Megalopolis: Ενα ρωμαϊκό έπος που διαδραματίζεται σε μια φανταστική σύγχρονη Αμερική

Ο εμβληματικός Francis Ford Coppola παρουσιάζει το έργο ζωής του, την πολυσυζητημένη ταινία «Megalopolis», που προσπαθούσε να υλοποιήσει εδώ και τέσσερις δεκαετίες, που χρηματοδότησε ο ίδιος με 120 εκατομμύρια δολάρια. Η ταινία παρακολουθεί έναν ιδιοφυή καλλιτέχνη, με τη δύναμη να σταματά τον χρόνο, να παλεύει μ' έναν ακραία συντηρητικό δήμαρχο για να σώσει τον ετοιμοθάνατο σύγχρονο κόσμο και να εμφυσήσει ελπίδα.

Στη φιλόδοξη αλληγορία για την πτώση των αξιών, ειπωμένη σαν ρωμαϊκός έπος, πρωταγωνιστούν οι Adam Driver, Giancarlo Esposito, Nathalie Emmanuel, Aubrey Plaza, Shia LaBeouf, Jon Voight και Laurence Fishburne.

Ο Francis Ford Coppola άρχισε ν' αναπτύσσει την ταινία «Megalopolis» από τις αρχές της δεκαετίας του ‘80. Η μακροχρόνια αυτή πορεία δεν είναι κάτι ασυνήθιστο για τον συγκεκριμένο δημιουργό. Ο Coppola εμπνεύστηκε -εν μέρει την ιστορία της ταινίας όταν διάβασε για τη συνωμοσία του Κατιλίνα που διαδραματίστηκε το 63 π.Χ. Πρωταγωνιστής ήταν ο δημοφιλής Ρωμαίος αριστοκράτης Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας, που αποπειράθηκε να ανατρέψει τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία. Αν είχε πετύχει το πραξικόπημά του, θα είχε εκδιώξει την κυρίαρχη ανώτερη τάξη και θα διεκδικούσε τη διαγραφή χρεών για τον ίδιο και τα μέλη της κατώτερης τάξης.

«Είχα σκαρώσει αυτή την ιδέα» θυμάται ο Coppola. «Ηθελα πολύ να γράψω αυτήν την ιστορία. Άρχισα να γεμίζω σημειωματάρια με ιδέες ή στοιχεία που εντόπισα, διαβάζοντας. Σκέφτηκα πως όλοι γνωρίζουν ότι η Αμερική είναι μια μετενσάρκωση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, καθώς οι Ιδρυτές Πατέρες μας δεν ήθελαν βασιλιά, αλλά προτιμούσαν ένα πολίτευμα σαν τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία. Δεν μπορείς να βρεθείς στη Νέα Υόρκη χωρίς να συνειδητοποιήσεις ότι είναι καλυμμένη με κτίρια ρωμαϊκού ρυθμού. Έτσι, η πρόθεσή μου ήταν να γράψω ένα ρωμαϊκό έπος τοποθετημένο σε μια σύγχρονη Νέα Υόρκη που έχει αντιγράψει την αρχαία Ρώμη».

Το καλοκαίρι του 2001, ο Coppola οργάνωσε αναγνώσεις σεναρίου στη Νέα Υόρκη. Ο Robert De Niro, ο Paul Newman, ο Leo DiCaprio, η Uma Thurman, ο James Gandolfini και ο Russell Crowe ήταν μερικοί από τους ηθοποιούς που συμμετείχαν. Επίσης, εκείνη τη χρονιά, γύρισε μ' ένα δεύτερο συνεργείο πλάνα διάρκειας 30 ωρών μέσα και γύρω από την πόλη. Λίγο μετά την έναρξη της προ-παραγωγής, σημειώθηκε η τραγωδία της 11ης Σεπτεμβρίου και οι εργασίες σταμάτησαν. Ο Coppola είπε ότι μετά βίας μπορούσε να σκεφτεί να κάνει μια ταινία για μία πιθανή ουτοπία στη Νέα Υόρκη, όταν όλα είχαν εξελιχθεί τόσο τραγικά και αβέβαια.

Τα επόμενα χρόνια, αρκετοί από τους ηθοποιούς που εμφανίζονται στην ταινία είχαν συμμετάσχει σ' εργαστήρια ή αναγνώσεις σεναρίου. Ο Jon Voight διάβασε μία από τις πρώτες εκδοχές του, όπως και οι Laurence Fishburne και Giancarlo Esposito. «Διάβασα το σενάριο πριν από 23, ίσως και 25, χρόνια» δηλώνει ο Esposito. «Σκέφτηκα, όπως συμβαίνει με τα σενάρια που είναι εμποτισμένα με φιλοσοφία, μυθολογία και ιστορία, ότι πρέπει να το διαβάσω άλλη μια φορά. Τώρα μπορώ να αντιληφθώ καλύτερα την εποχή και την ιστορία εκείνης της περιόδου. Είναι μία αξιόλογη ιστορία ν' αφηγηθεί κάποιος».

Ο Coppola σκέφτηκε να εγκαταλείψει εντελώς το έργο το 2007, όταν δεν μπορούσε να βρει χρηματοδότηση, αλλά τελικά δεν μπορούσε να αφήσει την ιστορία. «Στο μυαλό μου, ήταν ακόμα σε επώαση» δηλώνει. «Ξέρεις, είχα κάνει τόσες πολλές διαφορετικές ταινίες με διαφορετικά στυλ, γιατί μου αρέσει να κάνω ταινίες που δεν ξέρω πώς να τις κάνω. Γιατί αν δεν ξέρεις πώς να τις κάνεις, η ταινία αρχίζει να σου υποδεικνύει πώς να τη δημιουργήσεις. Κι αυτό είναι πολύ συναρπαστικό, όταν ακούς και αφουγκράζεσαι».

Τα χρόνια πέρασαν με περισσότερες αναγνώσεις σεναρίων και εργαστήρια, αλλά η ώθηση ν' αναπτύξει πλήρως την ταινία δόθηκε όταν ο Coppola έκλεισε τα 80 σε συνδυασμό με την επακόλουθη πανδημία. Μέχρι τον Αύγουστο του 2021, μιλούσε επίσημα με ηθοποιούς και ξεκίνησε το casting.

