«Τρέχουν» τα άλογα από τις άμαξες της Δοξιπάρας

Ήταν μια εύπορη οικογένεια, γνωστή στην περιοχή της Θράκης, το πρώτο μισό του 2^ου μ.Χ. αιώνα. Έτσι, όταν έφυγαν από τη ζωή τα μέλη της, τους έθαψαν μαζί με τις άμαξες που οδηγούσαν την νεκρική πομπή και θυσίασαν επί τόπου τα άλογα. Όταν η αρχαιολογική σκαπάνη έπεσε πάνω σε ένα μεταλλικό τμήμα πρωτόφαντο για την περιοχή, κανείς δεν φανταζόταν ότι στον Τύμβο της Δοξιπάρας, στο βόρειο Έβρο, θα ήταν θαμμένες πέντε άμαξες με δύο άλογα η καθεμιά, αλλά και πέντε επιπλέον άλογα ανάμεσά τους, ενώ σε δύο λάκκους-εστίες και δύο επιτάφιους βωμούς προσφορών, βρέθηκαν υπολείμματα καύσης από τέσσερις ταφές, οι τρεις άνδρες και μία γυναίκα. 

Με πρόσφατη απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, θα κατασκευαστεί ένα μουσειακό κέλυφος -θα προηγηθεί η αγορά ή απαλλοτριώσεις παρακείμενων αγροτικών οικοπέδων- για την ανάδειξη των σπουδαίων ευρημάτων, για τα οποία η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, δήλωσε ότι «συγκροτούν ένα σύνολο αρχαιολογικό, το οποίο έχει ιδιαίτερα μεγάλη αξία και εξαιτίας της άριστης κατάστασης διατήρησής τους».

Ο αρχαιολόγος-ανασκαφέας της Δοξιπάρας και σήμερα Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων, Διαμαντής Τριαντάφυλλος, νιώθει ιδιαίτερα ικανοποιημένος για την κατασκευή του μουσειακού κελύφους, το οποίο θα αναδείξει τον χώρο και τα ευρήματα στο σύνολό τους. «Ήδη είναι εγκεκριμένες οι προμελέτες και εκτιμώ ότι θα τρέξουν γρήγορα και οι μελέτες κατασκευής του κελύφους», δηλώνει ο κ. Τριαντάφυλλος στο «Έθνος της Κυριακής». 

Ο Τύμβος της Δοξιπάρας κατασκευάστηκε το πρώτο μισό του 2^ου μ.Χ. αιώνα και είναι ένας από τους μεγαλύτερους της Θράκης, με διάμετρο 60 μέτρα και ύψος 7.5 μέτρα. Διαδοχικά και μεταξύ των ετών 90-120 μ.Χ. ενταφιάστηκαν τα μέλη μιας πλούσιας οικογένειας γαιοκτημόνων, η οποία είχε την οικονομική δυνατότητα να αποτεφρώσει τους νεκρούς της, να ενταφιάσει άλογα και άμαξες μεγάλης αξίας για την εποχή εκείνη και παράλληλα να κατασκευάσει έναν πολυδάπανο μεγάλο τύμβο. Ο τόπος της κατοικίας της οικογένειας των νεκρών παραμένει άγνωστος. 

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, μπορεί να ήταν κάποιος από τους οικισμούς που έχουν εντοπιστεί στα γειτονικά χωριά Δόξα και Ζώνη ή μια άγνωστη προς το παρόν αγροικία, όπως συμβαίνει με εκείνη στη θέση Αλμύρα και στον γειτονικό τύμβο στο χωριό Σβιράτζι στην περιοχή του Ιβαϊλογκραντ της Βουλγαρίας. Μάλιστα στις δηλώσεις της σε ραδιοφωνικό σταθμό του Έβρου η κ. Μενδώνη πρότεινε η αρχαιολογική διαδρομή να περνά από την Δοξιπάρα και να φτάνει στο Ιβαϊλογκραντ, σε απόσταση μόλις 5 χιλιομέτρων, για να βλέπει ο επισκέπτης δύο παρόμοιους τύμβους. Στην ρωμαϊκή αγροικία πάντως στο Σβιτάτσι έχουν βρεθεί μόνο εξαρτήματα άμαξας, καθώς ο τύμβος είναι συλημένος.

