Μοντέλο για το μέλλον MOMus

H συνένωση των πέντε εικαστικών µουσείων της Θεσσαλονίκης είναι γεγονός. Πρόκειται για έναν καινοτόµο οργανισµό που αποτελεί µοντέλο για τη λειτουργία αντίστοιχων πολιτιστικών φορέων της χώρας και υπό την ονοµασία Μητροπολιτικός Οργανισµός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus) συστεγάζει πλέον το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (µετονοµασµένο σε Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη), το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (µετονοµασµένο σε Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης), το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (ως Πειραµατικό Κέντρο Τεχνών πλέον), αλλά και το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης καθώς και το Μουσείο Aλεξ Μυλωνά (που διατηρούν τις επωνυµίες τους). Oλα τα υπόλοιπα µας τα εξηγεί η µέχρι πρότινος διευθύντρια του ΚΜΣΤ και πλέον αναπληρώτρια γενική διευθύντρια του MOMus Μαρία Τσαντσάνογλου.

Πώς προέκυψε ο ΜΟΜus;

Πήρε πολύ χρόνο δηµιουργικών συζητήσεων ανάµεσα στους εκπροσώπους του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΚΜΣΤ) µε τους φίλους του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΜΜΣΤ) και των άλλων φορέων (Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και Μουσείο Αλεξ Μυλωνά) έως ότου καταλήξουµε στον τρόπο λειτουργίας που περιγράφεται στον νόµο που ψηφίστηκε. Βασιστήκαµε σε πολύ καινοτόµα και επιτυχηµένα αντίστοιχα παραδείγµατα από το εξωτερικό. Η παράλληλη καλλιτεχνική δραστηριότητα διαφορετικών φορέων µε συνεργατικότητα, χωρίς ιεραρχικές υπερβολές στη διοίκηση και µε δυνατότητα αυτοελέγχου και αυτοοργάνωσης, αποτελεί δυναµικό µοντέλο για το µέλλον των πολιτιστικών οργανισµών.

Εχετε το απαραίτητο εκπαιδευµένο προσωπικό που απαιτείται;

Είµαστε πολύ περήφανοι για την οµάδα του MOMus. ∆εν θα έλεγα όµως ότι υπάρχει επάρκεια του προσωπικού. Ο εσωτερικός κανονισµός που ετοιµάζουµε -και ο οποίος σύντοµα θα κατατεθεί στο υπουργείο Πολιτισµού- θα προβλέπει τη λειτουργία του νέου Οργανισµού σε πλήρη ανάπτυξη, ελπίζοντας ότι σύντοµα θα µπορέσουµε να προκηρύξουµε τις θέσεις που χρειάζονται.

Ποιος είναι ο προϋπολογισµός για το 2019;

Ακούσαµε στη Βουλή την υπόσχεση της υπουργού Πολιτισµού Μυρσίνης Ζορµπά ότι θα στηρίξει οικονοµικά τον νέο Οργανισµό µε 1.200.000 ευρώ, ενώ παράλληλα εργαζόµαστε και εµείς εντατικά για το πρόγραµµα οικονοµικής ανάπτυξης µε ίδια µέσα.

Ποιες είναι οι κατευθύνσεις των εκδηλώσεων για καθεµία από τις µονάδες του νέου Οργανισµού;

Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης θα διαχειρίζεται και θα προβάλλει τις συλλογές έως το 1960 και κυρίως τη σηµαντική συλλογή Κωστάκη µε έργα Ρωσικής Πρωτοπορίας. Επίσης, θα λειτουργεί το Διεθνές Κέντρο για τη Μελέτη της Ρωσικής Πρωτοπορίας. Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης θα διαχειρίζεται και θα προβάλλει τις σηµαντικές συλλογές από το 1960 έως σήµερα των πρώην ΚΜΣΤ και ΜΜΣΤ. Πρόκειται για πάνω από 3.500 έργα τέχνης. Επίσης, είναι ο διοργανωτής της Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Το Πειραµατικό Κέντρο Τεχνών θα επικεντρώσει το έργο του στη σύνθεση των τεχνών, στον πειραµατικό και εργαστηριακό χαρακτήρα της τέχνης. Το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης αναδεικνύει τον ρόλο και την αξία της φωτογραφίας σε όλο το φάσµα της και διοργανώνει την Φωτοµπιενάλε. Το Μουσείο Αλεξ Μυλωνά στην Αθήνα προβάλλει ιδιαίτερα τον ρόλο της γλυπτικής, όπως έχει εξελιχθεί σήµερα µε τα νέα µέσα.

