Ο «θησαυρός» ενός ναυαγίου διχάζει Βρετανούς και Κύπριους

Ένας...στόλος από 12 ναυάγια πλοίων της ελληνιστικής, ρωμαϊκής και οθωμανικής εποχής, κρύβεται στα βάθη της μεσογείου μεταξύ Κύπρου και Λιβάνου και συγκεκριμένα στην λεκάνη της Λεβαντίνης, που αποτελεί το ανατολικό τμήμα της Μεσογείου. Τα ναυάγια χρονολογούνται μεταξύ του 2ου π.Χ. αιώνα και του 19ου αιώνα και όπως δήλωσε ο Sean Kingsley, διευθυντής του Center for East-West Maritime Exploration και αρχαιολόγος στη Βρετανική εταιρία Enigma Shipwrecks Project (ESP), που εντόπισε κάποια από αυτά, "τούτη είναι μια από τις πιο απίστευτες ανακαλύψεις στη Μεσόγειο".

Ένα από τα ναυάγια, που αφορά σε οθωμανικό πλοίο, τεράστιων διαστάσεων, αποτελεί την αφορμή για να ξεσπάσει βρετανο-κυπριακό επεισόδιο. Εκπρόσωποι της εταιρίας ESP που μίλησαν στον Guardian υποστηρίζουν στο ρεπορτάζ ότι το πλοίο βυθίστηκε στα 1630 σε διεθνή χωρικά ύδατα και ότι οι κυπριακές αρχές έχουν κατασχέσει τα αντικείμενα που βρήκαν οι αρχαιολόγοι του. Το ρεπορτάζ αναπαράχθηκε τις προηγούμενες μέρες από πολλά βρετανικά μέσα ενημέρωσης, ενώ η αγγλόφωνη εφημερίδα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων The National, σε δημοσίευμά της με τίτλο "Huge Ottoman shipwreck found after 70-year hnut" (Τεράστιο οθωμανικό ναυάγιο βρέθηκε μετά από έρευνα 70 χρόνων) αναφέρει ότι τα 588 αντικείμενα που ανασύρθηκαν από τον βυθό το 2015 έχουν κατασχεθεί από κυπριακές αρχές, μετά από διαφωνία για την τεκμηρίωσή τους και επιπλέον ότι η Κύπρος αναμένεται να τα πουλήσει σε δημοπρασία.

Τι υποστηρίζουν Βρετανοί και Κύπριοι

Με σημερινή του ανακοίνωση το Τμήμα Αρχαιοτήτων του υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων της Κυπριακής Δημοκρατίας, επισημαίνεται ότι οι αρχαιότητες κινέζικης κυρίως και ισλαμικής προέλευσης, κατασχέθηκαν στο τέλος του Δεκεμβρίου του 2015 πάνω στο πλοίο Odyssey Explorer, καθώς είχαν ανασκαφεί και ανασυρθεί "από την ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδα του Λιβάνου". "Όλες οι αρχαιότητες που βρέθηκαν στο πλοίο φωτογραφήθηκαν από εκπροσώπους του Τμήματος Αρχαιοτήτων και της Αστυνομίας και κατακρατήθηκαν, ενώ τη συντήρησή τους ανέλαβε εξειδικευμένο προσωπικό κάτω από την εποπτεία του Τμήματος Αρχαιοτήτων, το οποίο συνεχίζει την επιτήρησή τους.  Κατασχέθηκαν επίσης τα αρχεία των παράνομων ανασκαφών στα οποία είναι έκδηλη η προσπάθεια βίαιης ανέλκυσης αντικειμένων με αποτέλεσμα την καταστροφή ορισμένων εξ αυτών", αναφέρεται στην ανακοίνωση. Ειδικά για το θέμα της δημοπράτησής τους επισημαίνεται ότι "οι κυπριακές αρχές σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να προχωρήσουν σε δημοπράτηση αντικειμένων, όπως λανθασμένα αναφέρεται στο άρθρο της The National, αφού αυτό αντίκειται τόσο στις ηθικές αρχές, όσο και στις πρόνοιες του περί Αρχαιοτήτων Νόμου".  