Οι υποψήφιοι ηθοποιοί και ένας ξαφνικός θάνατος

Κάποιοι είχαν συμμετάσχει σε προηγούμενες αναγνώσεις σεναρίων, όπως ο Shia LaBeouf και ο Jon Voight. Άλλοι όπως οι Laurence Fishburne, Giancarlo Esposito, Talia Shire, James Remar και D.B. Sweeney είχαν εμφανιστεί σε προηγούμενες ταινίες του Coppola. Για τον ρόλο της Wow Platinum, ο Coppola ήθελε μια ηθοποιό με κωμική πτυχή, ευφυΐα και ομορφιά, που θα μπορούσε να δώσει στον ρόλο μια διάσταση σκρούμπολ κωμωδίας της δεκαετίας του ‘30, σε στυλ Jean Harlow ή Myra Loy, και έτσι η Aubrey Plaza ήταν μια πιθανή επιλογή. Ο παλιός φίλος και σταθερός συνεργάτης του Coppola, James Caan, ζήτησε να έχει μία σύντομη εμφάνιση στην πιθανώς τελευταία του ταινία και ο Coppola δημιούργησε ειδικά για εκείνον τον χαρακτήρα του Nush «The Fixer» Berman. Ο Caan πέθανε ξαφνικά και ο σπουδαίος Dustin Hoffman προσφέρθηκε ν' αναλάβει αυτόν τον μικρό ρόλο.

Ο Coppola συνάντησε τον Adam Driver (Cesar Catilina) στη Νέα Υόρκη και είχαν πολλές μακροσκελείς συνομιλίες, με αποτέλεσμα ο Driver στην αρχή να διστάσει να δεσμευτεί με την ταινία. Ο Coppola λέει, «αφού σκέφτηκα τη δική του οπτική, μου ήρθαν μερικές ιδέες και ενώ αποδέχτηκα το όχι του, ήθελα να τον ευχαριστήσω και επί τη ευκαιρία του ανέφερα αυτές τις νέες ιδέες. Με εξέπληξε όταν μου έγραψε ότι του άρεσαν και ότι είχε αναθεωρήσει την απόφασή του και θα το έκανε».

Καθώς η Nathalie Emmanuel (Julia Cicero) βρισκόταν στην Ευρώπη, ο Coppola τη «συνάντησε» από απόσταση. «Εκανα μια από τις συνεδρίες αυτοσχεδιασμού μου μαζί της και με εξέπληξε η προθυμία της να βουτήξει στην ερμηνεία και ν' αποδώσει όλες τις πιθανές αποχρώσεις, σε μία μόνο ατάκα, [συγκεκριμένα από την ταινία «Το Πορφυρό Χρώμα» (The Color Purple)]».

Για να κάνει την ταινία «Megalopolis» εξ ολοκλήρου με τους δικούς του όρους, ο Coppola αυτοχρηματοδοτήθηκε, πουλώντας ένα κομμάτι της επιχείρησής του με κρασιά. Αποφάσισε να κάνει γύρισμα στην Ατλάντα της Τζόρτζια, όπου αγόρασε και ανακαίνισε ένα πρώην μοτέλ της αλυσίδας Days Inn για να στεγαστεί μαζί με το κύριο συνεργείο, δημιουργώντας εγκαταστάσεις για πρόβες, σουίτες μοντάζ, στούντιο ηχογράφησης και μίξης ήχου. Το γύρισμα ξεκίνησε στα Trilith Studios στις 7 Νοεμβρίου του 2022 και ολοκληρώθηκε στις 11 Μαρτίου του 2023.

Francis Ford Coppola: «Πιστεύω στην Αμερική»

Ο σπόρος για την ταινία «Megalopolis» φυτεύτηκε όταν ως παιδί είδα την ταινία «Ο κόσμος του μέλλοντος» (Things to Come) του H.G. Wells. Αυτή η κλασική ταινία παραγωγής του Alexander Korda από τη δεκαετία του ‘30 έχει να κάνει με την οικοδόμηση του μελλοντικού κόσμου, και έμεινε χαραγμένη στο μυαλό μου, πρωτίστως ως το «αγόρι επιστήμονας» που ήμουν και αργότερα ως σκηνοθέτης. Δεν δούλευα πραγματικά σε αυτό το σενάριο για 40 χρόνια, όπως βλέπω συχνά να γράφεται, αλλά συγκέντρωνα σημειώσεις και αποκόμματα για ένα λεύκωμα με στοιχεία που έβρισκα ενδιαφέροντα για κάποιο μελλοντικό σενάριο, ή παραδείγματα πολιτικών γελοιογραφιών ή διαφορετικών ιστορικών θεμάτων. Τελικά, μετά από πολύ καιρό, κατέληξα στην ιδέα ενός ρωμαϊκού έπους, και αργότερα σε ένα ρωμαϊκό έπος που διαδραματίζεται στη σύγχρονη Αμερική. Οπότε επί της ουσίας άρχισα να γράφω αυτό το σενάριο, με κάποια διαλείμματα, τα τελευταία δώδεκα περίπου χρόνια. Επίσης, καθώς έχω κάνει πολλές ταινίες με πολλά διαφορετικά θέματα και σε πολλά διαφορετικά στυλ, ήλπιζα ότι μία ταινία που θα έκανα αργότερα στη ζωή μου θα με βοηθούσε να καταλάβω καλύτερα ΠΟΙΟ ήταν τελικά το προσωπικό μου στυλ.

Πάντα σέβομαι τον συγγραφέα που έχει γράψει το βιβλίο στο οποίο βασίζονται οι ταινίες μου και πάντα επιμένω να εμφανίζονται τα ονόματά τους πάνω από τον τίτλο, όπως συνέβη με τις ταινίες «Ο Νονός» του Mario Puzo ή «Ο Δράκουλας» του Bram Stoker. Μόνο στις ταινίες «The Rain People» και «Η Συνομιλία» (The Conversation) επετράπη να έχω το δικό μου όνομα ως δημιουργού του πρωτότυπου σεναρίου. Αλλά τότε ήμουν πολύ ανασφαλής για να παρουσιάσω τον εαυτό μου με τέτοια μεγαλοπρέπεια. Ωστόσο, από νωρίς, θυμάμαι να παίρνω 130 κενές σελίδες και να γράφω τον τίτλο, ανακοινώνοντας με τόλμη την ταινία «Megalopolis» του Francis Ford Coppola και από κάτω έγραψα: «Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη». Προσποιήθηκα ότι οι σελίδες δεν ήταν εντελώς κενές και ζύγισα τον πάκο στα χέρια μου για να μπορέσω να φανταστώ την αίσθηση πως μια μέρα το σενάριο θα υφίσταται.

