A Difficult Year: Μία καυστική κωµωδία για το περιβάλλον και τον υπερκαταναλωτισµό

Ο Albert (Pio Marmai ) και ο Bruno (Jonathan Cohen), αµφότεροι ακραία θύµατα του καταναλωτισµού και χρεωµένοι µέχρι τον λαιµό, διασταυρώνονται µε µία οµάδα νεαρών περιβαλλοντικών ακτιβιστών. Παρασυρµένοι από τη δωρεάν µπύρα και τα πατατάκια παρά από τα ιδανικά των ακτιβιστών, ο Albert και ο Bruno θα γίνουν µέλη της οµάδας χωρίς ιδιαίτερο ιδεολογικό υπόβαθρο.

Το χαρισµατικό δίδυµο των Eric Toledano και Olivier Nakache παρουσιάζουν την όγδοη ταινία τους, µία καυστική, κοινωνική κωµωδία που στρέφει το βλέµµα στον περιβαλλοντικό ακτιβισµό και τον υπερκαταναλωτισµό, χωρίς να παρασύρεται σε ηθικά διδάγµατα. Τους ενδιαφέροντες µέσα στις αντιφάσεις τους χαρακτήρες υποδύονται οι Pio Marmai, Jonathan Cohen, Noemie Merlant και Mathieu Amalric. Από 4 Ιουλίου στους κινηματογράφους από τη Feelgood. 

Πώς προέκυψε η ιδέα για την ταινία;

Eric Toledano: Σταµατήσαµε να δουλεύουµε πάνω σε ένα άλλο σενάριο γιατί µας απασχολούσε το γεγονός ότι ολόκληρος ο πλανήτης ήταν σε παύση. Από την άλλη, σκεφτόµασταν τη δεύτερη σεζόν του «En Therapie» και το πώς θα δείχναµε την επίδραση της πανδηµίας και του εγκλεισµού στους Γάλλους. Αλλά θέλαµε να αναδείξουµε ακόµα µεγαλύτερα θέµατα, ενώ ακούγαµε ό,τι λεγόταν για τον περίφηµο «νέο κόσµο». Ποιον νέο κόσµο; Υποτίθεται ότι ο κόσµος θα αλλάξει. Εικόνες εµφανίζονταν ως εκ δια µαγείας: άδειοι δρόµοι, σπασµένες βιτρίνες καταστηµάτων, αεροπλάνα παρκαρισµένα, άνθρωποι στα παράθυρα να χειροκροτούν στις 8 το βράδυ… Βρήκαµε ένα βίντεο στα social media µε νεαρούς διαδηλωτές που προσπαθούσαν να εµποδίσουν ορδές πελατών που έσπρωχναν τις πόρτες καταστηµάτων µία Black Friday. Σκεφτήκαµε ένα στιγµιότυπο των καιρών µας: δύο όψεις ενός κόσµου σε αντιπαλότητα. Έτσι σχεδιάστηκε αυτή η ταινία.

Olivier Nakache: Προβληµατισµένοι από τη διχοτοµία, αναρωτηθήκαµε ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι που σπρώχνουν για να µπουν σε ένα κατάστηµα και ποιοι τους σπρώχνουν πίσω. Κάναµε έρευνα και συναντήσαµε ανθρώπους που τους καταλαβαίνουν καλύτερα. Το θέµα των χρεωµένων ανθρώπων έδειξε γρήγορα τα άσχηµο πρόσωπό του. Μας ενδιέφερε αυτό το θέµα γιατί εκφράζει κάτι για την απληστία των δανειοδοτικών οργανισµών που έχουν αιχµαλωτίσει ανθρώπους. Από την άλλη, ποιοι είναι οι νέοι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές; Ειδικά ποιες είναι οι ακτιβίστριες, γιατί κατά την έρευνά µας, εκείνες µας εντυπωσίασαν περισσότερο. Συναντήσαµε πάνω από µία Cactus! Στην πραγµατικότητα, όταν αρχίσαµε την έρευνά µας, ήταν µία Cactus που µας καλωσόρισε. Σκαρφιστήκαµε τον χαρακτήρα που υποδύεται η Noemie Merlant εµπνευσµένοι από εκείνη. Η Noemie πέρασε χρόνο µαζί της όταν προετοιµαζόταν για τον ρόλο.

