Κλιντ Ίστγουντ: Οι άνθρωποι καταδικάζουν χωρίς να σκέφτονται

Στα 90 του ο διάσημος σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής αφιερώνει την ταινία του για τον φύλακα των Ολυμπιακών Αγώνων της Ατλάντα, Ρίτσαρντ Τζούελ, που από ήρωας έγινε ένοχος και παρίας της κοινωνίας, στην αποκατάσταση της αδικίας εις βάρος του ονόματός του, με ένα σχόλιο για την εποχή μας

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 8 λεπτά ┋

Ο Κλιντ Ίστγουντ με τους Κάθι Μπέιτς, Τζον Χαμ, Πολ Γουόλτερ Χάουσερ και Σαμ Ρόκγουελ, πρωταγωνιστές στην νέα του ταινία «Η Μπαλάντα του Ρίτσαρντ Τζούελ»

Στις 27 Ιουλίου 1996, εν μέσω μιας συναυλίας στο Ολυμπιακό Πάρκο κατά την περίοδο διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων της Ατλάντα, ο φύλακας Ρίτσαρντ Τζούελ ανακαλύπτει ένα ύποπτο σακίδιο, κρυμμένο κάτω από έναν πάγκο. Χάρη στην κινητοποίηση του, οι αστυνομικοί ανακαλύπτουν τον εκρηκτικό μηχανισμό που περιέχει και αμέσως διαμορφώνεται μια πρώτη περίμετρος για την προστασία του πλήθους. Όταν η βόμβα εξερράγη, το μοιραίο της απώλειας δεκάδων ζωών είχε ευτυχώς αποτραπεί.

Σε ένα βράδυ ο Τζούελ ανακηρύχθηκε ήρωας. Τρεις μέρες αργότερα όμως, η ζωή του κατέρρευσε, καθώς το FBI τον θεώρησε ύποπτο για τη βομβιστική επίθεση βάσει σχεδόν ανύπαρκτων στοιχείων. Από ήρωας των μέσων ενημέρωσης ο Ρίτσαρντ Τζούελ μεταμορφώθηκε σε ένοχο και παρία μιας κοινωνίας που γρήγορα τον έγραψε στα παλιά της τα παπούτσια, με κύριο πρωτεργάτη αμαύρωσης της εικόνας του τον τοπικό Τύπο, που έβγαλε στο φως την είδηση.

Γνωρίζοντας ότι ο Τζούελ δεν είναι ένας «κανονικός ήρωας», ο Κλιντ Ίστγουντ στρέφει τον φακό του ξανά στον άνθρωπο της διπλανής πόρτας που «κάνει το σωστό». Αυτή τη φορά, όμως, το παραδοσιακό μοντέλο του «καθολικά αναγνωρισμένου Αμερικανού ήρωα» όπως αυτό διατυπώθηκε στον «Ελεύθερο Σκοπευτή» (2014), βιογραφία του στρατιώτη Κρις Κάιλ, στο «Sully» (2016) που εξήρε τον πραγματικό…αεροπλανικό άθλο του κυβερνήτη Τσέλσι Σαλενμπέργερ και στο «Αναχώρηση για Παρίσι» (2018), που με ντοκιμαντερίστικο ύφος πραγματεύτηκε την αποτροπή τρομοκρατικού χτυπήματος το καλοκαίρι του 2015 από τους Σκαρλάτος, Σάντλερ και Στόουν, αντιστρέφεται.

Μπαλάντα για τον μέσο άνθρωπο που γίνεται ήρωας

Ο Τζούελ, που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία μόλις 44 ετών, ήταν ένας ιδιόμορφος άνθρωπος, σχεδόν δυσλειτουργικός. Έδινε υπεραξία στο επάγγελμα του αστυνομικού, είχε εμμονή με το καθήκον της διαφύλαξης της τάξης και ζούσε με την μητέρα του την οποία υπεραγαπούσε. Ήταν εύκολα παρεξηγήσιμος και κατακριτέος μόνο από την δυσμορφία που του προσέδιδε η υπέρβαρη εμφάνισή του. Όταν, λοιπόν, έκανε το καθήκον του από υπερβολική προσήλωση στις αρχές του, αποθεώθηκε για λίγο κατά το πρότυπο του αμερικανικού ηρωισμού και μετά διασύρθηκε ανεπανόρθωτα.

