Ηφαιστία και Ιδάλιο, δυο τοπόσημα σε νέα φάση

Δυο σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι σε Ελλάδα και Κύπρο αναδεικνύονται μέσα από κοινές δράσεις στο πλαίσιο του Προγράμματος Συνεργασίας Interreg «Ελλάδα-Κύπρος 2014-2020». Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λέσβου και η Αναπτυξιακή Εταιρεία Λευκωσίας συνεργάζονται και ακολουθούν κοινή μεθοδολογία δράσης για την προστασία, την διαχείριση και την ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων της Ηφαιστίας στη Λήμνο και του Ιδαλίου στην Κύπρο.

Η Ηφαιστία βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της Λήμνου και καταλαμβάνει όλη τη χερσόνησο της Παλαιόπολης. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως μια πόλη με ισχυρό τείχος, δημόσια κτίρια, εργαστήρια κεραμικής, λουτρά, συγκροτήματα οικιών και μια παλαιοχριστιανική βασιλική, ενώ στα νότια της ανασκαφής εντοπίστηκαν τα νεκροταφεία της πόλης.

Επιπλέον ένα εκτεταμένο ιερό αφιερωμένο πιθανότατα στη Μεγάλη Θεά, χτισμένο στην πλαγιά του λόφου, ήταν σε χρήση από τα μέσα του 8ου μέχρι τα τέλη του 6ου αι. π.Χ.

Στην πλαγιά του λόφου, στα βορειοανατολικά της χερσονήσου, βρίσκεται το Αρχαίο Θέατρο της Ηφαιστίας, πάνω στα λείψανα προγενέστερων ιερών, που χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του 7^ου π.Χ. ως τον 6^ο π.Χ. αιώνα. Η κατασκευή του θεάτρου τοποθετείται στο τέλος του 5^ου ή στις αρχές του 4^ου π.Χ. αιώνα και θεωρείται μεταξύ των αρχαιότερων του ελληνικού κόσμου.

Στην άλλη πλευρά, ο αρχαιολογικός χώρος του Ιδαλίου είναι από τους σημαντικότερους της Κύπρου με πλούσια ευρήματα. Σύμφωνα με την παράδοση η πόλη ιδρύθηκε από τον Αχαιό ήρωα του Τρωϊκού πολέμου Χαλκάνωρα, απόγονο του Τεύκρου, ιδρυτή της Σαλαμίνας. Τα πρωϊμότερα ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας ανασκάφηκαν στην τοποθεσία Αγρίδι και χρονολογούνται στην 7η και 5η χιλιετία π.Χ. Από τον 18ο μέχρι τον 11ο αιώνα π.Χ., στη Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού, διάφοροι οικισμοί ανέπτυξαν εμπορικές σχέσεις με τις γειτονικές περιοχές της Μεσογείου και από τότε η περιοχή κατοικήθηκε  και εξελίχθηκε σε αστικό κέντρο. Αποκορύφωμα της οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης ήταν η ίδρυση του Βασιλείου του Ιδαλίου που αναφέρεται για πρώτη φορά στις Ασσυριακές γραπτές πηγές του 7ου αιώνα π.Χ. Το βασίλειο άνθισε μέχρι τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. όταν η πρωτεύουσα του πολιορκήθηκε και κατακτήθηκε από τους Φοίνικες βασιλείς του Κιτίου.

Σημαντικό τεκμήριο που υποδηλώνει την υποταγή στο Κίτιον το 470 π.Χ. είναι η περίφημη «πλάκα του Ιδαλίου», μια χαραγμένη μπρούντζινη πλάκα σε Κυπρο-συλλαβική γραφή, που βρέθηκε πάνω στη Δυτική Ακρόπολη. Στην πλάκα αναφέρονταν ότι ο βασιλιάς Στασύκυπρος και η πόλη συμφώνησαν με τον γιατρό Ονάσιλο και τους αδερφούς του, να φροντίζουν τους πληγωμένους με χρηματικό αντάλλαγμα ή παραχώρηση κτημάτων. Η αναφορά στην εντολή που δόθηκε από τον βασιλιά και την πόλη, οδηγεί τους ερευνητές στην εκτίμηση ότι στην πόλη του Ιδαλίου είχαν εισχωρήσει δημοκρατικά στοιχεία που οφείλονταν στην επιρροή των Αθηνών. Η πλάκα βρέθηκε πριν το 1850, πέρασε στην κατοχή του Δούκα ντε Λουίν από τη Γαλλία και από το 1862 βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού, ενώ ένα πιστό αντίγραφο έγινε εκεί και από τον Νοέμβριο του 2010 εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιδαλίου.