Κώστας Γαβράς στο Εθνος της Κυριακής: Εχω αγωνία αν το κοινό θα πετάξει την ταινία

Με νεανικό σφρίγος και απαράμιλλη ενέργεια, ο Κώστας Γαβράς δίνει αλλεπάλληλες συνεντεύξεις στα ελληνικά και ξένα Μέσα καθισμένος σε μία αίθουσα του ξενοδοχείου Xilton. Είναι Σάββατο, λίγες ώρες πριν από την πανελλήνια πρεμιέρα του «Ενήλικοι στην αίθουσα», της νέας, βασισμένης στο μπεστ σέλερ «Adults In The Room» του Γιάνη Βαρουφάκη, ταινίας του και το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον τον κρατά σε εγρήγορση αλλά και σε μία ένταση, πραγματικά ζηλευτή για έναν άνθρωπο 86 ετών.

Ήρεμος και οξυδερκής, ο Ελληνογάλλος δημιουργός του εμβληματικού «Ζ» (1969), της «Ομολογίας»(1970), της «Κατάστασης πολιορκίας» (1972) και του «Αγνοούμενου» (1982), βραβευμένος με Όσκαρ και Χρυσό Φοίνικα, μεταξύ πολλών διακρίσεων σε μια στρατευεμήν στο πολιτικοκοινωνικό σινεμά καριέρα που διαγράφει φέτος έναν «ελληνικό» κύκλο 50 χρόνων από το «Ζ» (για την ελληνική χούντα  και τη δολοφονία Λαμπράκη) ως το «Ενήλικοι στην αίθουσα» (της ασφυκτικής ελληνικής κρίσης και του διαπραγματευτικού μπρα-ντε-φερ του 2015), μιλάει στο Έθνος της Κυριακής για το φιλμ που έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις και ενστάσεις από την παγκόσμια «πρώτη» του στο Φεστιβάλ Βενετίας.

Κύριε Γαβρά, έχετε μιλήσει διεξοδικά για τους λόγους που κάνατε την ταινία, όπως και γιατί επιλέξατε το βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη. Ποια ελπίζετε ότι θα είναι η παρακαταθήκη της ταινίας στο διεθνές αλλά και στο ελληνικό κοινό;

Όταν κάνεις μια ταινία, η φιλοδοξία σου είναι να τη δει όλος ο κόσμος. Κάθε γενιά διακρίνεται από μια ορισμένη ευαισθησία που άλλους θεατές τους τραβάει ως την αίθουσα για να δουν μια ταινία, και άλλους όχι. Είναι ένας παράγοντας απρόβλεπτος. Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά είναι ότι οι ταινίες γίνονται από ένα προσωπικό πάθος που έχει κανείς για να διηγηθεί μια ιστορία κι εγώ έχω την ευκολία – κάποιες φορές – να διηγηθώ αυτό που θέλω και έχω στον νου μου.

Η συγκεκριμένη ταινία δεν είναι μόνο μυθοπλασία, έχει μια ιστορική αλήθεια μέσα της, παρ’ όλο που ο στόχος του κινηματογράφου είναι το θέαμα, και όχι η ακαδημαϊκή καταγραφή της Ιστορίας. Ένας σεναριογράφος -σκηνοθέτης θέτει τις ερωτήσεις και το κοινό μπορεί μετά από την πλευρά του να απαντήσει. Αυτό είναι που με ενδιαφέρει εμένα ως σκηνοθέτη και ανάλογα θα προωθήσω τα ερωτήματα προς το κοινό.

Ο κύριος Βαρουφάκης είναι μισητό πρόσωπο. Τον μισούν πραγματικά, το αναγνωρίζω αυτό.

Η επιλογή του βιβλίου του Γιάνη Βαρουφάκη - ακριβώς επειδή ο ίδιος είναι αμφιλεγόμενο πρόσωπο -  θεωρήθηκε ιδιαίτερα εμπρηστική και αυτό το βιώσατε κι εσείς από πρώτο χέρι με το που άρχισαν τα γυρίσματα της ταινίας. Σας επιτέθηκαν με αφορμή τη χρηματοδότησή της από τον ΕΚΟΜΕ. Σκεφτήκατε ότι η ταινία θα σας έβλαπτε προσωπικά;

Ο κύριος Βαρουφάκης είναι μισητό πρόσωπο. Τον μισούν πραγματικά, το αναγνωρίζω αυτό. Τα fake news που γράφτηκαν από σοβαρές εφημερίδες ήταν λυπηρά για μένα: ότι με χρηματοδότησε ο Τσίπρας, κάτι που δεν μπορούσα να δεχτώ ποτέ στη ζωή μου. Να πάρω λεφτά από μια κυβέρνηση, γιατί; Από τη στιγμή που αποφάσισα να κάνω την ταινία δεν με απασχόλησε ποτέ τι θα σήμαινε προσωπικά για εμένα. Ήθελα να κάνω μια ταινία όπως τη νιώθω εγώ κι ύστερα βλέπουμε…

