Ψυχίατρος για το Τζόκερ: Το παιδί δεν βάζει φρένο και ταυτίζεται με τον κακοποιό

Ο ντόρος που έχει ξεσπάσει τις τελευταίες ώρες γύρω από τις εφόδους της Αστυνομίας σε δύο κινηματογράφους της Αθήνας, με αφορμή την παρακολούθηση του «Joker» από ανήλικους στις αίθουσες, θέτει σοβαρά επί τάπητος το ζήτημα της ευθύνης των κινηματογράφων απέναντι στην τήρηση της ισχύουσας νομοθεσίας και φέρνει παράλληλα στο προσκήνιο το πώς αποδίδεται η ακαταλληλότητα των ταινιών από τη γνωμοδοτική επιτροπή του υπουργείου.

Ο χαρακτηρισμός «ακατάλληλο για ανηλίκους» ανοίγει μία μεγάλη συζήτηση. Οι έφηβοι που παρακολουθούν σκηνές βίας στον κινηματογράφο και την τηλεόραση επηρεάζονται αρνητικά, τονίζουν οι επιστήμονες. Συγκεκριμένα, ο Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπευτής MD, MSc, Βασίλης Κωνσταντινίδης αναλύει στο ethnos.gr τις παρενέργειες που μπορεί να έχει μία ακατάλληλη ταινία για ένα ανήλικο παιδί και εξηγεί πώς o διαχωρισμός ανάμεσα σε «καλούς και κακούς», σε ήρωες και αντιήρωες είναι απόλυτος και διασπαστικός.

«Εφόσον ο ανήλικος διαλέξει ποιος χαρακτήρας του ταιριάζει με βάση τους μηχανισμούς της προβολής και της μεταβίβασης, δικαιώνει ή καταδικάζει όλες τις πράξεις του αυτόματα, χωρίς δεύτερη σκέψη, όσο αντικειμενικά ευεργετικές ή αξιοκατάκριτες εμφανίζονται ως προς την πρόοδο ή τον όλεθρο που μπορεί αυτές να προκαλέσουν στο ανθρώπινο είδος ή στον εαυτό. Η μυθοπλασία, η φαντασίωση, η αναπαράσταση ταυτίζονται με την πραγματικότητα. Δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή μεταξύ του εγώ του ήρωα, με αυτό του ερμηνευτή και κατ' επέκταση με την ίδια την ύπαρξη του θεατή. Δημιούργημα και ρεαλισμός γίνονται ένα και καταλήγουν στη μίμηση. Το παιδί θα αναπαραστήσει, θα κοπιάρει τη συμπεριφορά του ήρωά του, αλλά και κάποιες φορές του μισητού του χαρακτήρα, προσπαθώντας να ταυτιστεί με κάτι ανώτερο, ονειρικό. Πολλές φορές θεωρεί ότι έχει υπερδυνάμεις: "θέλω να πετάξω από το παράθυρο, όπως ο Σούπερμαν", "θα ανέβω στη στέγη, όπως ο Σπάιντερμαν" ή μιμείται ετεροκαταστροφικές συμπεριφορές σε σπίτι ή σχολείο ή προβαίνει σε μη συμβατές με την ηλικία του σεξουαλικές πράξεις». 

Όπως τονίζει ο Ψυχίατρος, μια τέτοια περίπτωση είναι και η ταινία Τζόκερ, στην οποία συμβαίνουν αρκετές βίαιες επιθέσεις, με αφετηρία την ψυχοπαθολογία του ήρωα. «Ο ανήλικος δεν μπορεί να κρίνει κατά πόσο η συμπεριφορά είναι δόκιμη ή όχι και αφήνει το θέαμα να τον συνεπάρει, χωρίς να βάζει φρένο στον ενθουσιασμό της πρόκλησης βλάβης. Μπροστά στη γοητεία που του ασκεί ο ήρωας, δεν βάζει φρένο και ταυτίζεται με ένα κακοποιητικό, αλλά φανταχτερό πρόσωπο που αντικρίζει στην οθόνη. Αφομοιώνει τη σκοτεινιά χωρίς έλεγχο. Αυτό, βέβαια, συμβαίνει και στο σπίτι, όταν βλέπει "ακατάλληλα" βιντεάκια στο youtube ή ανεξέλεγκτα πορνό. Δεν αλλάζει κάτι στις ψυχολογικές διεργασίες, απλώς εκεί δεν υπάρχει κάποιος να του ασκήσει έλεγχο. Το κοινωνικό πλαίσιο, όμως, όπως και το γονεϊκό οφείλει να διαφυλάσσει τον ανήλικο από την ανεξέλεγκτη έκθεση σε διεισδυτικά ερεθίσματα. Ένα τέτοιο φίλτρο ως προς το δημόσιο βίο μπαίνει στον χαρακτηρισμό των ταινιών ως ακατάλληλων. Με αυτόν τον τρόπο, την ευθύνη στο σπίτι την έχει ο γονέας, ενώ στον κινηματογράφο η πολιτεία».

