Σινεμά: 10 ταινίες για να αντιληφθούν τα παιδιά μας τι σημαίνει φασισμός

Ο φασισμός, δυστυχώς, δεν νικιέται με μια καταδικαστική απόφαση για κάποιους από τους επίσημους εκπροσώπους του στην Ελλάδα. Ο φασισμός είναι κυρίως νοοτροπία που κυριαρχεί στην κοινωνία μας, ο φασισμός είναι τρόπος σκέψης και έκφρασης ανθρώπων που κυκλοφορούν πλάι μας, που οδηγούν στη διπλανή λωρίδα, που κοιμούνται στον πάνω όροφο… Ο φασισμός δεν ξεριζώνεται ούτε με φυλακίσεις μελών της «χρυσής αυγής», ούτε με αντιφασιστικά λογύδρια πολιτικών που διέπονται μεν από αντιφασιστικό πνεύμα, αλλά στην ουσία τους κυριαρχεί η υποκρισία και η ψευδολογία… Ο φασισμός νικιέται μοναχά με τη γνώση· τη μελέτη του βίου και της πολιτείας αυτών που εμπνεύστηκαν ασπάστηκαν και εφάρμοσαν τις ιδέες του, τα ολέθρια αποτελέσματα και την τραγική κατάληξη.

Κι αν τα βιβλία σε κάποιους, την εποχή του διαδικτύου, πέφτουν βαριά υπάρχουν και οι ταινίες που φωτίζουν με τον τρόπο τους τη σκοτεινή πλευρά του φασισμού, σε καθηλώνουν και σε οδηγούν σε σκέψεις που σου χαλάνε τον ύπνο και σου αφήνουν ένα βάρος στο στήθος… Βίντεοκλαμπ λοιπόν και κλασικές ταινίες που καταπιάστηκαν με τον φασισμό και τον αποδόμησαν σε μικρά μικρά κομμάτια συλλογιστικής που η συναρμολόγησή τους οδηγεί σε τρομακτικά συμπεράσματα… 

Ο Μεγάλος Δικτάτορας

Είναι η πρώτη ομιλούσα ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν (σκηνοθεσία, σενάριο και παραγωγή δική του). Θεωρείται και είναι μια σκληρή πολιτική σάτιρα για την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία και την εξάπλωση του ναζισμού στην Ευρώπη. Η ταινία απαγορεύτηκε στη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία. Η χαρακτηριστική σκηνή που ο Τσάπλιν χορεύει κλωτσώντας την υδρόγειο θεωρείται μια από τις σημαντικότερες στιγμές της κινηματογραφικής ιστορίας ενώ η ομιλία του βασικού ήρωα στο φινάλε της ταινίας μνημονεύεται για το ανθρωπιστικό της μήνυμα. Η παραγωγή της ταινίας άρχισε το 1937, όταν ακόμα πολλοί πίστευαν πως ο ναζισμός δεν συνιστούσε απειλή, ενώ το φιλμ προβλήθηκε το 1940, λίγο πριν η Αμερική μπει στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αργότερα ο Τσάπλιν δήλωσε πως αν γνώριζε την αληθινή διάσταση της ναζιστικής θηριωδίας «δε θα μπορούσε να αστειευτεί με τη φονική της παράνοια».

Το αυγό του φιδιού

Η ταινία του Ίγκμαρ Μπέργκμαν εκτυλίσσεται στην Γερμανία του μεσοπολέμου, κατά την περίοδο της «Δημοκρατίας της Βαϊμάρης». Το μάτι του σκηνοθέτη εστιάζει στην οικονομικοπολιτική συγκυρία που οδήγησε την κοινωνία  προς τη ναζιστική ιδεολογία και 10 χρόνια αργότερα τον Αδόλφο Χίτλερ στην εξουσία. Ο Μπέργκμαν μέσω της εμβληματικής αναπαράστασης που επιτυγχάνει, εμβαθύνει στις βαθύτερες ρίζες της γέννησης του φασισμού. Στην τελευταία σκηνή της ταινίας, μια σκηνή εμβληματική «λύνεται» το μυστήριο και ακούγεται το καθοριστικό συμπέρασμα, το οποίο και εξηγεί απλά και συνοπτικά τους λόγους που η κοινωνική συγκυρία «επώασε» το αβγό του φιδιού. «Είναι σαν το αυγό του φιδιού, μέσα από το λεπτό κέλυφος, μπορείτε ήδη να διακρίνετε ένα φίδι»…