Αργότερα, είχα ένα προσχέδιο, που πρέπει να το είχα ξαναγράψει 300 φορές, ελπίζοντας ότι κάθε νέα εκδοχή θα το βελτίωνε, έστω και στο ελάχιστο. Διερεύνησα πολλές πιθανές πλοκές, έχοντας στραμμένο το ενδιαφέρον σ' ένα περιστατικό γνωστό ως «Η Συνωμοσία του Κατιλίνα». Είχα αποδεχτεί ότι η σύγχρονη Αμερική ήταν το ιστορικό αντίστοιχο της Αρχαίας Ρώμης και ότι η Συνωμοσία του Κατιλίνα, όπως είπε ο ιστορικός Sallust, θα μπορούσε να διαδραματιστεί στη σύγχρονη Αμερική, ακριβώς όπως «Η Καρδιά του Σκότους» (Heart of Darkness) του Joseph Conrad διαδραματίστηκε στον πόλεμο του Βιετνάμ με την ταινία «Αποκάλυψη, Τώρα!» (Apocalypse Now).

Ξεκίνησα με την ουσία μιας πλοκής: ίσως ένας κακός αριστοκράτης (Κατιλίνας) σχεδίαζε να ανατρέψει τη Δημοκρατία, αλλά τον απέτρεψε ο Κικέρων, ο Ύπατος. Μετονόμασα τον Κατιλίνα σε Cesar όπως πρότεινε η Mary Beard επειδή στην εκδοχή του Suetonius, ο νεαρός Ιούλιος Καίσαρας ήταν σε συνεννόηση με τον Κατιλίνα και ο Cesar θα ήταν πιο οικείος στο κοινό από τον Sergius (το ιστορικό όνομα του Κατιλίνα). Αναρωτήθηκα αν η παραδοσιακή απεικόνιση του Κατιλίνα ως «κακού» και του Κικέρωνα ως «καλού» ήταν αληθινή. Η ιστορία καταγράφει ότι ο Κατιλίνας έχασε και σκοτώθηκε και ότι ο Κικέρων επέζησε. Αλλά επειδή ο επιζών αφηγείται την ιστορία, αναρωτήθηκα, τι θα γινόταν αν αυτό που είχε στο μυαλό του ο Κατιλίνας για τη νέα του κοινωνία ήταν μια αναδιάρθρωση της εξουσίας και αν θα μπορούσε στην πραγματικότητα να ήταν «οραματιστής» και «καλός», ενώ ο Κικέρων ίσως να ήταν «αντιδραστικός» και «κακός».

Η ιστορία θα διαδραματιζόταν σε μια κάπως στυλιζαρισμένη εκδοχή της Νέας Υόρκης, ως το παγκόσμιο κέντρο της εξουσίας, και ο Κικέρων θα ήταν ο δήμαρχος σε μια περίοδο μεγάλης οικονομικής αναταραχής, όπως η οικονομική κρίση υπό τον πρώην δήμαρχο Dinkins. Ο Cesar, με τη σειρά του, θα ήταν ένας πρωτομάστορας, ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας, σχεδιαστής και επιστήμονας συνδυάζοντας στοιχεία του Robert Moses (όπως απεικονίζονται στη λαμπρή βιογραφία The Power Broker), με αρχιτέκτονες όπως ο Frank Lloyd Wright, ο Raymond Loewy, ο Norman Bel Geddes ή ο Walter Gropius.

Ερεύνησα τις πιο ενδιαφέρουσες υποθέσεις της Νέας Υόρκης από τα λευκώματά μου: την υπόθεση δολοφονίας Claude Von Bulow, το σκάνδαλο Mary Cunningham/- James Agee Bendix, την ανάδυση της Maria Bartiromo (μια όμορφη οικονομική ρεπόρτερ με το παρατσούκλι «The Money Honey» που ξεκίνησε από τις αίθουσες του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης), τις γελοιότητες του Studio 54 και την ίδια την οικονομική κρίση της πόλης (που έσωσε ο Felix Rohatyn), έτσι ώστε όλα στην ιστορία μου να είναι αληθινά και να έχουν συμβεί είτε στη σύγχρονη Νέα Υόρκη είτε στην Αρχαία Ρώμη. Σε αυτό πρόσθεσα όλα όσα είχα διαβάσει ή μάθει στη ζωή μου.

Σε αυτή την ταινία δεν θα τα κατάφερνα χωρίς να σταθώ στους ώμους των G.B. Shaw, Voltaire, Rousseau, Bentham, Mill, Dickens, Emerson, Thoreau, Fuller, Fournier, Morris, Carlyle, Ruskin, Butler και Wells, όλων αυτών μαζί. Με τον Ευριπίδη, τον Thomas More, τον Moliere, τον Pirandello, τον Shakespeare, τον Beaumarchais, τον Swift, τον Kubrick, τον Murnau, τον Goethe, τον Πλάτωνα, τον Αισχύλο, τον Spinoza, τον Durrell, τον Ibsen, τον Abel Gance, τον Fellini, τον Visconti, τον Bergman, τον Bergson, τον Hesse, τον Hitchcock, τον Kurosawa, τον Cao Xueqin, τον Mizoguchi, τον Tolstoy, τον McCullough, τον Μωυσή, και όλους τους προφήτες.

Πιστεύοντας ότι είχα τη βάση της ταινίας το 2001, δημιούργησα ένα γραφείο παραγωγής στο Park Slope του Μπρούκλιν και έβαλα μπρος. Έκανα casting, αναγνώσεις σεναρίου και είχα ένα βοηθητικό δεύτερο συνεργείο με επικεφαλής τον λαμπρό φωτογράφο Ron Fricke, σκεπτόμενος ότι θα ήταν ευκολότερο και φθηνότερο να ξεκινήσω πριν ανακοινώσουμε τα κυρίως γυρίσματα. Το δεύτερο συνεργείο χρησιμοποίησε ένα παλιό μοντέλο ψηφιακής Sony και έκανε γύρισμα σε όλες τις εποχές του χρόνου, αποτυπώνοντας τη δραστηριότητα της πόλης (διανομή τροφίμων, αποχέτευση, αποκομιδή σκουπιδιών) για τους πλούσιους και τους φτωχούς.