Υπάρχει μια ανοιχτή επιστολή προς εσάς της Ζωής Κωνσταντοπούλου που μιλάει για «ηρωοποίηση» στην ταινία του Γιάνη Βαρουφάκη. Το θέμα της ηρωοοποίησης αναφέρεται και στις κριτικές. Τι απαντάτε εσείς;

Δεν με ενδιαφέρουν καθόλου οι ήρωες. Κάθε άνθρωπος βρίσκεται κάποια στιγμή στη ζωή του απέναντι σε ένα πρόβλημα και απαντάει με καλό ή κακό τρόπο. Ο Βαρουφάκης βρέθηκε ως υπουργός των Οικονομικών να εκπροσωπεί την Ελλάδα στο Eurogroup για πέντε μήνες και έγραψε επ’ αυτού ένα βιβλίο που με ενδιέφερε. Από την αρχή της κρίσης στην Ελλάδα ήθελα να κάνω κάτι. Ξεδιάλεξα υλικό από όλες τις πιθανές γλώσσες για να καταλάβω και να βρω στοιχεία, αλλά δεν βρήκα τίποτα. Μέχρι που έγινε το δημοψήφισμα. Ο πιο σθεναρός εκπρόσωπος του «Όχι» ήταν ο Βαρουφάκης, και μετά έπρεπε να φύγει. Ο Βαρουφάκης παραμερίστηκε και η κατάσταση συνεχίστηκε με τον ίδιο τρόπο.

Η Ευρώπη δεν άλλαξε την πολιτική της απέναντι στον ελληνικό λαό και αυτό έπρεπε να το ερευνήσω. Φυσικά είχα δει τις φωτογραφήσεις του στο «Paris Match» – τις βρήκα τρομερές και αντιπροσωπευτικές του χαρακτήρα του. Όμως ο Βαρουφάκης έφυγε και οι υπόλοιποι έμειναν. Η Βουλή δέχτηκε το νέο Μνημόνιο. Όταν μου έδειξε η σύζυγός μου μια συνέντευξη του όπου μιλούσε για τα όσα είχε δει μέσα στο Eurogroup αισθάνθηκα ότι έπρεπε να τον συναντήσω και ότι πιθανόν να έβρισκα μια πηγή για την ταινία. Στη συνέντευξη μιλούσε για όσα διαδραματίζονταν στα Eurogroup ενώ μέχρι τότε ήξερα μόνο όσα γίνονταν απ’ έξω, όπως όλοι μας, με όλες τις αντιφάσεις που συνόδευαν κάθε συνάντηση των Ευρωπαίων υπουργών των Οικονομικών. Τον συνάντησα, λοιπόν, άκουσα τις ηχογραφήσεις του και του είπα ότι με ενδιέφερε πολύ να συνεργαστούμε. Άρχισε να γράφει το βιβλίο του – εγώ στην αυτοβιογραφία μου είχα ήδη ένα σχήμα της ταινίας – και του ζήτησα να μου δώσει τα δικαιώματα για να κάνω την ταινία.

Δεν ηρωοποιώ με κανέναν τρόπο τον Βαρουφάκη. Μπόρεσα να επαληθεύσω κάθε φράση που γράφει στο βιβλίο του ακούγοντας τις ηχογραφήσεις του από τα Eurogroup. Στη συνέντευξη τύπου που δώσαμε στο Γαλλικό Ινστιτούτο, ο Βαρουφάκης είπε την αλήθεια: κανένα από τα πρόσωπα που αναφέρει στο βιβλίο του δεν έχει δηλώσει ότι υπέπεσε σε αντιφάσεις ούτε του έχει κάνει κανένας μήνυση επειδή δεν έχει γράψει την αλήθεια.

Ο Σόιμπλε μου αρέσει, ο Τσίπρας έγινε ξιφίας...

Παρά το γεγονός ότι η καγκελάριος της Γερμανίας είχε τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στη διαπραγμάτευση του 2015, επιλέξατε να μην της δώσετε ρόλο παρά μόνο στο τέλος του φιλμ…

Η κυρία Μέρκελ έπαιξε τότε σημαντικό ρόλο και παίζει και στο φινάλε του φιλμ. Εκείνο που δεν γνωρίζουμε είναι ότι ο Σόιμπλε ως υπουργός των Οικονομικών ήταν τρομερά αγαπητός στη Γερμανία. Οι δυο τους είχαν τότε διχογνωμία - μεταξύ τους μιλάνε σε έναν πληθυντικό τελείως γερμανικό, κρατώντας απόσταση ο ένας από τον άλλον. Ευτυχώς που η Μέρκελ επέμενε, γιατί αλλιώς θα είχαμε το Grexit για το οποίο πίεζε ο Σόιμπλε. Θα μπορούσε να υποχρεώσει τους υπόλοιπους σε κάτι αρνητικό για την Ελλάδα. Ο Σόιμπλε μου αρέσει γιατί είναι ειλικρινής - είπε ότι σαν πατριώτης δεν θα δεχόταν ένα σκληρό μνημόνιο για τη χώρα του. Έχει όμως σαν ιδεολογία τη διάσωση του ευρώ και του γερμανικού κράτους.

