Animasyros 2024: Ο Γιάννης Χριστοφόρου είναι ένα «εύφορο έδαφος», έτοιμο να καλλιεργηθεί και ν' αποδώσει καρπούς

Η Ερμούπολη, η πρωτεύουσα των Κυκλάδων, φιλοξενεί κάθε χρόνο το Animasyros, τη σημαντικότερη γιορτή του animation στη χώρα μας. Φέτος, η διοργάνωση πραγματοποιήθηκε από τις 23 έως τις 29 Σεπτεμβρίου, προβάλλοντας τις καλύτερες σύγχρονες παραγωγές κινουμένων σχεδίων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Μέσα σε επτά μέρες, φιλοξένησε συνολικά 261 ταινίες από 50 χώρες και περισσότερους από 100 επαγγελματίες καλεσμένους.

Στο ελληνικό διαγωνιστικό τμήμα, η ταινία που ξεχώρισε ήταν το «Underground» του Γιάννη Χριστοφόρου, ο οποίος έχει σκηνοθετήσει περισσότερα από 150 διαφημιστικά και κοινωνικές καμπάνιες, ενώ έχει υπογράψει τη σκηνοθεσία ταινιών μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ. Η κριτική επιτροπή χαρακτήρισε την ταινία ως «μια εξαιρετικά πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα ιδέα, η οποία αναπτύχθηκε με συνοπτικό και ευφυή τρόπο».

Το «Underground», το οποίο έχει ήδη τιμηθεί με βραβεία σε φεστιβάλ του Μεξικού και της Δράμας, αποτελεί μια αλληγορική ιστορία για τη φύση, τον κύκλο της ζωής και την ανθρώπινη ύπαρξη. Ο κεντρικός ήρωας, γνωστός μόνο ως Φ., βρίσκεται θαμμένος ζωντανός και προσπαθεί να δραπετεύσει από τα έγκατα της γης. Μέσα από τη διήγησή του, παρακολουθούμε την αγωνία και την πάλη του να επιβιώσει σ' ένα δυστοπικό κόσμο, όπου μόνο ο πιο δυνατός επιζεί. Στην προσπάθειά του, μοναδικός σύμμαχός του είναι η βροχή, μια γλυκιά φωνή που τον καθοδηγεί και τον ενθαρρύνει. Το τέλος της ταινίας κρύβει μια απροσδόκητη ανατροπή, αποδομώντας ό,τι πιστεύαμε μέχρι τότε, με τον θάνατο να μετατρέπεται σε αρχή της ζωής και το σκοτάδι να γίνεται απαραίτητο βήμα πριν από το φως. Η ταινία είναι βασισμένη στο διήγημα «Underground» της Νάγιας Κουτρουμάνη, από τη συλλογή «Τριαντάφυλλα με Μπακαλιάρο», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιωλκός.

Ποια ήταν η πρώτη σας σκέψη όταν μάθατε ότι το «Underground» νίκησε στο Animasyros 2024; Ηταν κάτι που περιμένατε;

Στις βραβεύσεις, τίποτα δεν είναι ποτέ σίγουρο, αυτή είναι η αλήθεια. Όμως, την τελευταία στιγμή, όταν μπήκα στην αίθουσα για να πάω να καθίσω, μου είπαν: «Μην κάτσετε εδώ, καθίστε πιο μπροστά». Εκεί άρχισα κάτι να υποψιάζομαι και την ώρα που προβάλλονταν οι ταινίες, κρατούσα στα χέρια μου το πρόγραμμα του φεστιβάλ και άρχισα βιαστικά να γράφω τα ονόματα όσων θα ήθελα να ευχαριστήσω, σε περίπτωση που κέρδιζα. Η αλήθεια είναι ότι ένιωθα μια αίσθηση προσδοκίας, αλλά ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος. Σε κανένα φεστιβάλ δεν έχεις απόλυτη βεβαιότητα, όσο καλή κι αν είναι η ταινία σου. Η τελική απόφαση της επιτροπής παραμένει απρόβλεπτη.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο κέρδος που έχετε από ένα φεστιβάλ;

Οι μικρού μήκους ταινίες έχουν την ευκαιρία να προβληθούν και να βρουν το κοινό τους σχεδόν αποκλειστικά μέσα από τα φεστιβάλ. Αυτά τα δύο χρόνια που ταξιδεύει η ταινία σου από φεστιβάλ σε φεστιβάλ είναι η περίοδος που μπορείς να δεις πώς ανταποκρίνεται το κοινό. Εκεί έρχεσαι σε άμεση επαφή με τους θεατές, όταν μπορείς να παρευρεθείς. Βλέπεις αν το έργο σου έχει την επιθυμητή απήχηση. Η εμπειρία είναι όμορφη και δημιουργική. 