Το σενάριο είχε πάντα ένα στοιχείο από γερασμένο σοβιετικό δορυφόρο που εκτροχιαζόταν και έπεφτε στη Γη, έτσι χρειαζόμασταν μερικά πλάνα καταστροφής και κάποιες ισοπεδωμένες περιοχές, αλλά φυσικά κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 και την τραγωδία στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου. Καθώς κάναμε γύρισμα τότε, καλύψαμε μερικές από αυτές τις σπαραχτικές εικόνες.

Ο πρώτος μου στόχος πάντα είναι να κάνω μια ταινία με όλη μου την καρδιά, οπότε άρχισα να συνειδητοποιώ ότι θα αφορούσε την αγάπη και την πίστη σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής. Η ταινία «Megalopolis» απηχούσε αυτά τα συναισθήματα, στα οποία η αγάπη εκφράστηκε με σχεδόν κρυστάλλινη πολυπλοκότητα, ο πλανήτης μας σε κίνδυνο και η ανθρώπινη οικογένειά μας σχεδόν στα πρόθυρα της αυτοκτονίας, μέχρι να γίνει μια πολύ αισιόδοξη ταινία που πιστεύει ότι ο άνθρωπος έχει την ιδιοφυΐα να θεραπεύσει οποιοδήποτε πρόβλημα προκύπτει. Πιστεύω στην Αμερική. Οι ιδρυτές μας δανείστηκαν ένα σύνταγμα, το ρωμαϊκό δίκαιο και τη Γερουσία για την επαναστατική, χωρίς βασιλιά, κυβέρνησή τους. Η αμερικανική ιστορία δεν θα μπορούσε ούτε να πραγματοποιηθεί ούτε να πετύχει χωρίς την κλασική μάθηση να την καθοδηγεί. Είναι όνειρό μου η ταινία «Megalopolis» να γίνει μία σταθερά αγαπημένη ταινία για την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, με τους θεατές να συζητούν όχι μόνο για τις νέες δίαιτες ή τις αποφάσεις τους να σταματήσουν το κάπνισμα, αλλά μάλλον για την απλή ερώτησή που θέτει: «Είναι η κοινωνία στην οποία ζούμε η μόνη που μπορούμε να έχουμε;»

Η συνωμοσία του Κατιλίνα

Όταν ξεκίνησα να γράψω την ταινία «Megalopolis», είχα την ιδέα ότι θα μπορούσε να είναι μια τεράστια σύνθεση, μια μεγάλη πρόκληση όπως το «Αλεξανδρινό Κουαρτέτο» (The Alexandria Quartet) ή κάτι σε αυτή την κλίμακα. Περιφερόμουν αναζητώντας ιδέες, ψήγματα που με τράβηξαν στα βιβλία που είχα διαβάσει, στην ιστορία, στις ιδέες. Διαβάζοντας τον Ρωμαίο ιστορικό Sallust και το «Twelve Against the Gods» του William Bolitho, έμαθα για τον Κατιλίνα. Έπλασα από τα επιμέρους στοιχεία έναν χαρακτήρα βασισμένο εν μέρει σε εκείνον και σκέφτηκα την ιδέα να τοποθετήσω τη συνωμοσία του Κατιλίνα στη σύγχρονη Νέα Υόρκη. — Francis Ford Coppola.

Ο Λούκιος Σέργιος Κατιλίνας (108 π.Χ. – 62 π.Χ.) ήταν Ρωμαίος αριστοκράτης και στρατιωτικός, γόνος μιας εκ των παλαιοτέρων οικογενειών πατρικίων της Ρώμης. Ήθελε να γίνει Ύπατος αλλά έχασε τις εκλογές από τον πολιτικό του αντίπαλο Μάρκο Τύλλιο Κικέρωνα (106 π.Χ. – 43 π.Χ.). Ο Κικέρων ήταν διακεκριμένος συγγραφέας, ποιητής, δικηγόρος, πολιτικός και θεωρείται ένας από τους δεινότερους ρήτορες της Ρώμης. Ήταν αυτή η ικανότητα του λόγου που κόστισε στον Κατιλίνα τη θέση του Ύπατου, ενώ ο Κικέρων τον κατήγγειλε ενώπιον της Γερουσίας.

Ο Κατιλίνας είχε κάνει εκστρατεία για τη διαγραφή του χρέους για τους φτωχούς και τους πλούσιους, συμπεριλαμβανομένου του ιδίου, και γι’ αυτό είχε πολλούς υποστηρικτές.

Η αισθητική του «Megalopolis»

Η ομάδα που συνεργάστηκε για ν' αποδώσει τον ιδιαίτερο κόσμο της ταινίας «Megalopolis» συμπεριλάμβανε τον διευθυντή φωτογραφίας Mihai Malaimare Jr., τον concept artist Dean Sherriff, τους σκηνογράφους Bradley Rubin και Beth Mickle, και την ενδυματολόγο Milena Canonero. «Είχα μια αρχική ιδέα για το πώς έπρεπε να είναι η ταινία και ήθελα να μοιάζει περισσότερο με ταπισερί παρά με ταινία, οπότε χρειαζόμουν εικόνες που να εκφράζουν αυτή την αόριστη αίσθηση. Διαπίστωσα ότι, περιγράφοντας τι ήθελα στο τμήμα καλλιτεχνικού σχεδιασμού, οι προτάσεις τους στρίμωχναν την ταινία σε ήδη υπάρχουσες κατηγορίες, καμία από τις οποίες δεν είχα στο μυαλό μου. Έτσι μου προτάθηκε να συνεργαστώ με έναν καλλιτέχνη που σχεδιάζει βασικά καρέ (keyframes) για τις σκηνές. Διαπίστωσα ότι ο Dean Sherriff ήταν ανοιχτός στις ιδέες μου και συμφωνούσα με αυτά που μου πρότεινε στην πορεία.

