Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο: Οι ταινίες τρόμου δείχνουν ό,τι βιώνουμε σήμερα

Ο εφιάλτης ως φαντασίωση, ρεαλιστική εμπειρία, πόνος, κάθαρση, επιβλητική γοτθική αλληγορία με πολιτικές νύξεις, ψυχαναλυτικές προεκτάσεις και ιστορικές αναδρομές. Το σινεμά του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο είναι φτιαγμένο από τους πιο γοητευτικούς εφιάλτες, από δαίμονες απόκοσμους και στοιχειωμένες επαύλεις, γαλουχημένο στη…λόξα του μεταφυσικού και του ενστικτώδους μεξικανικού ταμπεραμέντου.

Από τη θέση του παραγωγού αυτήν τη φορά στο νεανικό θρίλερ τρόμου «Τρομακτικές ιστορίες στο σκοτάδι», διασκευή από τον Νορβηγό σκηνοθέτη Αντρέ Έβρενταλ της δημοφιλούς λογοτεχνικής σειράς του Αλβιν Σβάρτζ, ο βραβευμένος με δύο Όσκαρ δημιουργός της «Μορφής του νερού» (2017), του αριστοτεχνικού «Λαβύρινθου του Πάνα» (2006) και της «Ραχοκοκαλιάς του διαβόλου» (2001) μεταξύ άλλων, μιλάει στη συνέντευξη που εξασφάλισε το «Έθνος της Κυριακής» για όσα μας τρομάζουν και μας ελκύουν στο σκοτάδι. 

Το φιλμ, που κυκλοφορεί στις ελληνικές αίθουσες από την Feelgood, εξιστορεί πως μια περιθωριακή μαθήτρια λυκείου και ένας συνομήλικός της Μεξικανός, αναμετρούνται στην Αμερική του Νίξον και του πολέμου στο Βιετνάμ, με τα φαντάσματα του 1968. Δηλαδή, με τις φριχτές δοκιμασίες των ιστοριών που αναγράφονται στο στοιχειωμένο βιβλίο της κόρης μιας παλιάς οικογένειας τοπικών αφεντάδων.

Ποια ήταν η λογική πίσω από τη δημιουργία ενός νέου αφηγήματος βασισμένου στις ιστορίες του βιβλίου και πόσο δύσκολο ήταν να επιτευχθεί αυτό;

Διάβασα το πρώτο βιβλίο πολλά χρόνια πριν, τη χρονιά που εκδόθηκε. Το λάτρεψα, αλλά θεώρησα ότι του ταίριαζε περισσότερο να γίνει μια ανθολογία ταινιών τρόμου παρά μια ενιαία ταινία. Από την άλλη, οι κινηματογραφικές ανθολογίες είναι πολύ δύσκολο να υλοποιηθούν, γιατί δεν είναι ποτέ τόσο καλές όσο η καλύτερη ιστορία της λογοτεχνικής τους πηγής, εντούτοις μπορεί να είναι τόσο κακές όσο και η χειρότερη ιστορία τους.

Το 2000 αγόρασα κάποιες από τις πρωτότυπες εικονογραφήσεις της τριλογίας γιατί συνέχιζα να είμαι ερωτευμένος με τις εικόνες και τις ιστορίες και των τριών βιβλίων τα οποία έδινα σαν δώρα κάθε Χριστούγεννα. Τα δώριζα σε τρομοκρατημένες ανιψιές και τρομοκρατημένους ανιψιούς (σ.σ. γέλια). Αλλά ως εκεί. Μέχρι που μια μέρα, ο ατζέντης μου Ρόμπερτ Νιούμαν μου τηλεφώνησε και με ρώτησε αν με ενδιαφέρει η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου. Απάντησα: «απολύτως». Αν και στην αρχή δεν ήθελα να μπω στο πρότζεκτ ως παραγωγός, κατέληξα να παρουσιάζω την ιδέα μου και να λέω στον εαυτό μου, «διάολε, πρέπει να το κάνω». Η ιδέα, λοιπόν, ήταν να διαμορφωθεί ένα ενιαίο αφήγημα. Στον «Λαβύρινθο του Πάνα» ήταν το «Βιβλίο των σταυροδρομιών» που γραφόταν μόνο του ανάλογα με αυτόν που το άνοιγε. Σκέφτηκα, τότε, γιατί να μην εφαρμόσουμε την ίδια ιδέα σε μια χρονική στιγμή και έναν τόπο μέσα από μια θεματολογία με την οποία μπορούμε να ταυτιστούμε και σήμερα;