Το ρεπορτάζ του Guardian της 18ης Απριλίου είχε τίτλο "Mediterranean shipwrecks reveal "birth of globalization" in trade" (Τα ναυάγια της Μεσογείου αποκαλύπτουν την γέννηση της παγκοσμιοποίησης του εμπορίου) και σε αυτό Βρετανοί επιστήμονες που συμμετείχαν στις έρευνες του 2015 μιλούσαν για τα εντυπωσιακά ευρήματα. Ο Sean Kingsley που στην εφημερίδα έκανε λόγο για μια άνευ προηγουμένου ανακάλυψη, μίλησε στη συνέχεια στο BBC Radio4, όπου και είπε πως η ανακάλυψη των 12 ναυαγίων διαφόρων ιστορικών εποχών στο βυθό της λεκάνης της Λεβαντίνης ισοδυναμεί με την ανακάλυψη ενός νέου πλανήτη".

Πού εντοπίστηκε το ναυάγιο;

Το επίμαχο σημείο εδώ είναι πού ακριβώς βρέθηκε το ναυάγιο του μεγάλου οθωμανικού πλοίου, καθώς γι΄αυτό κυρίως γίνεται λόγος στο ρεπορτάζ. Σύμφωνα με τους Βρετανούς αρχαιολόγους της Enigma Shipwrecks Project, το ναυάγιο είναι σε διεθνή χωρικά ύδατα και εκεί έγιναν οι έρευνές του και η ανέλκυση των ευρημάτων. Ο επίσης διευθυντής της ESP, Steven Vallery, δήλωσε πως "τα συντρίμμια του πλοίου βρίσκονται εκτός των χωρικών υδάτων κάποιας χώρας. Όλα τα ευρήματα καταγράφηκαν προσεχτικά, φωτογραφήθηκαν και βιντεοσκοπήθηκαν με μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας". Επιπλέον, ο Sean Kingsley τόνισε ότι οι αιτιάσεις των Κυπρίων έχουν απορριφθεί και ότι στο μέλλον ολόκληρη η συλλογή των αντικειμένων θα παρουσιαστεί σε μια μεγάλη έκθεση σε δημόσιο μουσείο.

Οι κυπριακές αρχές ωστόσο έχουν αντίθετη άποψη για το πού έγιναν οι έρευνες και μάλιστα στην ανακοίνωση του τμήματος Αρχαιοτήτων σημειώνεται ότι "η πιο πάνω εταιρία είναι πολύ καλά γνωστή τόσο στην Κύπρο, όσο και σε άλλες χώρες και διεθνείς οργανισμούς, όπως η UΝESCO για τις δραστηριότητες αρχαιοκαπηλίας σε θαλάσσιες ζώνες και στοχεύει στην πώληση αντικειμένων, όπως διαφαίνεται και στα έγγραφα, τα οποία η εταιρία κατέθεσε στο Χρηματιστήριο Αξιών των ΗΠΑ".

Ο...θησαυρός που μετέφερε το πλοίο

Ποιο είναι όμως το ενδιαφέρον σε αυτό το ναυάγιο του πλοίου που βυθίστηκε στην λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου το 1630; Το πλοίο χαρακτηρίστηκε από τους Βρετανούς αρχαιολόγους ως "ο απόλυτος κολοσσός", καθώς ήταν τόσο μεγάλο που δύο πλοία κανονικού μεγέθους θα μπορούσαν να τοποθετηθούν στο κατάστρωμά του. Βρέθηκε σε βάθος 2 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας, με την χρήση ρομπότ-δύτη, είχε μήκος 43 μέτρα, ζύγιζε κοντά στους 1000 τόνους και ήταν ένα από τα πιο εξελιγμένα δείγματα θαλάσσιας τεχνολογίας του 17ου αιώνα. Το εμπόρευμά του αποτελούνταν από εκατοντάδες πολύτιμα αντικείμενα, από 14 διαφορετικούς πολιτισμούς της εποχής, από την Κίνα και την Ινδία, μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα και την Βόρεια Αφρική, αλλά και την Πορτογαλία και το Βέλγιο. Ανάμεσά τους κινέζικες πορσελάνες, κανάτες βαμμένες με έντονα χρώματα από την Ιταλία και κόκκοι πιπεριού από την Ινδία. Πρέπει να βυθίστηκε ενώ ταξίδευε μεταξύ Αιγύπτου και Κωνσταντινούπολης και κάποια από τα αντικείμενα θα έφταναν απευθείας στο παλάτι του Σουλτάνου Μουράτ Δ΄. Μεταξύ αυτών ήταν και κάποιοι πήλινοι, όμορφα σκαλισμένοι "σωλήνες" που πιθανολογείται ότι χρησιμοποιούνταν για το κάπνισμα, παρότι αυτό απαγορεύονταν. Ίσως ήταν μια συνήθεια την οποία υιοθέτησε η αστική τάξη της Κωνσταντινούπολης από την αντίστοιχη της Ευρώπης.