Σύντομα, και χάρη στην εξαιρετική βοηθό σκηνοθέτη, Mariela Comitini, κατάφερα να πετύχω αυτό που ήθελα, και τελικά μετά από εννιά δύσκολες αλλά παραγωγικές εβδομάδες, είχαμε κερδίσει χρόνο και ολοκληρώσαμε την παραγωγή μια εβδομάδα νωρίτερα και πολύ πιο κοντά στον στόχο των 120 εκατομμυρίων».

Ο Jesse James Chisholm επικεφαλής των ειδικών εφέ συγκρότησε άμεσα μια ενθουσιώδη διεθνή ομάδα και με τις πολύτιμες συμβουλές του έμπειρου επικεφαλής οπτικών εφέ Rob Legato, επιτευχθεί το κόστος και ο χρόνος παράδοσης που κάποιοι διευθυντές παραγωγής θεωρούσαν αδύνατο.

Μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων, ο Bradley Rubin ανέλαβε ως σκηνογράφος. «Μέρος της δουλειάς μου ήταν να βοηθήσω να βρούμε τι ήθελε, αλλά υπήρχε επίσης ένας πραγματικά έξυπνος τρόπος χάρη στον οποίο δεν χρειάστηκε να παίρνουμε κάποιες από αυτές τις αποφάσεις καθημερινά στα σκηνικά, γιατί πολλά από αυτά τα οργανικά και μαγικά υλικά θα δημιουργούνταν αργότερα».

Η ενδυματολόγος Milena Canonero έπρεπε να «χτίσει κυριολεκτικά τους χαρακτήρες». Τα σχέδιά της για τα κοστούμια διασχίζουν αιώνες και κυμαίνονται από αυστηρά έως εξωφρενικά, αλλά πάντα αναφέρονται στη ρωμαϊκή αρχαιότητα. Για τον Cesar, ήταν ξεκάθαρο ότι η εστίαση στη δουλειά του εξάλειφε την ανάγκη για οτιδήποτε περιττό. Τα ρούχα του είναι διαχρονικά και φτιαγμένα για να αντέχουν. Η αφαιρετική αισθητική της Canonero για τον χαρακτήρα ξεπέρασε οποιαδήποτε τάση. Σκοπός της ήταν και άλλοι άντρες να θέλουν να μιμηθούν την κομψή εμφάνιση του Cesar, αλλά να μην τα καταφέρουν ποτέ.

Τα σχολαστικά σχεδιασμένα ρούχα του δημάρχου Frank Cicero είναι αντίστοιχα της προσεκτικά στημένης εικόνας του. Τα κοστούμια του εξέφραζαν την αυστηρή κοσμοθεωρία του. Η Canonero συνεργάστηκε στενά με τον Giancarlo Esposito ώστε τα ρούχα του να ισορροπούν μεταξύ ύβρεως, οργής και απελπισίας.

Εάν η αντίθεση μεταξύ των κοστουμιών των χαρακτήρων του Cicero και του Cesar ήταν εντυπωσιακή, ο Hamilton Crassus III ανήκει σε μια εντελώς διαφορετική κατηγορία. Ο ακραίος πλούτος του χαρακτήρα αποτυπώθηκε μέσω της πολυτέλειας των υφασμάτων. Στον υπερβολικό γάμο του, υπήρχαν παντού αναφορές στη ρωμαϊκή αρχαιότητα, συμπεριλαμβανομένων των κεφαλών των συμμετεχόντων, που ήταν στολισμένοι με χρυσές δάφνες. Σύμφωνα με τον Jon Voight, «Κάθε ενδυμασία σε αυτό το έργο είναι καταπληκτική. Είναι απίστευτα τα κοστούμια, όπως απίθανες είναι και οι κομμώσεις. Πιστεύω πως η ταινία θα μπορούσε να θέσει μια τάση. Οι άνθρωποι μπορεί να αρχίσουν να ντύνονται καλύτερα».

Η έννοια του Megalon, του θαυματουργού υλικού κατασκευής που εφηύρε ο Cesar, βασίστηκε εν μέρει στη δουλειά της αρχιτέκτονα και σχεδιάστριας Neri Oxman. Ο Coppola είχε συνεργαστεί μαζί της πριν από αρκετά χρόνια και της είχε αναθέσει κάποιες μελέτες για την ταινία «Megalopolis». Μία από τις μελέτες της έγινε το project Man-Nahata, ένα μοντέλο του Μανχάταν που εξετάζει τις αλλαγές στις οποίες θα υπόκειται κάθε 100 χρόνια, ξεκινώντας από το 2100 μέχρι το 2400. Όπως ο Cesar Catilina, έτσι και η Oxman μελετά τη συνέργεια της φύσης και της ανθρωπότητας, όπως εκφράζεται μέσω του σχεδιασμού, της τεχνολογίας και της βιολογίας.

Η ιδέα ότι η αρχιτεκτονική του μέλλοντος θ' αναπτύσσεται από μορφές στη φύση, αποτέλεσε τη βάση για πολλά από τα φουτουριστικά σκηνικά.

Τα εσωτερικά, όπως είπε ο Coppola, ήταν πιο δύσκολα. «Όταν έχεις να κάνεις με πολύ ιδιαίτερα περιβάλλοντα, όπως μια πόλη του μέλλοντος, το πρόβλημα για μένα είναι πώς θα είναι τα εσωτερικά; Η φύση έχει προσφέρει ζωντανά υλικά που αναπτύσσονται οργανικά και αλληλοεπιδρούν με τους ανθρώπους που ζουν μέσα σε αυτά. Ο πειρασμός είναι να φτιάξεις αυτά τα εξαιρετικά σκηνικά και στη συνέχεια να βάλεις εξίσου εξαιρετικά έπιπλα και διακοσμητικά σε αυτά, αλλά αυτό που ανακαλύπτω είναι ότι αν απλώς βάλεις πολύ κανονικές καρέκλες και τραπέζια, χωρίς να τα κάνεις όλα φουτουριστικά, είναι καλύτερα, γιατί με έναν τρόπο γίνονται αόρατα. Απολαμβάνεις τον χώρο στον οποίο βρίσκονται, χωρίς να αποσπάται η προσοχή από παράξενα έπιπλα».