Για κάποιους το γεγονός της θέασης βίας είναι ο βασικός λόγος που αντιδρούν, ενώ για άλλους η εξήγηση είναι πιο βαθιά. Ο Τζόκερ για πολλούς δεν είναι απλώς ένας κινηματογραφικός χαρακτήρας, αλλά ο μεγαλύτερός τους φόβος. Ο Τζόκερ είναι ίσως από τους πιο διάσημους, αξιομνημόνευτους, μυστηριώδεις και, πάνω απ' όλα, πιο σατανικούς κακούς που γράφτηκαν ποτέ για κόμικς. Μέχρι και σήμερα παραμένει ένας από εκείνους τους χαρακτήρες που σε κάθε εποχή έχει πάντα κάτι καινούριο για να ανακαλύψεις. Έχει εμφανιστεί σε πάνω από 250 παραγωγές, συμπεριλαμβανομένων ταινιών, σειρών, βιβλίων και video games. Εάν ρίξεις έστω και μια ματιά σε αυτή την τρέλα και την παράνοια του ψυχισμού του, μπορεί να χαθείς σε μια σκοτεινή άβυσσο από την οποία δύσκολα μπορεί να ξεφύγεις. 

Υπάρχει εξήγηση στο πότε μία ταινία κρίνεται αυστηρά κατάλληλη άνω των 18 ετών, όπως ο «Joker»; Την απάντηση δίνει ο ψυχίατρος, λέγοντας: «Ίσως αυτό το αριθμητικό όριο να μην αντιπροσωπεύει όλους τους νέους ηλικίας 18 ετών, καθώς η διαμόρφωση της προσωπικότητας δεν συμβαίνει ταυτόχρονα σε όλους. Σχηματικά, χρησιμοποιείται ως μέσος αριθμητικός όρος, αφού εκπροσωπεί ένα σημαντικό ορόσημο για την πλειοψηφία των εφήβων. Σε ένα παιδί ή σε έναν έφηβο κάτω των 18 ετών, ένα ερέθισμα οπτικό, ακουστικό ή λεκτικό έχει διαφορετικό νόημα κι επιρροή απ' ό,τι σε ένα ενήλικο άτομο. Για παράδειγμα, μία ταινία που περιέχει σεξ, βία ή υβρεολόγιο, δεν αντιμετωπίζεται με την ίδια κριτική ικανότητα από έναν ανήλικο. Τα όρια της μυθοπλασίας και της πραγματικότητας είναι δυσδιάκριτα, καθώς η κριτική ικανότητα είναι υπό διαμόρφωση και εξαιρετικά ευένδοτη σε δυνατές εξωτερικές επιρροές. Δεσπόζουν οι αρχαϊκοί μηχανισμοί άμυνας, όπως η σχάση και η άρνηση».

Από την πλευρά του, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, πήρε θέση για το θέμα που έχει προκύψει με την προβολή του έργου στις κινηματογραφικές αίθουσες και την καταλληλότητα θέασής της από ανήλικους, ενημερώνοντας το υπουργείο Πολιτισμού και την Αστυνομία ότι θα πάει να δει την ταινία με τον 15χρονο γιο του. Την ίδια στιγμή, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γραφτεί χιλιάδες αναρτήσεις για το ίδιο ζήτημα, με διαφορετικές απόψεις. Ότι, από τη μία, καλώς η Αστυνομία έκανε τη δουλειά της, ότι -από την άλλη- δεν έπραξε σωστά και ότι θα πρέπει να πηγαίνει και στα μπαρ για να ελέγξει εάν πίνουν αρκετό αλκοόλ ανήλικοι.

«Η παρέμβαση στον κινηματογράφο ξεσηκώνει μνήμες από το παρελθόν και γι' αυτό έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Όμως, θα έπρεπε με ευθύνη των ίδιων των γονέων, το παιδί να μην μεταβαίνει να παρακολουθήσει μια προβολή που έχει χαρακτηριστεί ως ακατάλληλη. Θα λέγαμε πως αυτά τα γεγονότα θα έπρεπε να έχουν προληφθεί, προκειμένου να μην υπάρχουν "ένοπλες" παρεμβάσεις. Τέλος, ο γονέας αποτελεί τον πρώτιστο φύλακα της φυσιολογικής ψυχικής έκπτυξης και ανάπτυξης του απογόνου του και οφείλει να μην τον εκθέτει πρόωρα σε εικόνες κι ερεθίσματα που δεν είναι δυνατόν να μεταβολιστούν και να επεξεργαστούν αποτελεσματικά σε μια ανέτοιμη ηλικία», καταλήγει ο Βασίλης Κωνσταντινίδης στο ethnos.gr.

Σημειώνεται πως μέσα σε 19 ημέρες προβολής, ο «Τζόκερ» έχει κόψει πάνω από 590.000 εισιτήρια, που σημαίνει ότι είναι η δεύτερη πιο εμπορική ταινία της δεκαετίας του 2010, μετά το «Ένας Άλλος Κόσμος» του Χριστόφορου Παπακαλιάτη που μετράει 668.892 εισιτήρια, ενώ συνεχίζει ακάθεκτος την ξέφρενη πορεία του - πορεία που θυμίζει για τα δεδομένα της ελληνικής αγοράς «εποχές εισιτηρίων προ κρίσης».