Τι άλλο θα κάνει ο µητροπολιτικός Οργανισµός;

Εκτός από την πληθώρα των παράλληλων δράσεων, ο MOMus θα παρουσιάζει ταυτόχρονα οκτώ και πλέον σηµαντικές εκθέσεις εικαστικών τεχνών -που θα αλλάζουν τουλάχιστον τέσσερις φορές τον χρόνο- και θα εκθέτει τις σηµαντικότατες µόνιµες συλλογές των µουσείων του. Παράλληλα θα δηµιουργήσουµε σε άµεσο µέλλον µόνιµες υποδοµές για µαθήµατα τέχνης για όλες τις ηλικίες, µόνιµους χώρους για συναυλίες πειραµατικής µουσικής, βήµα σε νέους δηµιουργούς, καφέ, πωλητήρια µε έµφαση στον γραφιστικό και βιοµηχανικό σχεδιασµό, µεγάλη βιβλιοθήκη τέχνης. Πιστεύουµε ότι ο MOMus θα είναι λόγος προσέλκυσης στη Θεσσαλονίκη φιλότεχνων από όλη την Ευρώπη.

Θα δώσετε έµφαση στην ελληνική δηµιουργία και σε ποιο ποσοστό;

Ασφαλώς η εικαστική δηµιουργία στην Ελλάδα, η ανάδειξή της, η προώθηση νέων δηµιουργών και η τοποθέτησή της σε διάλογο µε τα σύγχρονα εικαστικά τεκταινόµενα στην Ευρώπη και τον κόσµο είναι καταστατικός σκοπός του MOMus. Η ελληνική συµµετοχή στην Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και στη Φωτοµπιενάλε αγγίζει το ποσοστό του 30%. Αντίστοιχα, η ανάδειξη νέων δηµιουργών και η ιστορική παρουσίαση της εικαστικής πορείας στη χώρα µας από τις αρχές του 20ού αιώνα έως σήµερα εντάσσονται απόλυτα στις δραστηριότητες των µουσείων µας.

Ποιος είναι ο ρόλος των µουσείων σήµερα;

Παράλληλα µε τις εκθεσιακές δράσεις, το µουσείο οφείλει να αναπτύσσει δραστηριότητες που θα αποβλέπουν συνδυαστικά στην εκπαίδευση και στην ψυχαγωγία, κάνοντάς το έναν πολύ ευχάριστο και βιωµατικό τόπο. Εναν τόπο που δεν αποξενώνει τον επισκέπτη αλλά τον κάνει να αισθάνεται οικειότητα. Αναφερόµενη στην εκπαίδευση, εννοώ ένα µεγάλο φάσµα εκπαιδευτικών λειτουργηµάτων, από την εκπαιδευτική απασχόληση παιδιών και οικογενειών έως και την πιο ουσιαστική προσπάθεια καλλιέργειας και προσέλκυσης νέου κοινού που δεν έχει σαφή άποψη για τη σύγχρονη τέχνη ή γενικότερα για τον σύγχρονο πολιτισµό. Το ενδιαφέρον του κοινού έως τώρα περιορίζεται στην ψυχαγωγία της τηλεόρασης και σε κάποιες προτάσεις «µαζικής κατανάλωσης». Εξάλλου, µέσα από την τέχνη µπορούµε όχι µόνο να αποκτήσουµε γνώσεις αλλά και να αντλήσουµε ιδέες και απαντήσεις για προβλήµατα της καθηµερινότητάς µας.

Πώς αξιολογείτε τη στάση του ΥΠΠΟ απέναντι στα µουσεία της Θεσσαλονίκης;

Θεωρώ σηµαντικότατη την πολιτική θέση της υπουργού Πολιτισµού Μυρσίνης Ζορµπά να δώσει έµφαση στην αποκέντρωση του πολιτισµού. Βέβαια, η Θεσσαλονίκη δεν είναι ακριβώς «περιφέρεια», γιατί βρίσκεται στο κέντρο της πολιτιστικής δραστηριότητας στη χώρα µας, έχοντας δηµιουργήσει «σχολές» σε πολλές καλλιτεχνικές εκφράσεις από τη δεκαετία του 1930 έως σήµερα. Η Αθήνα, ωστόσο, παραµένει το κέντρο διακίνησης της τέχνης στην Ελλάδα, µε την έννοια ότι στην πρωτεύουσα είναι συγκεντρωµένα τα κεφάλαια (όσα υπάρχουν ακόµα), οι µεγάλοι χορηγοί (όσοι έχουν αποµείνει) και οι συλλέκτες. Οµως, αν το σκεφτούµε καλύτερα, το γεγονός αυτό προσφέρει στη Θεσσαλονίκη την ουσιαστική ελευθερία ενίσχυσης και προσέλκυσης νέων πρωτοποριακών ιδεών.