Η πρόθεση του Coppola για την εμφάνιση και την αίσθηση της ταινίας «Megalopolis» ήταν κάθε σκηνικό να έχει δύο πλευρές— τον πραγματικό χώρο όπου εξελίσσεται η ιστορία και μια αναπαράσταση για το τι πραγματικά σημαίνει το θέμα. Όπως είπε ο Coppola, «Ζητώ από το κοινό να αποδεχτεί μια ταινία στην οποία τα σκηνικά είναι πιο αλληγορικά. Αν θέλουν, μπορούν να καταβάλουν λίγη προσπάθεια για να συμπληρώσουν τη λογική του σκηνικού ως συστατικό της ιστορίας, ή θα μπορούσαν απλώς να το δουν ως μια μεταφορά και να μην ανησυχούν για το πόσο πρακτικό είναι».

Η συνεργασία με τους ηθοποιούς

Ο Coppola έχει πει πολλές φορές ότι ήθελε να περάσει καλά και να διασκεδάσει δημιουργώντας την ταινία «Megalopolis». Έχει επίσης επισημάνει ότι ποτέ του δεν απόλαυσε τόσο πολύ τη συνεργασία του με τους ηθοποιούς. Εμπνεύστηκε από την προθυμία τους να αναζητήσουν την αντισυμβατικότητα στους χαρακτήρες καθώς και την επίλυση των καταστάσεων που τους αναστατώνουν.

Cesar Catilina: Adam Driver Ο Cesar

Είναι μία αξιοσημείωτα πολύπλοκη προσωπικότητα. Μπορεί να είναι απρόβλεπτος, αλλά η αφοσίωσή του να δημιουργήσει έναν καλύτερο κόσμο είναι ακλόνητη. Δεν τον απασχολεί το γεγονός ότι θεωρείται ένας ροκ σταρ της αρχιτεκτονικής και ο υγιής εγωισμός του μετριάζεται από μια ταπεινή επιφύλαξη. Παραμένει, παρά το τραύμα του, στοργικός και συμπονετικός. Επίσης, είναι πραγματικά αγαπητός και σεβαστός από τους φίλους και τους συναδέλφους που μοιράζονται το όραμά του.

«Δεν είχα ασχοληθεί πραγματικά με το ποιος ήταν ο Cesar. Την πρώτη μέρα νομίζω φορούσα έναν επίδεσμο στο κεφάλι και ο Francis είπε κάτι σαν: «Δεν είμαστε αρκετά τολμηροί» ή «Δεν ρισκάρουμε αρκετά», κάτι τέτοιο. Δεν ήταν επίπληξη προς τους ηθοποιούς. Το είπε με έναν τρόπο που ένιωθες ότι απευθυνόταν σε όλους, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου. Εγώ σκέφτηκα: «Α, αυτό το είδος ταινίας κάνουμε». Ήρθε σε μια τέλεια στιγμή για μένα. Μου άρεσε πολύ ο τρόπος που τη σκηνοθετούσε, είχε μια αίσθηση επαναστατικότητας.

Το καλύτερο παράδειγμα αυτοσχεδιασμού στην ταινία είναι το σκηνικό με την Julia να ακολουθεί τον Cesar στην εκδήλωση που λαμβάνει χώρα στη Madison Square Garden. Δοκιμάσαμε έναν αυτοσχεδιασμό με σχοινί την προηγούμενη μέρα. Πετάξαμε το σχοινί τελικά, αλλά κρατήσαμε τον αυτοσχεδιασμό (με την Julia να ακολουθεί τον Cesar) και γυρίσαμε τη σκηνή. Ρεαλιστικά, αν το σκεφτείς, δεν βγάζει νόημα—αλλά συναισθηματικά είχε απόλυτο νόημα.

Προφανώς, η φιλοσοφία του Coppola εκφράζεται στην ταινία. Δεν θα μπορούσε αλλιώς να αποσπάσει τις ερμηνείες αυτές ή να αναπαραστήσει αυτές τις στιγμές. Αυτή η ταινία, και όλες οι ταινίες του, είναι Francis».

Mayor Franklyn Cicero: Giancarlo Esposito

Ο Δήμαρχος Cicero πιστεύει στην εξουσία και στους θεσμούς. Είναι επίσης επικριτικός και κλασικιστής. Ανησυχεί πολύ για τα χρηστά ήθη. Δέχεται πίεση από όλες τις πλευρές και αυτό τον έχει κάνει αρνητικό σε οποιαδήποτε αλλαγή. Παρόλο που επιθυμεί πραγματικά να σώσει την πόλη, οι προσωπικοί του περιορισμοί τον κρατούν δέσμιο του status quo.

«Δεν μου διαφεύγει το γεγονός ότι υποδύομαι έναν πολύ παθιασμένο χαρακτήρα με ρητορική δεινότητα, που είναι όμως και πολύ συναισθηματικός, σε πολλές περιπτώσεις ένας ποιητής, ένας εμπνευστής. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, που φιλοδοξώ να έχω, θέλω να μπορώ να τα αποδώσω σωστά. Επίσης, σε σχέση με τον ρόλο του δημάρχου μπορεί να γίνει σύγκριση με έναν δήμαρχο της Νέας Υόρκης, τον David Dinkins, ο οποίος ήταν ο πρώτος μαύρος δήμαρχος, αλλά ουσιαστικά δεν τα κατάφερε. Είχε όλη την καλή πρόθεση και σπουδαίες ιδέες, αλλά απέτυχε. Ήταν υπέροχος άνθρωπος όμως. Έκανε ό,τι μπορούσε για την πόλη, αλλά δεν εξασφάλισε τα χρήματα που χρειαζόταν για τις λύσεις που είχε προτείνει. Η κυβέρνηση τον άφησε εκτεθειμένο. Μερικές φορές απλώς σου τυχαίνει το λάθος χαρτί.

Έπαιρνα μηνύματα σχεδόν κάθε μέρα από τον Francis για μια «λέξη της ημέρας» και μια ιδέα, και τις περισσότερες φορές αφορούσε τη ζωή ή ίσως τον χαρακτήρα, αλλά κάποιες φορές όχι. Δεν θέλω να το αποκαλέσω οδηγία, γιατί αυτό τον κάνει να ακούγεται κάπως σαν δικτάτορας, δεν είναι καθόλου αυτό. Είναι μια πρόταση για το τι μπορεί να αφορά η σκηνή σήμερα, που μου επιτρέπει να ξέρω ποιες είναι οι προσδοκίες του και τι μπορεί να ζητάει».

