπορεί να μην τις καίνε πια, αλλά στην περίπτωση της ηρωίδας, την κατηγορούν ως «διάβολο» επειδή δεν συμμορφώνεται υιοθετώντας το μοντέλο του καλού και υπάκουου κοριτσιού που η κοινωνία επιβάλλει στις γυναίκες. Στην ταινία πρωταγωνιστεί, με εντυπωσιακή φυσικότητα, η κόρη της σκηνοθέτριας Λούα Μισέλ.