E. T.: Μεγαλώσαµε στα ‘80s. Η γενιά µας ήταν καταναλωτική. Και µία µέρα ξυπνάς και τα παιδιά σου µιλάνε για µία κατάρρευση και κάτι που πρέπει να αλλάξει. Οι νέοι αγωνιούν για την καταστροφή του περιβάλλοντος. Για αυτό η ταινία έχει εµµονή µε τις γέφυρες. Θέλαµε να συνδέσουµε δύο θέµατα, σαν δύο όχθες: τους υπερχρεωµένους και την οικολογία. Στην επιφάνεια δεν µοιάζουν να έχουν πολλά κοινά, κι όµως τα άδεια διαµερίσµατα έχουν πολλές ιστορίες. Την πρόσφατη επίσκεψη του κατασχέτη, µία µίνιµαλ διακόσµηση ή το κίνηµα της αποανάπτυξης. Δεν βγαίνεις µετά από τέσσερα χρόνια στη σειρά «En Therapie» χωρίς σηµάδια. Για εµάς, η σύγχρονη βία και η κρισιµότητα της κατάστασης πρέπει να αντιµετωπιστεί µε γέλιο. Χρειαζόµαστε απεγνωσµένα την κωµωδία. Το γέλιο αντί τον θρήνο. Η κωµωδία είναι ένα κοινωνικό βαρόµετρο που πυροδοτεί την εκ βαθέων εξερεύνηση της συνείδησης.

Είχατε σαφή εικόνα για τη σκηνοθεσία;

O. N.: Ηµασταν σίγουροι ότι θέλαµε ενέργεια και κίνηση! Κι αυτό το στυλ παρότρυνε τα θέµατα που επιλέξαµε. Η Black Friday ή οι βίαιες τακτικές των περιβαλλοντικών ακτιβιστών. Ήταν επίσης µία αντίδραση στα τέσσερα χρόνια του En Therapie, που επικεντρωνόταν στα κοντινά. Ήταν αναπόφευκτη ανάγκη να ελευθερωθούµε, να αναζητήσουµε νέες προκλήσεις. Αλλά πάνω από όλα θέλαµε να καταγράψουµε το οικολογικό άγχος.

E. T.: Αλλωστε, αυτού του είδους οι σκηνές δεν κινηµατογραφούνται συχνά. Η δηµιουργία νέων εικόνων είναι κοµµάτι της απόλαυσης που µας χαρίζει ο κινηµατογράφος.

Η ιταλική κωµωδία έχει σηµαδέψει τις ταινίες σας, αλλά σε αυτή την ταινία στρέφεστε απερίφραστα στο µαύρο χιούµορ.

E. T. Αυτή είναι η όγδοη ταινία µας. Αυτή τη φορά επιλέξαµε η κωµωδία ιταλικού ύφους να µην είναι απλώς έµπνευση. Θελήσαµε να είναι το πρότυπό µας. Με ειρωνεία, σάτιρα και στοιχεία φαρσοκωµωδίας αποκτήσαµε καλύτερο έλεγχο του υλικού µας.

Μέσα από αυτή την υπερβολή του µαύρου χιούµορ, αποδέχεστε ότι οι χαρακτήρες της ταινίας δεν είναι καθόλου συµπαθητικοί;

O. N.: Ναι, στην κωµωδία του ιταλικού στυλ, το φονικό όπλο είναι οι χαρακτήρες. Είναι πονηροί, ανεύθυνοι, άτυχοι. Αναζητούν την αξιοπρέπεια, την κοινωνική αναγνώριση ή µία ερωτική περιπέτεια. Η πρόκληση ήταν να δώσουµε σε αυτούς τους χαµένους µία συµπαθητική χροιά.

