Φοβάμαι: H τεχνητή νοημοσύνη είναι εδώ, πόσο επηρεάζει τις ζωές μας;

Στις 26 Σεπτεμβρίου κάνει πρεμιέρα στους ελληνικούς κινηματογράφους η ταινία «Φοβάμαι» σε σκηνοθεσία Chris Weitz. Ο Curtis (John Cho) και η οικογένειά του επιλέγονται για να δοκιμάσουν μια νέα επαναστατική οικιακή συσκευή: μια ψηφιακή οικογενειακή βοηθό που ονομάζεται AIA. Μόλις η συσκευή και όλοι οι αισθητήρες και οι κάμερες εγκατασταθούν στο σπίτι τους, η AIA φαίνεται να μπορεί να κάνει τα πάντα. Μαθαίνει τις συμπεριφορές της οικογένειας και αρχίζει να προβλέπει τις ανάγκες τους. Και μπορεί να διασφαλίσει ότι τίποτα - και κανείς - δεν θα μπει στο δρόμο της οικογένειάς της.

«Η Άια μπορεί να κάνει σχεδόν τα πάντα» λέει ο John Cho, ο οποίος πρωταγωνιστεί στο ρόλο ενός πατέρα που ενώ αναγνωρίζει τις απίστευτες προοπτικές της Άια, μιας «οικιακής βοηθού» τεχνητής νοημοσύνης, τελικά βρίσκεται μπλεγμένος οικογενειακά σε κάτι απρόσμενο. «Έχει πρόσβαση σε τόσες πολλές πληροφορίες, σε όλες τις πληροφορίες και όλα τα δεδομένα του κόσμου. Πάντα ακούει, βοηθάει τα παιδιά να κοιμηθούν, πληρώνει λογαριασμούς, παραγγέλνει γεύματα, διαγιγνώσκει μια αναπνευστική διαταραχή. Είναι πραγματικά κάπως διασκεδαστικό να φαντάζεσαι πόσο χρήσιμο θα μπορούσε να είναι αυτό στο σπίτι, αλλά τα πράγματα ξεφεύγουν από τον έλεγχο».

Ο σεναριογράφος και σκηνοθέτης Chris Weitz λέει ότι η Άια είναι πολύ πιο ισχυρή από την Alexa ή τη Siri - και ότι παρόλο που ο Cho και όλοι οι άλλοι του απευθύνονται συνεχώς ως γυναίκα, δεν παύει να είναι απλώς μια προσωπικότητα που η μηχανή έχει δομήσει προσεκτικά. «Δεν είναι γυναίκα, είναι ένα προϊόν» εξηγεί, «απλώς έχει υιοθετήσει την περσόνα μιας γυναίκας. Είναι μια φιλική προς τον χρήστη εκδοχή ενός βοηθού τεχνητής νοημοσύνης, από το είδος που θα βλέπουμε όλο και περισσότερο».

Η ιδέα ενός βοηθού τεχνητής νοημοσύνης, εκπαιδευμένου στο διαδίκτυο, που στρέφεται εναντίον των χρηστών του, είναι μια πολύ πρόσφορη ιδέα για ένα συναρπαστικό θρίλερ, λέει ο Weitz. «Όλοι μπορούν να έχουν τον HAL στα σπίτια τους» λέει, αναφερόμενος στον υπολογιστή της ταινίας «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» που είχε τη δύναμη να ανοίγει πόρτες... ή όχι. «Αλλά ο HAL ήταν απαθής και εκτελεστικός, ενώ η Άια -και η ανθρώπινα εκπαιδευμένη τεχνητή νοημοσύνη που αντιπροσωπεύει- είναι πολύ φιλική, άνετη και διασκεδαστική».

Τα γυρίσματα της ταινίας ξεκίνησαν όταν ο Weitz άρχισε να σκέφτεται πώς θα μπορούσε να προστατεύσει τα παιδιά του, καθώς αυτά εμπλέκονται όλο και περισσότερο με τον διαδικτυακό κόσμο. «Νομίζω ότι το διαδίκτυο είναι ένα τρομακτικό μέρος» λέει ο Weitz. «Πώς προσπαθείς να προστατεύσεις τα παιδιά σου από τον κόσμο γύρω σου αλλά και να τα εισάγεις σε αυτόν; Ειδικά όταν το διαδίκτυο είναι ένα τρομακτικό μέρος που βρίσκεται γύρω μας συνεχώς. Νομίζω ότι δεν έχουμε πραγματικά πλήρη αίσθηση του τι κινδύνους δημιουργεί ένας κόσμος που επηρεάζεται από το διαδίκτυο και την τεχνητή νοημοσύνη».

Ο Cho, που έχει παιδιά στην ίδια περίπου ηλικία με αυτά της Weitz, συμφωνεί. «Έθιξε ένα θέμα που με προβληματίζει έντονα» λέει. «Το να είσαι γονιός σε αυτή την εποχή είναι περίπλοκο, με τα παιδιά να κουβαλούν παντού αυτές τις συσκευές. Όλος ο κόσμος έχει πλέον πρόσβαση στα υπνοδωμάτια των παιδιών μας. Η δημιουργία ορίων, η προστασία των αγαπημένων μας προσώπων, γίνεται όλο και πιο δύσκολη, καθώς εκτίθενται συνέχεια στον υπόλοιπο κόσμο».

Με τους κινδύνους του διαδικτύου να αποτελούν την κύρια πηγή γνώσης της Άια, στην ταινία, η απειλή είναι εξαιρετικά μεγάλη. «Το ερώτημα είναι, τι μαθαίνει μια μηχανή τεχνητής νοημοσύνης; Διότι αυτή εξαρτάται από τις πληροφορίες με τις οποίες τροφοδοτείται», λέει ο Weitz. «Στην ταινία, η Άια αποτελεί την οικιακή βοηθό που μας προσφέρει το διαδίκτυο. Έχει τροφοδοτηθεί με όλες τις πληροφορίες του διαδικτύου, με αποτέλεσμα να έχει τρελαθεί».