Ο Κλιντ Ίστγουντ, λοιπόν, αφιερώνει την «Μπαλάντα του Ρίτσαρντ Τζούελ» με πρωταγωνιστές τον Πολ Γουόλτερ Χάουσερ, την υποψήφια εδώ για Όσκαρ β΄ ρόλου Κάθι Μπέιτς και τον Σαμ Ρόκγουελ, στην αποκατάσταση της αδικίας εις βάρος του ονόματος του Τζούελ με ένα σχόλιο για την εποχή μας. Στην ταινία του, που επικρίθηκε λόγω του τρόπου που αντιμετωπίζει την δημοσιογράφο που έβγαλε πρώτη την «είδηση» της «ενοχής» του αφελή φύλακα, μιλάει για τα βιαστικά λαϊκά δικαστήρια και τα εξιλαστήρια θύματα τους που πέφτουν στον βωμό των εύκολων εντυπώσεων. Αγκαλιάζει με τρυφερότητα τον απλοϊκό του ήρωα και φτιάχνει μια ταινία ερμηνειών (η ομοιότητα του πρωταγωνιστή Πολ Γουόλτερ Χάουσερ με τον Ρίτσαρντ Τζούελ είναι όντως συγκλονιστική) και ανθρωπιστικής ματιάς.

Παρακάτω ο ακούραστος γερόλυκος του Χόλιγουντ, που ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 90 του χρόνια στις 31 Μάϊου, μιλάει για την έννοια του ήρωα σήμερα.

Θυμάστε καθαρά το περιστατικό στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα το 1996;

Προτού δουλέψω στην ταινία, δεν γνώριζα σε βάθος τις λεπτομέρειες. Δεν θυμάμαι που βρισκόμουν εκείνη την περίοδο, θυμάμαι όμως ότι είχα ακούσει για έναν φρουρό που βρήκε την βόμβα, και ο οποίος από ήρωας μετατράπηκε σε ύποπτο για την βομβιστική επίθεση. Αυτή είναι και η μόνη ανάμνηση που έχω από εκείνη την εποχή την οποία σε βάθος χρόνου έβγαλα από το μυαλό μου. Όταν όμως διάβασα το άρθρο και το σενάριο, βρήκα την ιστορία απόλυτα συνυφασμένη με όσα ζούμε σήμερα.

Για ποιο λόγο;
Γιατί και σήμερα όπως τότε, οι άνθρωποι βιάζονται να καταδικάσουν χωρίς να σκέφτονται τις επιπτώσεις.

Τι είναι αυτό που σας ιντριγκάρισε στην ιστορία και σας ώθησε να την μεταφέρεται στο σινεμά;
Σκέφτηκα ότι είναι μια ιστορία που περιγράφει ακριβώς την κατάσταση στην εποχή μας. Στο πρόσωπο του Ρίτσαρντ Τζούελ ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας έγινε το ιδανικό εξιλαστήριο θύμα εξαιτίας του φόβου της παύσης των Ολυμπιακών Αγώνων (μετά την βομβιστική επίθεση) την ώρα που η πόλη είχε επενδύσει εκατομμύρια δολάρια στην εκδήλωση. Οπότε τα φόρτωσαν όλα σε έναν τύπο που ήταν ευάλωτος.

Και γιατί είχε ενδιαφέρον για εσάς ο Ρίτσαρντ Τζούελ;

Ο Τζούελ είχε εμμονή με την ιδιότητα του αστυνομικού και η τήρηση του νόμου ήταν το όνειρό του. Βρέθηκε λοιπόν να δουλεύει – όχι να ζει ακριβώς το όνειρό του - αλλά έστω να εργάζεται ως φύλακας (σεκιούριτι) το οποίο ήταν εν μέρει μια δουλειά που εξασφάλιζε την περιφρούρηση της έννομης τάξης. Ήταν αρκετά έξυπνος για να ανακαλύψει – χάρη κυρίως στο ένστικτο του – την βόμβα. Δεν ενδιαφερόταν κανένας άλλος για να ψάξει και να περιφρουρήσει την εκδήλωση. Κανείς δεν σκέφτηκε αρχικά ότι είχε βρει κάτι επικίνδυνο – νόμιζαν ότι ήταν τρελός. Οπότε για εμένα ό,τι συνέβη στον Ρίτσαρντ Τζούελ έχει αφενός να κάνει με την ιστορία του «ενός εναντίον όλων» αφετέρου, με την ιστορία του «μέσου ανθρώπου που γίνεται ήρωας».

Δεν βλέπω την περίπτωση του ως πολιτικό ζήτημα αλλά ως μια ανθρώπινη ιστορία. Ένας ταπεινός άντρας τα έβαλε με όλο τον κόσμο...

