Άρης Σερβετάλης: Το πιο δύσκολο είναι να δεις πόσο χάλιας είσαι... (vid)

Ένας ήρωας διαφορετικός, εσωστρεφής, παρατηρητής της συμπεριφοράς των άλλων, λεπτολόγος, θαυμαστής των φυτών και της φύσης, μοναχικός περιπατητής σε μία Αθήνα σκοτεινών αποχρώσεων, σερβιτόρος σε καφετέρια πολυτελείας, διάγει ζωή χωρίς εντάσεις μέχρι που ένα έγκλημα αποπροσανατολίζει την πορεία του, ξεβολεύει τη μοναξιά του.

Εμπνευσμένο από αληθινά γεγονότα στη Νέα Υόρκη του ’80, το ατμοσφαιρικό νουάρ «The Waiter» του Στιβ Κρικρή (διαγωνίστηκε στο διεθνές τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και τώρα διεκδικεί έξι βραβεία Ίρις της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου) επαναφέρει στο σινεμά τον Άρη Σερβετάλη, αγαπητό τέκνο των νέων κινηματογραφιστών που έβαλαν το λιθαράκι τους στον σύγχρονο διεθνή χαρακτήρα του ελληνικού σινεμά.

Ο σουρεαλισμός και η ψυχρή επιφάνεια που εκρήγνυται υπόκωφα ταιριάζουν στον ταλαντούχο ηθοποιό που μεταξύ μιας θεατρικής και κινηματογραφικής ανάπαυλας (από τον «Δον Κιχώτη, Βιβλίο 2ο, Κεφ. 23ο» της Έφης Μπίρμπα και τις «Αποτυχημένες απόπειρες αιώρησης στο εργαστήριο μου» του Δημήτρη Κουρτάκη καθώς και των γυρισμάτων των «Μήλων» του πρωτοεμφανιζόμενου Χρήστου Νίκου), μας μίλησε για την ατομική και κοινωνική εσωστρέφεια του σήμερα με αφορμή το «The Waiter» που προβάλλεται στην αθηναϊκή Έλλη από τις 4 Απρίλιου.

Πώς αντιλήφθηκες τον ρόλο του Ρένου που υποδύεσαι στο «The Waiter», ενός εσωστρεφούς σερβιτόρου που ζει παρατηρώντας τους άλλους;

Είναι ένας άνθρωπος με ιδιομορφίες, με πολύ συγκεκριμένες εμμονές και ψυχαναγκαστικές τάσεις. Νομίζω ότι ενεργοποιεί μία άμυνα σε σχέση με τον περίγυρό του, έναν μηχανισμό που προβάλλει κάθε άνθρωπος όταν θέλει να αμυνθεί. Γι’ αυτό κιόλας όταν εμφανίζονται ξαφνικά στη ζωή του δύο άγνωστοι αποκαλύπτεται και η δειλία του να πάρει θέση. Ταυτόχρονα γοητεύεται από το χαρακτήρα τους και το άγνωστο του θέματος το γεγονός που του συνέβη τον ταρακουνά. Η πρόθεσή μας ήταν να γίνει μια ταινία μυστηρίου με λεπτό χιούμορ και αίσθηση νουάρ. Ένα κράμα ειδών. Ελπίζω η μαγιά να πέτυχε.

Το γεγονός ότι η ιστορία βασίζεται σε ένα πραγματικό γεγονός επηρέασε την προσέγγισή σας στην ταινία;

Ήταν και καλό και κακό. Καλό γιατί είχαμε το ερέθισμα να καταπιαστούμε με κάτι που όντως έχει γίνει και κακό γιατί υπήρχε ο κίνδυνος να μην μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτό και να πρέπει να ακολουθήσουμε συγκεκριμένο τρόπο που δεν θα μας άφηνε την ελευθερία να είμαστε πιο ευέλικτοι. Με τον Στιβ συζητούσαμε χρόνια αυτό το σενάριο. Μου το είχε παρουσιάσει μετά από την παράσταση του Σωσία του Ντοστογιέφσκι που είχαμε κάνει με την Έφη Μπίρμπα στο θέατρο. Ένας χαρακτήρας διττός που έχει κοινά στοιχεία με αυτόν. Τότε έγινε και η πρώτη κρούση.