Η ταινία βασίζεται όμως σε ένα βιβλίο το οποίο οι γονείς προσπαθούν εδώ και 40 χρόνια να απομακρύνουν από τις σχολικές βιβλιοθήκες. Σαν καλλιτέχνης, πως αισθάνεστε γι’ αυτό;

Θα επαναδιατύπωνα τη φράση, λέγοντας πως ορισμένοι γονείς προσπάθησαν να βγάλουν το βιβλίο από ορισμένα σχολεία. Το ίδιο συνέβη και με τον «Μαρκ Τουέιν», τον «Φύλακα της σίκαλης» και πολλά ακόμα βιβλία. Όμως, η απαγόρευση δεν αποτέλεσε για μένα την αφορμή για να κάνω την ταινία ούτε και έθεσε εμπόδια. Η ομορφιά του πράγματος ήταν ότι τα βιβλία γαλούχησαν τρεις γενιές ανθρώπων που τα διάβαζαν. Είτε διαβάζατε τη «Μαντάμ Μποβαρί» με έναν φακό κάτω από τα σκεπάσματα είτε τις «Τρομακτικές ιστορίες στο σκοτάδι», δεν έχει για μένα καμία διαφορά. Ανάμεσα στο βιβλίο και τον αναγνώστη υπάρχει μόνο η πράξη της τέχνης και της λογοτεχνίας.

Στην ταινία αναφέρεται συχνά η φράση «οι ιστορίες πληγώνουν, οι ιστορίες θεραπεύουν». Έχετε ποτέ πληγωθεί ή νιώσει να επουλώνονται οι πληγές σας από μια ιστορία;

Νομίζω ότι όλοι λίγο-πολύ σαν παιδιά ή σαν ενήλικοι που ανήκουμε σε έναν συγκεκριμένο κοινωνικό κύκλο έχουμε νιώσει πως είναι να λέγεται για εμάς κάτι που είναι αληθινό και ταυτόχρονα πολύ προσωπικό ή που είναι αναληθές και πολύ τρομακτικό. Ανεξάρτητα από την χρονική περίοδο, όλοι έχουμε αισθανθεί πώς είναι να βομβαρδιζόμαστε με ψέματα που προέρχονται από το ίδιο το κράτος, όπως για παράδειγμα, να σε παραμυθιάζουν για να συμμετέχεις σε έναν πόλεμο.

Γιατί επιλέξατε να τοποθετήσετε την ταινία στο έτος 1968;

Όταν ήμουν φοιτητής και σπούδαζα σενάριο, ο καθηγητής μου έλεγε ότι το που, πώς, ποιος, γιατί και πότε, διαφοροποιούν την ιστορία. Πάρτε οποιαδήποτε ιστορία και αυτή θα αλλάξει εντελώς λόγω της χρονολογίας στην οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα και της ταυτότητας του πρωταγωνιστή. Όταν τοποθετείς την ιστορία ανάμεσα στα 1968 - 1969, με έναν νεαρό Μεξικάνο και ένα κορίτσι για πρωταγωνιστές, το νόημα διαφέρει από το βάζεις την ίδια ιστορία στα ’90s με πρωταγωνιστές μια παρέα αγοριών ή στα 1930 σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Θυμάμαι ότι σε μια συνάντηση που είχα με τους επικεφαλής του στούντιο παραγωγής γι’ αυτό το ζήτημα, αρνήθηκα να τοποθετήσω την ιστορία στη σημερινή εποχή. Όπως και με τη «Μορφή του νερού» έτσι και με τις «Τρομακτικές ιστορίες…» ήξερα μέσα μου ότι η δεκαετία του ’60 φέρει ομοιότητες με τη σύγχρονη δεκαετία και ότι οι παραλληλισμοί στο μυαλό των θεατών θα γίνονται ενστικτωδώς.

Ήταν, επίσης, πολύ σημαντικό να έχω νέα παιδιά που δεν μπαίνουν στο Instagram ή στο Google ή στέλνουν μηνύματα το ένα στο άλλο εν μέσω… κυνηγητών. Χρειαζόμουν μια συγκεκριμένη σύμβαση όπου το προφορικό σκέλος των ιστοριών μετατρέπεται σε κουτσομπολιό για να μεταλλαχθεί σε ιστορία. Όπως περίπου συμβαίνει και σήμερα με τη διαφορά ότι εμείς θέλαμε να ανατρέξαμε στην πρωταρχική μορφή των πραγμάτων.