Julia Cicero: Nathalie Emmanuel

Παρά την απαράμιλλή ομορφιά της και τη φήμη της ως κάποια που αγαπάει τις διασκεδάσεις, η Julia δεν είναι μια επιφανειακή ντεμπιτάντ. Διαθέτει κοφτερό μυαλό και είναι αποφασισμένη να αφήσει το αποτύπωμα της στον κόσμο. Η Μεγαλόπολη γίνεται το πάθος της και ο Cesar ο μεγάλος της έρωτας. Παρά το γεγονός ότι μπορεί να υπερασπιστεί αυτά και αυτούς στους οποίους πιστεύει, αγαπά τον δύσκολο πατέρα της και δεν θέλει να τον πληγώσει.

«Είναι πολύ προνομιούχα. Κατάγεται από προνομιούχο περιβάλλον, αλλά ανήκει σε ένα, κατά τη γνώμη μου, αρχαϊκό, πατριαρχικό σύστημα. Είναι παράξενο γιατί στην αρχή της ταινίας παρουσιάζεται ως ένα άγριο κορίτσι, ένα ελεύθερο πνεύμα που αμφισβητεί αυτά τα πράγματα, αλλά τελικά όχι και τόσο. Αυτό ήταν δύσκολο για μένα να καταλάβω, και χρειάστηκε να παραδοθώ και να μην κρίνω τον χαρακτήρα. 

Ο Francis είναι τόσο πειραματικός, σε σημείο που νιώθω λίγο αποπροσανατολισμένη, αλλά θέλω ν' ανακαλύψω τι μπορεί να προκύψει από αυτή την αμηχανία. Είναι εκπληκτικό να βλέπεις τέσσερις κάμερες να χρησιμοποιούνται με αυτόν τον διαφορετικό τρόπο. Είναι ένας εντελώς διαφορετικός τρόπος δουλειάς. Έχω συνηθίσει να ξέρω πού είναι η θέση μου, να προχωράω και να λέω την ατάκα. Υπάρχει μια ελευθερία στο στυλ σκηνοθεσίας του Francis, που για μένα είναι πρωτοφανής».

Wow Platinum: Aubrey Plaza

Η Wow, η Money Honey, είναι μια επιφανειακή, ναρκισσιστική ιδιοφυΐα στα χρηματοοικονομικά, που έχει κουραστεί από την ειδησεογραφική κάλυψη σχετικά με το χρέος της πόλης. Αγαπά πραγματικά τον Cesar, αλλά η καριέρα της αρχίζει να φθίνει, οι τηλεθεάσεις της μειώνονται, και επιθυμεί να έχει τα δικά της χρήματα και μία θέση εξουσίας, καθώς και μια θέση στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Ό,τι κι αν αποκτήσει, ποτέ δεν της είναι αρκετό.

Η Wow Platinum είναι μια πολύ φιλόδοξη γυναίκα που είναι αποφασισμένη να καταξιωθεί και να αποκτήσει πλούτη με τους δικούς της όρους. Έχει επίσης εξαιρετικό χιούμορ. Έχει βάλει στόχο να γίνει μέλος της οικογένειας Crassus, καθώς είναι η πλουσιότερη οικογένεια στον κόσμο. Χρησιμοποιεί όλες τις ικανότητές της για να αποκτήσει ό,τι θέλει, δηλαδή χρήματα και απεριόριστη εξουσία.

«Έπαιζα στο σήριαλ «White Lotus» όταν με κάλεσε ο Francis για μια συνέντευξη μέσω Zoom, και δεν πίστευα ότι ήταν οντισιόν. Ήμουν λίγο χαλαρή, είχα πιει κρασί και ετοιμαζόμουν να πάω σε ένα πάρτι γενεθλίων. Μου είπε, «Διάλεξε μια ατάκα από οτιδήποτε έχεις κάνει και μετά θα σε καθοδηγήσω να πεις αυτή την ατάκα με πολλούς διαφορετικούς τρόπους». Το έκανα και εκείνος με καθοδηγούσε, «Τώρα είσαι μητέρα και ο γιος σου πεθαίνει, και αυτό είναι το τελευταίο πράγμα που του λες. Τώρα είσαι κωμικός, είσαι στη σκηνή και αυτό είναι το τελευταίο αστείο της βραδιάς». Πέρασα υπέροχα ερμηνεύοντας τις διάφορες καταστάσεις και σκηνές με τον Francis και απολάμβανα την εμπειρία, χωρίς να πιστεύω ότι είχα πιθανότητες να πάρω τον ρόλο. Μερικές εβδομάδες αργότερα με ενημέρωσαν ότι τον πήρα».

Clodius Pulcher: Shia LaBeouf

Ο Clodio είναι ναρκισσιστής, εγωιστής και έξυπνος. Είναι πανούργος, κάτι που του βγαίνει σε καλό τις περισσότερες φορές—εκτός από την περίπτωση που έχει την Julia απέναντί του. Έχει εμμονή μαζί της και ζηλεύει τον ξάδελφό του, Cesar. Για πρώτη φορά στη ζωή του είναι αφοσιωμένος σε κάτι—θέλει να συντρίψει και τους δύο. Επίσης, λαχταρά τα χρήματα και την εξουσία του παππού του, αλλά χωρίς τους οικογενειακούς δεσμούς.

«Υποδύομαι έναν ακραίο τύπο. Ο τρόπος που τον έχτισα ήταν παρακολουθώντας μάγους, γιατί ο Clodio είναι πανούργος. Έπρεπε να βρω ένα μάτσο πονηρούς ανθρώπους. Επίσης, παρακολούθησα πολλούς ποιητές spoken word (η spoken word poetry δεν συνάδει με τα κλασικά στοιχεία της ποίησης, περιέχει στοιχεία αυτοσχεδιασμού και αυθορμητισμού και συνοδεύεται από μουσική ) γιατί εκεί βρήκα τρόπους να βγάζουν νόημα τα ποιήματα που ξεστομίζει συνεχώς ο Clodio και να τα κάνω να λειτουργούν. Ο καλύτερος τρόπος να περιγράψεις τον Clodio είναι ότι χρειάζεται και θέλει να τον προσέχουν. Θέλει ο παππούς του να του παραδώσει τη σκυτάλη και ο ξάδελφός του να του δίνει σημασία. Δεν μπορείς πραγματικά να τον προσδιορίσεις, δεν ξέρεις τι θα συμβεί από σκηνή σε σκηνή. Δεν ξέρεις αν είναι επιθετικός ή φιλικός.