Πώς ισορροπήσατε τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα ανάµεσα στους χαρακτήρες;

E. T.: Παραµένοντας πίσω από την κάµερα, αξιοποιώντας τη δική µας οπτική για να διασκεδάσουµε και να προκαλέσουµε. Γιατί τα δύο στρατόπεδα συµβολίζουν τις αντιφάσεις του σήµερα. Λάβαµε υπόψη µας διαφορετικές οπτικές χωρίς να είµαστε επικριτικοί, χωρίς να ευνοούµε τη µία οπτική ή την άλλη, χωρίς να επιβάλουµε κάποιο ηθικό συµπέρασµα.

O. N.: Περιγράφοντας τα πάνω και τα κάτω τους, τα υπέρ και τα κατά τους… Περνώντας καιρό µε την οργάνωση Cresus που παρέχει βοήθεια σε υπερχρεωµένους ανθρώπους. Ή µε την Extinction Rebellion, παρατηρώντας τους κώδικές τους…

E. T.: Για παράδειγµα, τα ψευδώνυµα στην ταινία: Quinoa, Cactus, Antilope. Όλα είναι αυθεντικά, όλα είναι πραγµατικά κωδικοποιηµένα ονόµατα του ριζοσπαστικού περιβαλλοντικού ακτιβισµού.

O. N.: Όλοι όσοι παίζουν στο γύρισµα κοντά στους πρωταγωνιστές είναι πραγµατικοί ακτιβιστές που επιστρατεύσαµε από τις σκηνές στην Εβδοµάδα Μόδας, µπροστά από τα αεροπλάνα και τη διαδήλωση στην Τράπεζα της Γαλλίας. Μας αρέσουν τα ανάµεικτα καστ, επαγγελµατίες µαζί µε ερασιτέχνες. Όλοι έχουν τις προκλήσεις τους. Είχε ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι νεαροί ακτιβιστές βρήκαν τη σάτιρα µας ξενέρωτη!

Pio Marmai: «Δεν υπάρχει αυτοσχεδιασµός όταν δουλεύεις µε τον Eric και τον Olivier»

«Ηθελα να συνεργαστώ µαζί τους για πολύ καιρό και το πέτυχα µε το En Therapie. Μετά µου πρότειναν αυτή την ταινία. Στην αρχή, ήθελα να υποδυθώ τον ρόλο του Bruno (που υποδύεται ο Jonathan), αλλά η αλλαγή που έγινε τελευταία στιγµή ήταν εµπνευσµένη. Έδωσα µια τελείως διαφορετική ενέργεια στον Albert. Για να τον ενσαρκώσω, έπρεπε να παίξω σε δύο συχνότητες ταυτόχρονα. Από τη µία έχουµε την επιβίωση, γιατί ο χαρακτήρας µου είναι σε αδιέξοδο. Καθώς είναι υπερχρεωµένος, έχει περιθωριοποιηθεί. Την ίδια στιγµή, έπρεπε να προσφέρω κωµική εκτόνωση, γιατί παραµένει σε επαφή µε τον πραγµατικό κόσµο µέσω της πονηριάς και της ευφυίας του. Ακόµα και όταν είναι σε άρνηση, ποτέ δεν παραιτείται. Είναι συνεχώς σε κίνηση. Μου άρεσε αυτή η ροή, παρόλο που είναι αδέξια. Λειτουργεί σαν καθρέφτης στις κινήσεις της Noemie: είναι και οι δύο ενεργοί, εκείνος για να επιβιώσει, εκείνη εξαιτίας του ακτιβισµού. Η άρνηση του Albert έχει κάτι το ειλικρινές, γεγονός που τον κάνει συγκινητικό.

Δεν υπάρχει αυτοσχεδιασµός όταν δουλεύεις µε τον Eric και τον Olivier. Παίζεις το σενάριο! Μερικές στιγµές µπορεί να µοιάζουν σαν αυτοσχεδιασµός, αλλά όλα είναι εκεί, γραµµένα στο χαρτί. Κάνουν πολλές λήψεις, αρµέγουν κάθε σταγόνα και µερικές φορές µας δίνουν ελευθερία, αλλά µε απόλυτη ισορροπία. Ο Olivier σκηνοθετεί µία σκηνή, µετά ο Eric, χωρίς καµία ένταση µεταξύ τους. Με συναρπάζει που η συνεργασία τους είναι τόσο λειτουργική. Μέχρι τώρα, δεν µε έχει σκηνοθετήσει άλλο δίδυµο και δεν φανταζόµουν ότι θα είναι τόσο γλυκιά εµπειρία. Η ευχαρίστηση που αντλούν από τον κινηµατογράφο εκφράζεται µέσα από τον τρόπο που σκηνοθετούν. Γελάσαµε πολύ µε τον Jonathan (Cohen). Συνεργαστήκαµε στενά, αλλά δεν ξεκαρδιζόµασταν στο σετ, γιατί ο Eric και Olivier καλλιεργούν µία σοβαρή ατµόσφαιρα. Αλλά η χιουµοριστική συνενοχή µας εκτός οθόνης έχει συνεισφέρει στις ερµηνείες µας.