Ως δημιουργός μιας ταινίας, ποιοι είναι οι στόχοι σας;

Ο κύριος στόχος μου είναι η ταινία που έφτιαξα εγώ και οι συνεργάτες μου να επικοινωνήσει με το κοινό. Όταν λέω «να επικοινωνήσει», εννοώ να βρει ανταπόκριση στους θεατές, να τους αγγίξει με κάποιον τρόπο. Αυτός είναι για μένα ο πιο σημαντικός στόχος: να πω μια ιστορία που θα έχει απήχηση, θα αγγίξει την καρδιά κάποιου, θα τον συγκινήσει. Δεν είναι οι βραβεύσεις ή η φήμη που με ενδιαφέρουν πρωτίστως, αλλά το συναίσθημα που θα προκαλέσει η ταινία σε αυτούς που την παρακολουθούν. Είτε αυτό είναι γέλιο, είτε δάκρυα, είτε κάποια σκέψη που θα τους ακολουθήσει μετά την προβολή, αυτή είναι η πραγματική δύναμη του σινεμά.

Τι σας τράβηξε στο διήγημα της Νάγιας Κουτρουμάνη και σας ώθησε να το μετατρέψετε σε ταινία κινουμένων σχεδίων;

Το πρώτο που με τράβηξε, περιέργως, ήταν η δυσκολία να μεταφέρω αυτή την ιστορία στον κινηματογράφο. Η πρόκληση ήταν μεγάλη, καθώς δεν θα μπορούσα ποτέ ν' αποκαλύψω τον πρωταγωνιστή. Ποτέ! Έτσι, ένα μεγάλο μέρος της ταινίας, όταν ο πρωταγωνιστής μιλάει, βρίσκεται στο σκοτάδι. Γιατί, αν αποκάλυπτα ποιος μιλάει, θα φανέρωνα αμέσως το τέλος της ιστορίας. Το μεγάλο στοίχημα, λοιπόν, ήταν να κρατήσω το ενδιαφέρον του κοινού χωρίς να προδώσω την ταυτότητά του. Αυτό ήταν το στοιχείο που με ιντρίγκαρε. Τώρα, γιατί ταινία κινουμένων σχεδίων; Το animation μου έδωσε τη δυνατότητα να προσεγγίσω ένα θέμα δύσκολο, όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ενός ζώου ή ενός φυτού που έχει χρόνια στην αυλή σου, με τρόπο πιο υπερρεαλιστικό και λιγότερο ωμό. Η συγκεκριμένη ιστορία απαιτούσε μια πιο παιδική, ονειρική ματιά για να μπορέσω ν' αντιμετωπίσω την απώλεια και έτσι γεννήθηκε το «Underground».

Δηλαδή η χρήση του animation ήταν ένας τρόπος να εξωραΐσετε την έννοια του θανάτου;

Ναι, αυτός ήταν ο στόχος. Προσέγγισα την ταινία στη γλώσσα των μηχανικών, αποδομώντας την από το τέλος προς την αρχή. Είμαι ένας φωτεινός άνθρωπος και είχα την ανάγκη να μεταδώσω αυτό το φως. Γι' αυτό στα τελευταία πλάνα, το πρόσωπο του κοριτσιού κοιτάζει κάτι που αναδύεται από τη γη, και χρησιμοποίησα το φως για να εξωραΐσω τον θάνατο.