Από την πρώτη μέρα της πρόβας μέχρι τώρα, είχα πολλή ελευθερία, αν και μερικές φορές ένιωθα παγιδευμένος από την κάμερα, αλλά γενικά ένιωσα ότι είχα πολλή ελευθερία με τον Francis και μου έχει δείξει μεγάλη εμπιστοσύνη για να χτίσω μια τολμηρή και ξέφρενη ερμηνεία για έναν ρόλο που, τουλάχιστον στα χαρτιά, δεν φαινόταν σαν μια ιδιαίτερα ασφαλής ευκαιρία».

Hamilton Crassus III: Jon Voight

Ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Νέα Υόρκη, ο Hamilton Crassus III, μπορεί ν' αποκτήσει οτιδήποτε θέλει, οποιαδήποτε στιγμή το θέλει, αρκεί να εξυπηρετεί το προσωπικό του συμφέρον. Είναι απόγονος των οικογενειών Crassus και Pulcher. Τα εγγόνια του είναι μια παρέα ανόητων εικοσάρηδων που ζουν για να διασκεδάζουν. Ο μόνος άνθρωπος για τον οποίο φαίνεται να τρέφει πραγματική στοργή είναι ο Cesar, ο ανιψιός του.

«Ο χαρακτήρας μου, ο Crassus, είναι τραπεζίτης. Είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Νέα Ρώμη. Έχει τεράστια δύναμη και επιρροή. Ο ανιψιός του, Cesar, είναι ιδιοφυΐα αλλά είναι απρόβλεπτος και αυτοκαταστροφικός. Παρόλα αυτά, ο Cesar είναι το καμάρι του Crassus. Την ίδια στιγμή, ο Clodio, ο εγγονός μου, είναι ο κληρονόμος της περιουσίας. Αυτό προκαλεί πραγματική σύγκρουση. Ο Clodio είναι μια πρόκληση γιατί είναι επικίνδυνος. Ο Crassus μπορεί να είναι απογοητευμένος και δυσαρεστημένος μαζί του, αλλά τον αγαπά.

Ο Francis είπε, «το σενάριο είναι απλώς τα θεμέλια, και θα πρέπει να ανακαλύψουμε τι είναι». Έτσι δουλεύει. Ο αυτοσχεδιασμός παίζει μεγάλο ρόλο. Βλέπει τι βγαίνει στην οθόνη, είναι εκεί στο γύρισμα και αλλάζει πορεία λέγοντας, «Ας πάμε προς αυτήν την κατεύθυνση».

Κάθε μέρα παίρνω ένα μάθημα από τον τρόπο που ο Φράνσις ανταποκρίνεται στις ερωτήσεις. Δεν νομίζω ότι έχω ξαναδουλέψει με μια πιο ανοιχτή διαδικασία. Τα πράγματα που έχω κάνει και οι αυθόρμητες στιγμές που προέκυψαν δεν θα μπορούσαν να έχουν συμβεί υπό άλλες συνθήκες. Έχει δημιουργήσει μια πραγματικά εξαιρετική κατάσταση για εμάς».

Fundi Romaine: Laurence Fishburne

Τίποτα δεν ξεφεύγει από το παρατηρητικό μάτι του Fundi. Φαίνεται να πιάνει στον αέρα τις αλλαγές πριν από οποιονδήποτε άλλον. Έχει βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης και αποστροφή για όσους εκμεταλλεύονται τους συνανθρώπους τους. Είναι πιστός και προστατευτικός βοηθός, οδηγός και φίλος του Cesar.

«Υποδύομαι τον Fundi Romaine, τον σωματοφύλακα, σοφέρ, έμπιστο βοηθό, τον άνθρωπος που ακολουθεί το αφεντικό και του ψιθυρίζει στο αυτί, τον προστάτη, τον σύμβουλο και την ασπίδα. Είναι επίσης ο αφηγητής της ιστορίας. Ο Francis επικοινώνησε μαζί μου και μου έστειλε το σενάριο. Μου είπε, «σε σκέφτομαι για τον ρόλο του Δημάρχου Cicero». Το διάβασα και υπήρχε αυτός ο άλλος χαρακτήρας, ο Fundi. Σκέφτηκα ότι ο Fundi ήταν ο ρόλος για μένα, γιατί ήταν ποιητής, φιλόσοφος και ιστορικός. Η ιστορία είχε έναν αφηγητή και ρώτησα τον Francis αν θα με σκεφτόταν και για αυτόν τον ρόλο. Ένιωσα ότι αυτός ήταν ο καλύτερος τρόπος να υπηρετήσω την ταινία.

Ήμουν πολύ νέος όταν άρχισα να δουλεύω μαζί του. Ήμουν 15 ετών όταν μ' επέλεξαν για την ταινία «Αποκάλυψη, Τώρα!». Η σχέση μου με τον Francis είναι πολύ παρόμοια με αυτή πατέρα και γιου. Δεν θα είχα την καριέρα που έχω, αν δεν είχα δουλέψει μαζί του. Δεν θα είχα κάνει τις επιλογές που έχω κάνει ως καλλιτέχνης, αν δεν είχα δουλέψει μαζί του. Ήταν ένας από τους μεγαλύτερους δασκάλους και υποστηρικτές μου».

Διαβάστε ακόμη

Η... απώλεια βιντεοληπτικού υλικού «εξαφανίζει» τους υπεύθυνους για τα Τέμπη - Τα κραυγαλέα λάθη που στοιχειώνουν τη δικογραφία

ΕΣΥ: Αλλαγές στον νόμο Κεραμέως για την επιλογή στελεχών στο δημόσιο ετοιμάζει η κυβέρνηση - Τι είπε ο Άδωνις Γεωργιάδης

Οι πρώτες κινήσεις της κυβέρνησης μετά τη διαγραφή Σαμαρά - Τέλος στα σενάρια για πρόωρες κάλπες

Πού θα ταξιδέψουν οι Έλληνες την περίοδο των Χριστουγέννων - Μέχρι 10% η αύξηση στο κόστος των αποδράσεων