Σε ό,τι αφορά τη Noemie, τη συνάντησα στις πρόβες για το βαλς, οπότε η απόσταση µεταξύ µας εξανεµίστηκε νωρίς. Είναι σηµαντικό που για τον χαρακτήρα της εγώ ενσαρκώνω τον διάολο, αλλά οι διαφορές οπτικές µας τελικά συναντιούνται και εναρµονίζονται. Όταν δουλεύεις πάνω σε ένα τόσο ευαίσθητο ζήτηµα, έχει σηµασία να έχεις τέτοιους συνεργάτες. Επίσης, η συλλογική ενέργεια ήταν αληθινή από τη στιγµή που οι συµπρωταγωνιστές µας ήταν αυθεντικοί ακτιβιστές. Μας εξήγησαν τη µεθοδολογία τους. Με συγκίνησε η ποιητική και πολιτική τους διάσταση. Μίλησα µαζί τους πολύ και ένιωσαν άνετα να αποκαλύψουν τις τακτικές τους, το πρωτόκολλο της οµάδας κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων και των οµιλιών. Εµαθα πράγµατα που αγνοούσα».

Jonathan Cohen: «Η ταινία έχει ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο ζήτηµα της αρρενωπότητας»

«Ο Eric και ο Olivier µε κάλεσαν σε µία φάση που ήµουν εξαντληµένος. Προφανώς και ήθελα να συνεργαστώ µαζί τους, αλλά τους είπα ότι είµαι κοµµάτια. Ο Olivier απάντησε ότι αυτό ακριβώς αναζητούσαν. Οπότε, µπίνγκο! Ο χαρακτήρας µου δεν διακρίνει κάποια διέξοδο. Έχει χάσει τα πάντα! Ο θάνατος είναι η µόνη απόδραση. Αλλά σιγά σιγά, χάρη στη φιλία, επιστρέφει στη ζωή. Στο τέλος, έχει αναλάβει την ευθύνη της ζωής του και των αποφάσεων του. Ο Eric και ο Olivier ήταν τόσο έξυπνοι που έθεσαν την υπερβολή και την πενία ως συγκοινωνούντα δοχεία: µερικοί προσπαθούν να γεµίσουν το δοχείο τους, ενώ άλλοι πιστεύουν στη στέρηση.

Υποδύοµαι έναν τύπο που αρνείται να αποδεχθεί την κοινωνική του θέση: η σύζυγός του δεν προέρχεται από την ίδια τάξη, δεν µπορεί να της προσφέρει τη ζωή που ονειρεύτηκε, οπότε δηµιουργεί µία ψευδαίσθηση. Λέει ψέµατα στον εαυτό του και στους άλλους και όλα καταρρέουν. Δεν είναι κακός, απλώς αρνείται να αποδεχτεί την κατάστασή του. Η ταινία έχει ενδιαφέρουσα προσέγγιση στο ζήτηµα της αρρενωπότητας, που συνδέεται µε την επιτυχία από πάντα. Και σε αυτό το σηµείο πρέπει να κάνουµε ένα βήµα πίσω και να αλλάξουµε τα αρχέτυπα».