Τοποθετείτε τον Αλέξη Τσίπρα σε συμβολικά κομβικές σκηνές της ταινίας. Μία τον πιάνουν στο αγκίστρι σαν ξιφία, σε άλλη σκηνή ακούει τις ηχογραφήσεις Σόιμπλε, στο τέλος τον χορεύουν συρτάκι. Τι αντιπροσωπεύουν αυτές οι σκηνές;

Ο Τσίπρας παρέμεινε ο νόμιμος εκλεγμένος πρωθυπουργός της Ελλάδας ακόμα και αφού δέχτηκε να κάνει εκείνο που είχε πει ότι δεν θα έκανε ποτέ, που είχε αρνηθεί στους Ευρωπαίους για τον ελληνικό λαό: το μνημόνιο. Το έφερε στην ελληνική βουλή όπου και ψηφίστηκε με μεγάλη πλειοψηφία ενώ δύο μήνες μετά έκανε ξανά εκλογές και ο ελληνικός λαός τον ξαναψήφισε. Ηθικά είναι ανήθικος αλλά νομικά είναι νόμιμος. Μια πολύ περίεργη κατάσταση. Όταν είδα στο ημερολόγιο του Βαρουφάκη τη σημείωση «Σήμερα, ο Αλέξης μου είπε ότι νιώθει σαν ξιφίας», έμεινα κατάπληκτος: είχε εκφράσει τη μοναξιά του στην εξουσία, τη ντροπή του. Ένας περίεργος τύπος πολιτικού που σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να αποδοθεί σουρεαλιστικά.

Μιλάτε για τη μοναξιά του Αλέξη Τσίπρα. Είναι απομονωμένη σήμερα η ελληνική Αριστερά;

Στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Ευρώπη – τη Γαλλία και την Ισπανία για να δώσω δύο παραδείγματα - έχουμε το ίδιο πρόβλημα. Οι άνθρωποι που λένε ότι ανήκουν στην Αριστερά είναι διχασμένοι συνεχώς και έχουν πάντα έναν λόγο που επαναλαμβάνεται επί χρόνια, πιστεύοντας ότι η Αριστερά πρέπει να αλλάξει τον κόσμο με την ίδια πολιτική. Η πολιτική αυτή έχει απορριφθεί από τον λαό. Πρέπει να βρεθεί κάτι άλλο.

Η βάση της φιλοσοφίας και της ιδεολογίας της Αριστεράς είναι συνεχής. Οι άνθρωποι δεν κατάλαβαν ότι πρέπει να αλλάξουν ώστε να υλοποιηθούν οι υποσχέσεις της ισότητας και του ανθρωπισμού. Δεν την υπηρέτησαν σωστά την Αριστερά γι’ αυτό και εκείνη χάνεται σιγά σιγά. Χρειάζονται καινούριοι άνθρωποι να κάνουν καινούριες προτάσεις.

Το νέο βιβλίο του Πικετί μιλάει γι’ αυτό. Για το πώς πρέπει ν’ αλλάξουμε εμείς και η Αριστερά. Προς το παρόν αυτό δεν γίνεται. Είναι μια πεποίθηση που την έχω χρόνια και με ώθησε να κάνω την «Ομολογία» (1970). Ο κομμουνισμός αυτοκαταστράφηκε, η Αριστερά πρέπει να αναγεννηθεί και να αφουγκραστεί τις ευαισθησίες του σήμερα, των ψηφιακών μέσων και της παγκοσμιοποίησης που η δικιά μου γενιά δεν καταλαβαίνει καλά. Αυτό το έχει καταλάβει ο λαός γι’ αυτό και ψήφισαν στην Ελλάδα τον Μητσοτάκη ως εκφραστή μιας νέας εποχής. Ο λαός έχει τη δική του φιλοσοφία και όπως λέω στο φιλμ, «ο λαός έχει πάντα δίκιο ακόμα κι όταν κάνει λάθος».

Πώς νιώθετε τώρα που η ταινία βγαίνει στις ελληνικές αίθουσες και αλλού στο εξωτερικό;

Μεγάλη αγωνία. Αγωνία κατ’ αρχάς για το πως θα δεχτούν την ταινία οι δημοσιογράφοι και τα μέσα που απευθύνονται στον λαό και κατόπιν για το πώς θα αντιδράσει το κοινό. Αν θα τη δεχτεί ή αν θα την πετάξει…

• Το «Ενήλικοι στην αίθουσα» προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες από την Odeon