Το σκοτάδι και η αναγέννηση είναι κεντρικά στοιχεία της ταινίας σας. Ποια είναι η φιλοσοφία πίσω από την ιδέα του θανάτου ως αρχή της ζωής και πώς την αποτυπώσατε οπτικά;

Το σκοτάδι είναι ο πραγματικός πρωταγωνιστής μου. Είναι αυτό που δεν μπορούσα ν' αποκαλύψω, εκτός από τη φωνή του. Στην ταινία, ο κύκλος της ζωής ξεκινά μ' έναν άνθρωπο που θάβεται. Το φτυάρι ρίχνει χώμα, και το σύμπαν σκοτεινιάζει. Αυτή η αλληγορική διαδικασία μου άρεσε πολύ, γιατί κάποιος θάβεται, χωρίς να ξέρεις ποιος είναι, μόνο τον ακούς. Στη συνέχεια, το σώμα που θάβεται δίνει ζωή στους μικροοργανισμούς και το χώμα γίνεται λίπασμα, προσφέροντας ζωή σε κάτι άλλο, όπως ένα δέντρο. Αυτή είναι η μία ερμηνεία. Η δεύτερη είναι ότι θάβουμε έναν σπόρο, ο οποίος μουλιάζει από την υγρασία της γης, και τελικά βγάζει φύτρα, που αναζητεί το φως και αναπτύσσεται.

Για εσάς ποιος είναι ο Φ.;

Όταν διάβασα το διήγημα της Νάγιας Κουτρουμάνη, ούτε εγώ γνώριζα αρχικά αν ο ήρωας είναι άνθρωπος ή φασόλι. Η Νάγια το αποκαλύπτει μόνο στο τέλος. Διαβάζοντας το κείμενο, άκουγα μια ήρεμη και ζεστή φωνή στο μυαλό μου και αμέσως σκέφτηκα τον Αλέξανδρο Λογοθέτη, με τον οποίο είχα συνεργαστεί στο παρελθόν. Η φωνή του είχε αυτή την ιδιαίτερη χροιά που έδινε ζωή στον ήρωα. Έτσι, αντί να δω ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, άκουσα τη φωνή του Αλέξανδρου. Ήταν το ακουστικό ερέθισμα που με καθοδήγησε, όχι το οπτικό.

Η βροχή στην ταινία σας είναι ο μοναδικός «σύμμαχος» του ήρωα. Γιατί επιλέξατε αυτό το στοιχείο ως την καθοδηγητική δύναμη του χαρακτήρα σας;

Η βροχή είναι ο φορέας της ελπίδας, ο εμψυχωτής του πρωταγωνιστή. Είναι το στοιχείο που διεισδύει στο χώμα, φέρνοντας ζωή και ελπίδα. Οπτικά, το φως της βροχής, αυτό το μοβ που στραφταλίζει, δημιουργεί μια μαγική ατμόσφαιρα. Επίσης, η φωνή της Μαρίας Καρέτσου, που ενσάρκωσε τη βροχή, είχε αυτή τη θετική αύρα που ταίριαξε απόλυτα στην ταινία.

Πόσος χρόνος χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί η ταινία;

Η όλη διαδικασία διήρκεσε περίπου τέσσερα χρόνια. Από αυτά, τα τρία χρόνια ήταν αφιερωμένα στην προετοιμασία, ενώ το τελευταίο χρόνο ασχοληθήκαμε με τη συμμετοχή σε pitching forums, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, προσπαθώντας να συγκεντρώσουμε επιπλέον χρηματοδότηση. Η περίοδος των γυρισμάτων ήταν τρεις μήνες μέσα σε αυτά τα τρία χρόνια, που θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν οι «ωφέλιμοι» μήνες της παραγωγής. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, μια μεγάλου μήκους ταινία live action χρειάζεται περίπου 40-60 μέρες γυρισμάτων. Το stop motion, όμως, απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο. Για τα 7 λεπτά και 17 δευτερόλεπτα της ταινίας, ξοδέψαμε τρεις μήνες στο στούντιο.

Τι σας ενέπνευσε να ασχοληθείτε με το animation και πώς ξεκινήσατε την καριέρα σας σε αυτόν τον τομέα;