Ο πρώτος σου σημαντικός ρόλος στο σινεμά ήταν στο «Όνειρο του σκύλου» του Άγγελου Φραντζή. Συνέχισες με την «Κινέττα» και τις «Άλπεις» του Γιώργου Λάνθιμου και μεταξύ άλλων σε ανάλογα σουρεαλιστικά μονοπάτια με το «L» του Μπάμπη Μακρίδη. Η κόντρα ανάμεσα στον ρεαλισμό και τον σουρεαλισμό υπάρχει και στο «The Waiter». Τι είναι αυτό που σε ελκύει σε αυτό το σύμπαν;

Δεν ξέρω ακριβώς. Μου αρέσει η πιο στρεβλή εικόνα των πραγμάτων. Μου αρέσει να είναι λίγο μεταλλαγμένα όλα χωρίς το αποτέλεσμα να πηγαίνει σε γκροτέσκο καταστάσεις. Να κάνεις τον θεατή να αναρωτιέται συνεχώς τι είναι αυτό που βλέπει.  Μου αρέσει, επίσης, το χιούμορ που δεν είναι τόσο προφανές, που υποβόσκει. Μία ταινία εξαρτάται πολύ περισσότερο από το σκηνοθέτη από ότι από τον ηθοποιό και αυτή η αποστασιοποίηση που λες στον Γιώργο Λάνθιμο και στον Μπάμπη Μακρίδη ήταν το ζητούμενο. Στο «The Waiter» δεν ήταν ακριβώς ζητούμενο. Το θέμα ήταν να εμφανιστεί ένας χαρακτήρας με δική του μανία και ιδιοσυγκρασία, ένας χαρακτήρας εσωστρεφής.

Πόσο σε έχει επηρεάσει στη διαδρομή σου η συνεργασία με τον Γιώργο Λάνθιμο;

Με τον Λάνθιμο έχουμε κάνει δύο ταινίες και μία θεατρική παράσταση. Σίγουρα υπήρξε μεταξύ μας μια σύνδεση. Ήταν ο άνθρωπος που όταν αποστασιοποιήθηκα από τον χώρο του θεάτρου μπήκα στη διαδικασία για να κάνουμε την «Κινέττα». Με έχει επηρεάσει - τον θεωρώ κατ' αρχάς φίλο – γιατί η καλλιτεχνική του ματιά είναι πολύ ξεκάθαρη, έχει ένα δικό του τρόπο να λέει τα πράγματα. Σίγουρα επηρεάζεσαι από καλλιτέχνες σαν κι αυτόν.

Για τη δική μου αισθητική ο Λάνθιμος προσεγγίζει το θέμα με ελκυστικό προς τα δικά μου μάτια τρόπο. Αυτό είναι κάτι που δεν συμβαίνει με τον οποιονδήποτε. Όταν μιλάμε για συνεργασία σκηνοθέτη-ηθοποιού, πρέπει και οι δύο καλλιτέχνες να βρίσκονται στον ίδιο δρόμο. Για παράδειγμα, στην «Κινέττα», είχε καλλιεργηθεί από τις πρόβες ένα κλίμα αυτοσχεδιασμού το οποίο συνεχίστηκε και κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του φιλμ. Αυτό δεν γίνεται εύκολα.

Το υπαρξιακό ζήτημα που θέτει η ταινία σε σχέση με την εσωστρέφεια απηχεί μία πλευρά της κοινωνίας μας; Υποδύεσαι έναν άνθρωπο που αδρανεί, το λέει και ο τίτλος του φιλμ. Βλέπεις ανθρώπους γύρω μας σαν κι αυτόν;

Αν και δεν μου αρέσει να γενικεύω, προτιμώ να βλέπω τα πράγματα πιο ειδικά, νομίζω ότι υπάρχει μία έλλειψη διάθεσης για δράση. Ενώ σε διάφορα ζητήματα είμαστε ευαισθητοποιημένοι και αμέσως λέμε την άποψή μας και παίρνουμε θέση, στα ουσιώδη δεν παίρνουμε θέση γιατί εκεί επέρχεται ένα μούδιασμα και γινόμαστε παρατηρητές.

Ποια είναι αυτά τα ουσιώδη ζητήματα;

Αυτά που καθορίζουν την καθημερινότητά μας, που συμβάλλουν στην ολοκλήρωση του χαρακτήρα μας, της παράδοσης μας. Ο τρόπος που ζούμε διαβρώνεται σιγά-σιγά.

