Τo Βραβείο Lux του Ευρωκοινοβουλίου στο «Υπάρχει θεός, το όνομά της είναι Πετρούνια»

Το «Υπάρχει Θεός, το Όνομά της είναι Πετρούνια» της Τεόνα Στρουγκάρ Μιτέφσκα από τη Βόρεια Μακεδονία γύρω από την ιστορία μιας 30χρονης γυναίκας που αφού βουτά στα παγωμένα νερά του ποταμού της μικρής επαρχιακής της πόλης την ημέρα των Θεοφανίων, πιάνει τον Τίμιο Σταυρό μόνο και μόνο για να μπει στο στόχαστρο των τοπικών αρχών, κέρδισε το φετινό Βραβείο Lux του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Η ταινία που βραβεύτηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου και προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες σε διανομή της AMA Films, επικράτησε έναντι του ισπανικού πολιτικού θρίλερ «Ο έκπτωτος» του Ροντρίγκο Σορογκόγιεν και του ιστορικού ντοκιμαντέρ «Cold Case Hammarskjöld» του Δανού Μαντς Μπρούγκερ.

Η κριτική της ταινίας

Η Πετρούνια, άνεργη 30χρονη, παρά το πτυχίο Ιστορίας που διαθέτει, ζει μια βαρετή, περιοριστική ζωή στο ίδιο σπίτι με τους γονείς της στην επαρχιακή πόλη Στιπ της Βόρειας Μακεδονίας ενώ καθημερινά πρέπει να προσπερνά το bullying των συντοπιτών τους για την εμφάνισή της. Μετά από μια αποτυχημένη συνέντευξη για δουλειά όπου υφίσταται μία ακόμη ολική υποτίμηση της προσωπικότητας της ως οντότητα, παίρνει τον δρόμο της επιστροφής στο σπίτι.

Είναι η γιορτή των Θεοφανίων όμως και η Πετρούνια, πέφτοντας πάνω στη θρησκευτική τελετή της κατάδυσης του Σταυρού στο ποτάμι της περιοχής, αποφασίζει να βουτήξει μαζί με τους άντρες. Και πιάνει τον σταυρό προκαλώντας την οργή των υπόλοιπων κολυμβητών, ενώ ο επίσκοπος αντιδρά ζητώντας να μείνει ο σταυρός στα χέρια εκείνης που τον πήρε πρώτη, της Πετρούνια, δηλαδή, που θα διαφύγει με το ιερό σύμβολο προκαλώντας την επέμβαση μιας δημοσιογράφου από τα Σκόπια που δίνει σκανδαλοθηρικές διαστάσεις στην υπόθεση, αλλά και της αστυνομίας που αρχίζει να αναζητά την «κλέφτρα»…

Έξοχη ιδέα για σάτιρα του σοβινισμού στις διάφορες εκφάνσεις του (σεξισμός, πατριωτισμός/εθνικισμός, ρατσισμός) στη σύγχρονη Βόρεια Μακεδονία βασισμένη σε πραγματικό περιστατικό στη γείτονα χώρα με την πρωταγωνίστρια Ζορίκα Νουσέβα να καταθέτει μία αξιοπρόσεχτη, σωματικής έκφρασης, ερμηνεία ως δυσφορούσα μέσα στις οπισθοδρομικές αγκυλώσεις της γύρω της βολικά ακίνητης κοινωνίας, γυναίκα. Πάνω στο παράδοξο του χριστιανικού τελετουργικού της εκκλησίας που αποκλείει τις γυναίκες έναντι των αντρών, η Σκοπιανή σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός Τεόνα Στρουγκάρ Μιτέβσκα, σχολιάζει τα βαθιά ριζωμένα έμφυλα στερεότυπα και την πατριαρχική δομή της χριστιανορθόδοξης βαλκανικής κοινωνίας με σημείο εκκίνησης την οικογενειακή εστία και κατόπιν τους θεσμούς της πολιτικής εξουσίας ασκώντας απολαυστική ανά στιγμές κριτική (το αγαπημένο αντικείμενο σπουδών της Πετρούνια στο πανεπιστήμιο ήταν η Κινεζική Επανάσταση και όχι ο Μέγας Αλέξανδρος!).

Η ιστορία της Πετρούνια παύει να λειτουργεί και να εξελίσσεται στο δεύτερο μέρος της ταινίας όταν εκείνη παραμένει έγκλειστη και κρατείται χωρίς να έχει συλληφθεί στο αστυνομικό τμήμα ενώ ένα πλήθος εξοργισμένων μαζί της ανδρών απ’ έξω είναι έτοιμο να τη λιντσάρει.

Οι ετοιμοπαράδοτες ευκολίες δίνουν και παίρνουν ενώ το στόρι μοιάζει να κάνει κύκλους γύρω από τον εαυτό του αφήνοντας όλα τα ερωτηματικά γύρω από τον σεξισμό, τη θρησκεία και την ίδια την Πετρούνια σαν χαρακτήρα, στο πρωταρχικό στάδιο της έκθεσης, χωρίς επαρκή ή πειστική διερεύνηση. Έστω κι έτσι όμως, η εικόνα της γυναίκας που πέφτει στο νερό διεκδικώντας μια ισότιμη σχέση με τους άντρες απέναντι στον θεό και την εκκλησία, έχει ισχυρό αντίκτυπο με τρόπο που εντυπώνεται στο μυαλό προς όφελος της ταινίας. Βραβευμένη με το Βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής στο φετινό Φεστιβάλ Βερολίνου. (2019)