Η απόφασή μου ν' ασχοληθώ με το animation ήρθε κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, όταν η δουλειά στη διαφήμιση είχε μειωθεί δραματικά. Είχα μείνει χωρίς δουλειά για 11 μήνες, και τότε μου προσφέρθηκε μια ευκαιρία να ασχοληθώ με το stop motion. Ανέκαθεν μ' ενδιέφεραν τα ειδικά εφέ, αλλά δεν είχα ασχοληθεί με το συγκεκριμένο είδος. Ένας φίλος με πλησίασε και μου είπε: «Γιάννη, έχω μια δουλειά και νομίζω ότι θα ήταν ωραίο να γίνουν με stop motion. Θα ήθελες να το δοκιμάσεις;». Του απάντησα πως δεν είχα πείρα στο stop motion, μόνο κάποιες βασικές γνώσεις από τη σχολή, αλλά εκείνος με παρότρυνε να το προσπαθήσω. Εψαξα στο YouTube, παρακολούθησα βιντεάκια για να μάθω πώς να χειρίζομαι το πρόγραμμα, και με λίγη πειθώ, δημιουργικότητα και αρκετή μελέτη κατάφερα να κάνω τη δουλειά. Μετά από τέσσερις εβδομάδες, με κάλεσαν ξανά για άλλη μια δουλειά, και έτσι μπήκα στο stop motion animation. Στην ουσία, ήταν η τρίτη μου «καριέρα», μια νέα πορεία που γεννήθηκε μέσα στην κρίση. Αν και ζω από τη διαφήμιση, ο κινηματογράφος δεν είναι ένας χώρος που προσφέρει σταθερά έσοδα στους δημιουργούς. Οι σκηνοθέτες συνήθως βιοπορίζονται από άλλες δουλειές, όπως διαφημίσεις, και αυτό κάνω κι εγώ. Ο κινηματογράφος προσφέρει χρήματα στους τεχνικούς, αλλά για τους δημιουργούς τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, ειδικά για τους νέους που συχνά θυσιάζουν αμοιβές για να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους. Εγώ, έχοντας οικογένεια, δεν μπορώ να το κάνω αυτό, οπότε ασχολούμαι με τη διαφήμιση, όπως και πολλοί άλλοι συνάδελφοι σκηνοθέτες.

Σε παλαιότερη συνέντευξή σας, έχετε δηλώσει ότι το ιαπωνικό animation αποτέλεσε μεγάλη πηγή έμπνευσης για εσάς. Πώς αισθανθήκατε που το «Underground» έκανε πρεμιέρα στο Τόκιο;

Το ιαπωνικό animation ήταν ανέκαθεν μια σπουδαία πηγή έμπνευσης για εμένα, και η πρεμιέρα του «Underground» στο Τόκιο ήταν ιδιαίτερα συγκινητική. Ήταν ένας μικρός φόρος τιμής στην ιαπωνική παράδοση του animation, την οποία θαυμάζω βαθιά. Μου άρεσε πάντα το έργο του Χαγιάο Μιγιαζάκι, και με έχει επηρεάσει ο τρόπος που βλέπω το animation. Ήθελα η ταινία να υποτιτλιστεί στα ιαπωνικά από εμένα με τη βοήθεια μίας Ιαπωνίδας φιλολόγου, και δημιουργήσαμε και μια αφίσα ειδικά για την ιαπωνική αγορά. Η όλη εμπειρία ήταν πραγματικά ξεχωριστή.

Πώς θα παρουσιάζατε τον εαυτό σας σε κάποιον που δεν σας γνωρίζει;

Θα χαρακτήριζα τον εαυτό μου ως ένα «εύφορο έδαφος», έτοιμο να καλλιεργηθεί και ν' αποδώσει καρπούς. Αυτή είναι η εικόνα που θα έδινα.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας; Έχετε κάποιο καινούριο project που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας;

Αυτή τη στιγμή αναζητώ την έμπνευση για την πρώτη μου μεγάλου μήκους ταινία. Θέλω να βρω κάτι που θα με συνεπάρει και θα με εμπνεύσει αρκετά ώστε να το μεταφέρω στη μεγάλη οθόνη, αλλά αυτό χρειάζεται χρόνο και προσεκτική αναζήτηση, ειδικά αν πρόκειται για live action. Θέλω να με κάνει να το «ερωτευτώ» και να μου χτυπήσει τα σωστά «καμπανάκια» για να το φέρω στο πανί. Παράλληλα, ως παραγωγός, έχω ήδη καταθέσει ένα πρότζεκτ για έναν σκηνοθέτη του οποίου τη δουλειά εκτιμώ ιδιαίτερα, ενώ συζητάω για ένα ακόμα πρότζεκτ animation με έναν άλλο σκηνοθέτη.