Σε μια εποχή που έχουμε ενθαρρυνθεί να κάνουμε «έξυπνα» όλα μας τα υπάρχοντα -συνδέοντας όχι μόνο τους υπολογιστές και τα τηλέφωνά μας στο διαδίκτυο αλλά και τα αυτοκίνητά μας, τις πόρτες, τα φώτα, τα ψυγεία, ακόμη και τις οδοντόβουρτσές μας- είναι τρομακτικό να φανταστεί κανείς τι μπορεί να συμβεί αν το διαδίκτυο ξαφνικά στραφεί εναντίον μας. Καθώς εκχωρούμε οικειοθελώς όλη τη δύναμη σε αυτές τις συσκευές και στο ίδιο το διαδίκτυο, η ταινία πραγματεύεται το υψηλό ρίσκο που έχουμε αναλάβει παραδίδοντας σε διαδίκτυο και μηχανές όλες τις πληροφορίες και τον έλεγχό τους. «Οι συνέπειες μπορεί να γίνουν καταστροφικές» λέει ο Cho

Καθώς έχτιζε το θρίλερ του, ο Weitz διαπίστωσε -όπως και πολλοί άλλοιότι δεν υπάρχει καλύτερος συνεργάτης στο συγκεκριμένο είδος από την Blumhouse. «Πέρασα υπέροχα δουλεύοντας μαζί τους» λέει ο Weitz. «Είναι εξαιρετικά διασκεδαστικοί και μια έξυπνη εταιρεία για να δουλεύεις μαζί τους - υποστηρίζουν πραγματικά τους κινηματογραφιστές. Σέβονται πάντα τον σκηνοθέτη και αυτό που θέλει να κάνει».

Κατά τη δημιουργία της ταινίας, ήταν σημαντικό για τον Weitz να παρουσιάσει μια κανονική οικογένεια. «Σε πολλές από αυτές τις ταινίες, υπάρχει ένα σκοτεινό μυστικό στην οικογένεια -ίσως τους στοιχειώνει κάτι ή τους βρίσκει ένας δαίμονας επειδή ο πατέρας έχει κάνει κάτι τρομερό», παρατηρεί ο Weitz. «Αλλά στην ταινία μας, πρωταγωνιστεί μια φυσιολογική οικογένεια». Βέβαια, όπως όλες οι οικογένειες, είναι άνθρωποι με ελαττώματα, συνεχίζει ο Weitz. «Καθένας τους έχει κάτι που τον ενοχλεί και με το οποίο αυτή η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να τους βοηθήσει».

Στο επίκεντρο της ταινίας βρίσκεται ένας πατέρας. «Ο Curtis είναι υψηλόβαθμο στέλεχος μάρκετινγκ, σε μια boutique εταιρεία marketing», εξηγεί ο Cho. «Η εταιρεία του έχει αναλάβει να βρει έναν τρόπο να προωθήσει στην αγορά αυτή τη νέα συσκευή, τον απόλυτο οικιακό βοηθό, και ο πελάτης του ζητάει να την πάρει στο σπίτι του, να την δοκιμάσει με την οικογένειά του, με την ελπίδα ότι θα βρει έναν τρόπο να την προωθήσει στην αγορά. Και τα πράγματα ξεφεύγουν από τον έλεγχο».

Για τον Cho, τα ζητήματα που πραγματεύεται η ταινία τον προβληματίζουν έντονα. «Σκέφτεστε όλες τις προσωπικές πληροφορίες που περνούν μέσα από τη συσκευή σας - τα χρήματά σας, η οικογένειά σας, η επικοινωνία σας με τους φίλους σας. Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι δεν βάζουμε το τηλέφωνο σε κάποιο είδος θήκης. Αντ’ αυτού το κουβαλάμε μαζί μας και το βάζουμε στο τραπέζι του δείπνου – έχει εισβάλει σε κάθε κομμάτι της ζωής μας».

Όσο για τον ίδιο τον Weitz, λέει: «Είναι δύσκολο να ζεις χωρίς να αλληλεπιδράς με αυτά τα πράγματα. Κανείς δεν έχει χρόνο να διαβάσει τα πάντα για τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται τα δεδομένα μας. Θέλουμε να είμαστε κοινωνικοί και φιλικοί. Και αυτό που υπόσχονται -και σε μεγάλο βαθμό τηρούν- είναι μεγαλύτερη συνδεσιμότητα, μεγαλύτερη ευκολία, μεγαλύτερη ευτυχία. Αλλά αυτό που στην πραγματικότητα κάνουμε είναι να εκχωρούμε δωρεάν τεράστιες ποσότητες δεδομένων. Παραχωρούμε το δικαίωμά μας στην ιδιωτικότητα - το δικαίωμά μας να μην είμαστε απόλυτα προσβάσιμοι σε όλους και παντού».

Τελικά, παρόλο που μπορεί να φαίνεται ότι η ταινία είναι ένα κατηγορητήριο για την τεχνητή νοημοσύνη, ο Weitz δεν το βλέπει απαραίτητα έτσι. «Αυτή είναι μια ταινία για ένα προσωποποιημένο διαδίκτυο, που σημαίνει ότι στην πραγματικότητα αφορά τους ανθρώπους, επειδή εμείς το φτιάξαμε» λέει. «Ό,τι κι αν είναι η τεχνητή νοημοσύνη, είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης δημιουργίας. Οπότε, τι λέει αυτό για εμάς;»