Noemie Merlant: «Οι ακτιβιστές δεν είναι ξενέρωτοι, σηκώνουν τα µανίκια και µάχονται για τις πεποιθήσεις τους»

«Νιώθω πολύ συγκινηµένη που συµµετείχα στην ταινία, γιατί ο Eric και ο Olivier είναι δύο σύγχρονοι µάστερ της κωµωδίας. Με καθήλωσε η ταινία "Οι άθικτοι". Για να µη µιλήσω για τις επόµενες ταινίες τους. Ξέρουν καλύτερα από τον καθένα να συνδυάζουν διαφορετικές φόρµες: το χιούµορ και το ενδιαφέρον για κοινωνικά θέµατα, τα συναισθήµατα και τον ουµανισµό. Και πώς να έρθουν σε επαφή µε το ευρύ κοινό ενώ οι ταινίες τους προκαλούν. Το γεγονός ότι µε σκέφτηκαν, παρόλο που στην καριέρα µου δεν είχα κάνει κωµωδία, µε συγκινεί και µε τιµά. Με συνεπήραν οι αντιφάσεις της Valentine: έχεις πολλές διαστάσεις! Είναι αφοσιωµένη και ριζοσπαστική. Το οικο-άγχος που νιώθει είναι πραγµατικό, εκπροσωπεί πολλούς νέους της γενιάς της. Για να δοµήσω τον χαρακτήρα και να αποκαλύψω τις αδυναµίες της, µίλησα, εκτός των άλλων, µε µία νεαρή γυναίκα που εργάζεται στην οµάδα Extinction Rebellion. Μπορεί να µοιάζει δύσκολο να κατανοήσουµε τις ενέργειες τέτοιων οµάδων µέσα από τον τρόπο που τις καλύπτουν τα µέσα ενηµέρωσης, αλλά όταν συναντάς τους ακτιβιστές, που είναι συχνά πολύ νέοι και γεµάτοι άγχος και αντιφάσεις (µερικοί δουλεύουν στη διαφήµιση), όλα ξεκαθαρίζουν. Το πιο σηµαντικό είναι ότι ποτέ δεν είναι ξενέρωτοι: σηκώνουν τα µανίκια και µάχονται για τις πεποιθήσεις τους! Έτσι προσπάθησα να αποδώσω τη Valentine.

Μου αρέσει το γεγονός ότι η ταινία αρχίζει καυτηριάζοντας τους χαρακτήρες πριν αποκαλύψει την αξιαγάπητη φύση τους. Ο Eric και ο Olivier παραφέρονται, όπως συµβαίνει στις ιταλικές κωµωδίες. Η ταινία µιλάει λιγότερο για την οικολογία και περισσότερο για τον υπερκαταναλωτισµό, την παγίδα στην οποία έχουµε πέσει όλοι. Και τη µόνιµη ανικανοποίητη κατάσταση στην οποία µας ενθαρρύνει η ίδια η κοινωνία να βρεθούµε δεκαετίες τώρα. Είναι µία συναρπαστική προσέγγιση. Η ταινία πραγµατεύεται τις σχέσεις: ο χαρακτήρας µου οδηγεί τον Pio και τον Jonathan στην αφύπνιση. Η ταινία δεν παραδίδει ηθικά διδάγµατα, αλλά εγείρει ερωτήµατα.

Σε ό,τι αφορά τη Noemie, τη συνάντησα στις πρόβες για το βαλς, οπότε η απόσταση µεταξύ µας εξανεµίστηκε νωρίς. Είναι σηµαντικό που για τον χαρακτήρα της εγώ ενσαρκώνω τον διάολο, αλλά οι διαφορές οπτικές µας τελικά συναντιούνται και εναρµονίζονται. Όταν δουλεύεις πάνω σε ένα τόσο ευαίσθητο ζήτηµα, έχει σηµασία να έχεις τέτοιους συνεργάτες. Επίσης, η συλλογική ενέργεια ήταν αληθινή από τη στιγµή που οι συµπρωταγωνιστές µας ήταν αυθεντικοί ακτιβιστές. Μας εξήγησαν τη µεθοδολογία τους. Με συγκίνησε η ποιητική και πολιτική τους διάσταση. Μίλησα µαζί τους πολύ και ένιωσαν άνετα να αποκαλύψουν τις τακτικές τους, το πρωτόκολλο της οµάδας κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων και των οµιλιών. Εµαθα πράγµατα που αγνοούσα».