Εσείς είχατε αγαπημένες ιστορίες όταν ήσασταν παιδί;

Ω, ναι, πάρα πολλές. Γεννήθηκα το 1964 και μεγάλωσα στη δεκαετία του ’60 όταν οι τηλεοπτικές εκπομπές τέλειωναν στις 8 ή στις 9. Από τις 9 και μετά το βράδυ, είχαμε το ραδιόφωνο. Καθόμουν στην κουζίνα στα σκοτεινά με το ραδιόφωνο ανοιχτό να ακούω ραδιοφωνικά έργα, τα περισσότερα από τα οποία ήταν πολύ τρομακτικά.

Γιατί μας αρέσει τόσο πολύ να τρομάζουμε;

Αυτά που βλέπουμε στις ταινίες δεν τα αντιμετωπίζουμε συνήθως σε μεγάλο εύρος στην πραγματική ζωή. Δεν γίνεται να βιώσεις στην πραγματικότητα μια ιστορία αγάπης όπως στο σινεμά, όπου όλα επιλύονται στη διάρκεια 90 ή 120 λεπτών. Ή ακόμα να ικανοποιήσεις τα πολεμοχαρή σου ένστικτα όπως θα ήθελες. Κάθε ταινία τρόμου που αναφέρεται στον πόλεμο του Βιετνάμ συνδέεται με την πολεμική ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής, κάθε ταινία τρόμου που αναφέρεται στον Ψυχρό Πόλεμο επίσης συνδέεται με το κλίμα εκείνης της περιόδου και πάει λέγοντας. Οι ταινίες τρόμου που γυρίζονται σήμερα αναφέρονται σε ό,τι βιώνουμε σήμερα.

Με δεδομένο τον δημοφιλή στα παιδιά χαρακτήρα των βιβλίων σκεφτήκατε ότι έπρεπε να γυρίσετε μια πιο φιλική προς το παιδικό κοινό ταινία τρόμου;

Σας ευχαριστώ που το ρωτάτε αυτό γιατί παραπέμπει πάλι στην απαγόρευση των βιβλίων στα σχολεία: τα βιβλία απαγορεύονταν από τους γονείς με τον ίδιο τρόπο που τα αναζητούσαν για να τα αποκτήσουν τα παιδιά. Σκέφτηκα ότι θα ήταν όμορφο αν μπορούσαμε να γυρίσουμε ένα φιλμ τρόμου για όλη την οικογένεια. Υπογράφω εδώ και χρόνια την οικογενειακή σειρά τρόμου «Troll Hunters» για το Netflix, την οποία ονομάζω «σειρά κατάλληλη για γάλα και κουλουράκια» - μια απόλαυση που τα παιδιά μπορούν να έχουν μαζί με τη μαμά και τον μπαμπά. Ομοίως, ελπίζω οι τρεις γενιές αναγνωστών του βιβλίου στις οποίες αναφερόμουν πριν, να απολαύσουν μαζί την ταινία. Ο τρόμος εδώ δεν είναι αυτός που θα σε σημαδέψει, αλλάζοντας τη ζωή και τραυματίζοντας την ύπαρξή σου. Δεν θα βγεις από την αίθουσα μαζεύοντας τα κομμάτια της ζωής σου την οποία θα θεωρείς ξαφνικά άχρηστη. Δεν πρόκειται για ένα εχθρικό, σκοτεινό μέρος αλλά για μια πιο διασκεδαστική εκδοχή του τρόμου. Σαν να κοιτάς ξαφνιασμένος πίσω σου...

Κάνοντας έναν απολογισμό σήμερα, θα λέγατε ότι από τότε που κερδίσατε το Όσκαρ έγινε πιο εύκολη η μεταφορά του οράματός σας στη μεγάλη οθόνη;

Μια ταινία δεν μπορεί να μην έχει όρια - αυτή είναι η αλήθεια -, κάθε φιλμ που πρέπει να υλοποιηθεί σχετίζεται με την πραγματικότητα που έχεις να αντιμετωπίσεις. Θα έχεις πάντα έναν συγκεκριμένο προϋπολογισμό για ένα συγκεκριμένο πρότζεκτ. Άλλες φορές, ολοκληρώνεις μια ταινία και είναι επιτυχημένη και οι άλλοι λένε όλα όσα θες ν’ ακούσεις εκτός από ένα συγκεκριμένο πράγμα. Αυτό μου έχει συμβεί πολλές φορές. Οπότε με τα χρόνια αναγκάστηκα κι εγώ να γίνω ρεαλιστής μέσα σε μια συνθήκη που ενίοτε μου επιτρέπει ελευθερίες.