Η ιστορία του είναι τραγική και ταυτόχρονα συγκινητική. Αποτελεί ένα ξεκάθαρο παράδειγμα αδικίας. Θα λέγατε ότι ήταν πολιτικό το θέμα, όπως συμβαίνει συνήθως;

Ήταν απλώς η κακή στιγμή. Μια αληθινή τραγωδία. Δεν βλέπω την περίπτωση του ως πολιτικό ζήτημα αλλά ως μια ανθρώπινη ιστορία. Ένας ταπεινός άντρας τα έβαλε με όλο τον κόσμο, μια σύγχρονη εκδοχή του «Δαυίδ εναντίον Γολιάθ».

Είναι η πολλοστή φορά την τελευταία δεκαετία που ασχολείστε με έναν ηρωικό χαρακτήρα.

Στις ταινίες μου όλοι οι ήρωες είναι διαφορετικοί μεταξύ τους. Το ωραίο με τους ήρωες της πραγματικής ζωής είναι ότι όλοι είναι διαφορετικοί διότι η ζωή τους φέρνει αντιμέτωπους με διαφορετικές προκλήσεις. Όλοι όμως ανταποκρίνονται στην αποστολή τους. Αυτή είναι η ομοιότητά τους.

Πώς καταλήξατε στον Πολ Γουόλτερ Χάουσερ για τον ρόλο του Ρίτσαρντ Τζούελ; Ποιο ήταν το πλεονέκτημα του έναντι άλλων υποψήφιων ηθοποιών;
Ο Πολ ήταν η μόνη μας επιλογή για τον ρόλο κι εκείνος άρπαξε την ευκαιρία κυριολεκτικά. Είναι καταπληκτικός στην ταινία. Έμαθε όσα περισσότερα μπορούσε για τον Τζούελ και τον άκουγε προσεκτικά στις τηλεοπτικές εμφανίσεις του στις ειδησεογραφικές εκπομπές. Βρήκε ακριβώς πως έπρεπε να τον υποδυθεί.

Του δώσατε συγκεκριμένες οδηγίες ως σκηνοθέτης;

Είχαμε καταλήξει στον τρόπο που έπρεπε να ερμηνεύσει τον Τζούελ πολύ πριν αρχίσουν τα γυρίσματα. Του βρήκα όλο το υλικό. Τον σύστησα στον Γουάτσον Μπράιαντ, συνήγορο του Τζούελ, και στην μητέρα του Μπόμπι Τζούελ. Τον άφησα να περάσει χρόνο μαζί τους…Κι έπειτα τον προμηθεύσαμε με όλο το απαραίτητο υλικό από τα διάφορα τοκ σόου στα οποία εμφανίστηκε ο Τζούελ. Βρήκε στο ακέραιο την προφορά του. Θα εκπλαγείτε όταν τον δείτε και τον συγκρίνετε με τον πραγματικό Ρίτσαρντ Τζούελ. Δεν ξεχωρίζει ποιος είναι ποιος.

Και η Κάθι Μπέιτς είναι υπέροχη στον ρόλο της Μπόμπι Τζούελ.

Η Κάθι είναι σπουδαία ηθοποιός. Επικεντρώθηκε στον ρόλο και πήρε πάνω της την έρευνα, πέρα από το υλικό του σεναρίου ή οτιδήποτε άλλο είχε στην διάθεση της από εμάς ώστε να ενσαρκώσει σωστά την πραγματική κυρία Τζούελ. Βρεθήκαμε όλοι με την Μπόμπι, τον Γουάτσον και τον Πολ στο στούντιο στο Λος Άντζελες και μιλήσαμε για την ταινία.

Κρατούν πικρία ή θυμό μετά από όλα αυτά τα χρόνια για ό,τι έγινε;

Όχι, όχι. Όλοι τους θεωρούν ότι είναι καλό που έγινε η ταινία ως ελάχιστος φόρος τιμής στον Ρίτσαρντ, που δεν ζει πια. Έζησε μόνο μέχρι τα 44 του.

Αυτή είναι η 38^η ταινία που σκηνοθετείτε. Ποια είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση ή απόλαυση που αντλείτε σαν σκηνοθέτης;

Ικανοποίηση είναι να γυρίζεις μια σκηνή και να βγαίνει όπως την ήθελες ή να σου χαρίζει τα συναισθήματα που ήθελες…

Τι θέλετε να κρατήσει το κοινό από την ταινία;

Θέλω οι θεατές να δουν την τραγωδία πίσω από την υπόθεση του Ρίτσαρντ Τζούελ και πώς τα πράγματα ξεφεύγουν κάνοντας αθώους να υποφέρουν. Οι άνθρωποι έχουν μάθει να φυλάνε τους… πισινούς τους – ξέρετε - κι αυτό δεν είναι πάντα θεμιτό.