Ο ήρωας που υποδύεσαι λέει μία φράση που αντικατοπτρίζει τη φιλοσοφία του: «Η φύση ποτέ δεν βιάζεται και όλα τα εκπληρώνει». Ποια είναι η δική σου στάση ζωής;

Μπορώ να κατανοήσω τη φράση αυτή με βάση τη χρονική έννοια. Ενώ η φύση έχει ένα δικό της χρόνο για τα πράγματα, δεν λειτουργεί με τα δικά μας τα θέλω. Ουσιαστικά τα δικά μας θέλω και οι επιθυμίες, μας κάνουν να θέλουμε να κυλήσει πιο γρήγορα ο χρόνος. Δεν έχουμε υπομονή να αντιμετωπίσουμε τα πράγματα ενώ η φύση έχει την υπομονή και βλέπει ότι όλα εκπληρώνονται. Μπαίνει σε μία διαδικασία συν το χρόνο να έρθουν τα πράγματα στη σωστή τους στιγμή. Αντίθετα εμείς εκβιάζουμε τα πράγματα, γιατί έχουμε πολύ δυνατά θέλω.

Σε εκφράζει αυτή η φιλοσοφημένη στάση ζωής;

Στα ίδια πλαίσια κινούμαι κι εγώ ωστόσο άλλο να το λες και άλλο να το κάνεις…

Την εποχή της κρίσης πως την βίωσες; Στις τηλεοπτικές προτάσεις πως αντιδράς;

Ξέρεις τι γίνεται; Όταν κάνεις τηλεόραση επί χρόνια καλό είναι να έχεις στα χέρια σου ένα σενάριο που έχει δυνατότητες και μία προοπτική αμοιβής γιατί κάνεις κάτι ψυχοφθόρο που απαιτεί πολλή δουλειά. Έτσι όπως έχουν έρθει τα πράγματα ούτε το ένα συμβαίνει ούτε το άλλο. Επομένως δεν νομίζω ότι είναι εύκολο να κάνεις τηλεόραση. Στο θέατρο τα πράγματα είναι πιο άμεσα, μπορεί και να έχεις ένα μισθό αλλά ακόμα κι αν δεν έχεις μπορεί να συμψηφίζεις μία αμοιβή με μία δεύτερη. Ακόμα και στο θέατρο που είναι δύσκολα, τουλάχιστον έχεις την προοπτική μιας άμεσης πληρωμής

Στη φάση που βρισκόμαστε έχουμε τα περιθώρια να αισιοδοξούμε;

Και πάλι δεν μπορώ να μιλήσω γενικά για όλη την κοινωνία. Νομίζω ότι το θέμα είναι ειδικό. Εναπόκειται στον καθένα αν θα κινηθεί κάτι εσωτερικά. Αν μετακινηθούμε εμείς σαν προσωπικότητες, τότε υπάρχει μέλλον. Εάν δεν μετακινηθούμε και είμαστε στην ίδια φάση και την ίδια συχνότητα όπως είμαστε εδώ και πολλά χρόνια, νομίζω ότι θα χτυπάμε στον τοίχο συνεχώς. Αυτό είναι εσωτερικό ζήτημα, καθαρά προσωπικό του καθενός μας. Πρέπει να κάνουμε εσωτερική δουλειά. Αν αλλάξουμε εμείς, τότε μπορεί να αλλάξει όλο το σύστημα. Αν δεν αλλάξουμε εμείς τότε δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα.

Δεν μπορούμε δηλαδή να περάσουμε στη συλλογική δράση;

Η προτεραιότητά μας είναι να αλλάξει η κοινωνία το οποίο δεν είναι απλό. Η κοινωνία δεν είναι κάτι εκτός από το «εμείς». Η κοινωνία είμαστε εμείς. Μόνο αν αλλάξουμε εμείς θα αλλάξει αυτό που μας περιβάλλει. Κατευθείαν δεν γίνεται όσο βρισκόμαστε σε άμυνα και λέμε «που να αλλάζουμε τώρα» Aντε τώρα να πιάσεις όλη αυτή την σκατίλα που έχουμε τόσα χρόνια. Πώς θα αλλάξει μετά η κοινωνία;

Και πως θα γίνει αυτή η αλλαγή;

H αλλαγή είναι επώδυνη και επίπονη και χρειάζεται μόχθο καθημερινό για να δεις την πραγματικότητα του εαυτού σου. Αυτό είναι το πιο δύσκολο πράγμα, να δεις πόσο χάλιας είσαι...