«Ο ενταφιασμός στην Δοξιπάρα έγινε σταδιακά. Στην αρχή είχε γίνει ένας μικρότερος τύμβος και αργότερα κατασκευάστηκε ο μεγάλος που βλέπουμε τώρα. Δεν βρέθηκε επιγραφή για να γνωρίζουμε ποια ήταν αυτή η οικογένεια, είμαστε ωστόσο σίγουροι για την χρονολόγηση του τύμβου στο πρώτο μισό του 2^ου μ.Χ. αιώνα, επί αυτοκράτορα Τραϊανού», αναφέρει ο κ. Τριαντάφυλλος. Οι πέντε άμαξες είναι μεταλλικές, με 4 τροχούς, εκτός από μία που ήταν δίτροχη, διακοσμημένες όλες με χάλκινα εξαρτήματα, δισκάρια και χάλκινες ταινίες. Οι καύσεις των νεκρών έγιναν μέσα σε λάκκους και σε αυτούς  τοποθετήθηκαν χάλκινα και πήλινα αγγεία, χάλκινοι λυχνοστάτες και λυχνάρια, χάλκινες στλεγγίδες (εξάρτημα του αθλητή με το οποίο απομάκρυνε τον ιδρώτα ή το έλαιο από το σώμα του), φανάρια, σιδερένια καθίσματα, αιχμές από ακόντια. Σύμφωνα με τον κ. Τριαντάφυλλο, τα αγγεία ήταν συνηθισμένων τύπων, παρόμοια με αυτά που έχουν βρεθεί στην Πομπηία και άλλες ρωμαϊκές πόλεις, κάποια ήταν εισηγμένα, κάποια είχαν κατασκευαστεί σε τοπικό εργαστήριο.

Οι ταφές αφορούσαν σε τρεις άντρες και μία γυναίκα, η οποία θάφτηκε μετά την αποτέφρωση με τα κοσμήματά της, από κεχριμπάρι και ημιπολύτιμους λίθους, ενώ βρέθηκαν και χρυσά σκουλαρίκια. Από την μελέτη ανθρωπολογικού υλικού, που έγινε από τον Αναγνώστη Αγελαράκη από το πανεπιστήμιο Adelphi στη Νέα Υόρκη, προέκυψε ότι η μία από τις καύσεις αφορά σε άντρα, αθλητικού παραστήματος και σκελετο-μυϊκά ρωμαλέου, ηλικίας μεταξύ 40-48 χρόνων, με ιδιαίτερα ενεργό δράση και ενασχολήσεις στο φυσικό περιβάλλον. Άλλες δύο καύσεις ήταν τοποθετημένες πιθανόν μαζί, ενώ υπήρχε και μία γυναίκας, περίπου ίδιας ηλικίας. Τα άλογα ήταν νεαρά, θηλυκού γένους (φοράδες) προέλευσης βαλκανικής. Ήταν τα φημισμένα άλογα της αρχαίας Θράκης που απεικονίζονται και σε νομίσματα της περιοχής της Μαρώνειας. Η άμαξα αυτής της εποχής ήταν ένα εργαλείο δουλειάς αν και οι συγκεκριμένες, σύμφωνα με τον κ. Τριαντάφυλλο, χρησιμοποιούνταν περισσότερο για την μετακίνηση ατόμων. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι ήταν οι άμαξες της οικογένειας, ενώ καθεμιά ήταν λίγο διαφορετική από τις άλλες, τόσο στη διακόσμηση, όσο και στα τεχνικά χαρακτηριστικά.

Η πρακτική της ταφής αμαξών και αλόγων μαζί με τους νεκρούς, απαντάται σε πολλές περιοχές του αρχαίου κόσμου, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Ασία. Για τον ελλαδικό χώρο ο Τύμβος της Δοξιπάρας αποτελεί το πρώτο και μοναδικό ως σήμερα σημείο τέτοιας πρακτικής και μάλιστα σε τόσο καλή κατάσταση διατήρησης του αρχαιολογικού υλικού. Οι άμαξες και τα άλογα δείχνουν κύρος, οικονομική ευρωστία και καταξίωση για τους ιδιοκτήτες τους.