Μέχρι ποιου ορίου θεωρείτε ότι µπορεί να φτάσει η αυτονοµία οργανισµών όπως του MOMus και της εκάστοτε κυβέρνησης;

Ο νέος Οργανισµός είναι εποπτευόµενος φορέας του υπουργείου Πολιτισµού, αλλά έχει κάποια καινοτόµα χαρακτηριστικά στη λειτουργία του: έχει αποβάλει πλήρως τη συµβατική διοικητική δοµή της πυραµίδας, δηλαδή το κατά τη γνώµη µας πεπαλαιωµένο ιεραρχικό µοντέλο που εδώ και καιρό έχουµε αντιληφθεί ότι δεν αποδίδει τα µέγιστα αποτελέσµατα. Η δοµή διοίκησης του MOMus βασίζεται στην πρωτοποριακή για τα ελληνικά δεδοµένα εφαρµογή του µοντέλου της δηµιουργικής πλατφόρµας, που µε την οριζόντια διάταξή της προσφέρει ισότιµο χώρο στα µουσεία µεγιστοποιώντας τη δυνατότητα συνύπαρξης, διαλόγου. Ταυτόχρονα διασφαλίζεται η αυτόνοµη δράση µε τρόπο που να λειτουργεί οµαδικά ο ποιοτικός έλεγχος, να έχει λόγο η βάση, να τίθεται σε εφαρµογή το σύστηµα προστασίας του Οργανισµού από τον πιθανό αυταρχισµό του ενός.

Η επιλογή των διευθυντών γίνεται κατόπιν ανοιχτού διαγωνισµού µε δικλίδες ασφαλείας, ώστε να επιλεγεί πραγµατικά ο αξιότερος ή η αξιότερη, και όχι µε απευθείας διορισµό από τον εκάστοτε υπουργό Πολιτισµού. Η κατανοµή προϋπολογισµών γίνεται βάσει ενός δίκαιου αλγορυθµικού συστήµατος, για να αποτρέπονται πιθανές αυθαιρεσίες.

Από την πολύχρονη πείρα σας, ποια είναι τα κύρια προβλήµατα που αντιµετωπίσατε και αντιµετωπίζετε;

Είναι πολλά τα προβλήµατα που έχω αντιµετωπίσει. Από τη δυσλειτουργία ΔΣ και ∆ιεύθυνσης, ένα θέµα που πολλοί οργανισµοί αντιµετωπίζουν έως και σήµερα λόγω επικάλυψης αρµοδιοτήτων και κενών που υπάρχουν στη νοµοθεσία, έως τις τεράστιες δυσκολίες που όλοι οι πολιτιστικοί φορείς κλήθηκαν να αντιµετωπίσουν στα χρόνια της οικονοµικής κρίσης. Οµως είµαι πεπεισµένη ότι όλα τα προβλήµατα αντιµετωπίζονται. Χρειάζεται µεγάλη υποµονή, προσπάθεια, προσήλωση στον στόχο και κάτι άλλο, ίσως το πιο σηµαντικό: το µουσείο είναι συλλογική υπόθεση και κάθε προβολή του ενός εις βάρος της οµάδας έχει αρνητικά αποτελέσµατα στο σύνολο της λειτουργίας του.

Θα διεκδικήσετε τη θέση του διευθυντή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης;

Προς το παρόν ασκώ χρέη γενικού διευθυντή στον νέο Οργανισµό, έως ότου προκηρυχθεί η θέση αυτή. Δεν θα είµαι υποψήφια για τη θέση του γενικού διευθυντή. Είµαι βέβαιη ότι υπάρχουν άξιοι νέοι άνθρωποι µε όραµα για να τη διεκδικήσουν. Θέλω να προσηλωθώ στη µελέτη και προβολή της Ρωσικής Πρωτοπορίας, που είναι το βασικό επιστηµονικό µου ενδιαφέρον. Θα το πράξω αυτό είτε από τη θέση της καλλιτεχνικής διευθύντριας Μοντέρνας Τέχνης είτε από οποιαδήποτε άλλη θέση.

Ποιο είναι το πρόγραµµά σας για τo 2019;

Κορυφαίες δράσεις για το 2019 θα είναι η ανανέωση των εκθέσεων της Ρωσικής Πρωτοπορίας µέσα από τη συλλογή Κωστάκη και η λειτουργία ∆ιεθνούς Κέντρου για τη Μελέτη της Ρωσικής Πρωτοπορίας, µεγάλες εκθέσεις του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης στη Γερµανία και στην Αυστραλία, θεµατικές ενοποιήσεις των συλλογών σύγχρονης τέχνης, η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και η δυναµική επανέναρξη του Μουσείου Αλεξ Μυλωνά στην Αθήνα. Αξίζει να σηµειωθεί ότι το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του МОМus είναι ο επίτροπος της Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Βενετίας το 2019.