Μαθήματα Αμερικανικής ιστορίας

Η ταινία του σκηνοθέτη Τόνι Κέι , πραγματεύεται την πορεία του Ντέρεκ (Έντουαρντ Νόρτον), ενός νέου που η δολοφονία του πατέρα του από έναν μαύρο, τον έχει μετατρέψει σε αδίστακτο ρατσιστή. Τελικά, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται. Κατά τη διάρκεια της έκτισης της ποινής του, ο Ντέρεκ μετανιώνει. Όταν, όμως, αποφυλακίζεται και επιστρέφει σπίτι του, συνειδητοποιεί ότι ο μικρότερος αδελφός του, έχει ασπαστεί τις ίδιες ρατσιστικές ιδέες που αυτός είχε στο παρελθόν. Θεωρείται η σπουδαιότερη σπουδή στον σύγχρονο αμερικανικό κινηματογράφο όσον αφορά τον ρατσισμό και τον νεοναζισμό.

Το κύμα

Ένας καθηγητής πολιτικής ιστορίας, πρώην αναρχικός, με πρωτοποριακές ιδέες προσπαθεί να στήσει ένα παιχνίδι ρόλων με τους μαθητές του. Μέσα από ένα διδακτικό πείραμα θέλει να τους δείξει στην πράξη την επικίνδυνη γοητεία του ολοκληρωτισμού, τα πράγματα όμως αρχίζουν να ξεφεύγουν από τον έλεγχο. Η βίαιη επιβολή του ανθρώπου στον άνθρωπο, δεν είναι μια άγνωστη, αφηρημένη δύναμη, αλλά κάτι που φωλιάζει σπερματικά στην ανθρώπινη φύση. Το ίδιο κάνουν οι χαρακτήρες που παρασέρνει το «Κύμα» του Γερμανού σκηνοθέτη Ντένις Γκάνσελ. Οι νεαροί μαθητές ξεκινούν για να αλλάξουν τον κόσμο της ανεργία, της φτώχεια, της ανισότητας αλλά και της παραπληροφόρησης. Στην περίπτωση του «Κύματος», το σινεμά γίνεται το ιδανικό όχημα για να περιγράψει μια νέα συνθήκη ολοκληρωτισμού, αυτής που λαμβάνει χώρα στο γόνιμο, λόγω της αθωότητάς του, πεδίο της εφηβικής ψυχής. 

Η Λευκή Κορδέλα

Η ταινία του Μίχαελ Χάνεκε καταπιάνεται με τα θέματα της τάξης, της οργάνωσης, της καταπίεσης (οικογενειακής, κοινωνικής, σεξουαλικής), τα οποία ξεδιπλώνονται ως μία σειρά ανεξήγητων, φαινομενικά, συμβάντων σε ένα γερμανικό χωριό, λίγο πριν από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η εκκλησία με τη θρησκευτική υποκρισία, η επιστήμη με τη σκληρότητα και την απαξιωτική αναλγησία, η παραιτημένη αριστοκρατία σε απόσταση, η φιλελεύθερη παιδεία που σιωπά. Τα παιδιά του χωριού, πιεσμένα, εκρηκτικά, λυπημένα, άνανδρα λες και είναι βγαλμένα από ένα θρίλερ απόκοσμο. Η ταινία προλέγει τον ναζισμό και  αποκαλύπτει τις πηγές του φασισμού. Αριστούργημα!

Ο Λαβύρινθος του Πάνα

Η εντεκάχρονη Οφέλια πηγαίνει με την μητέρα της να ζήσει στο σπίτι του σαδιστή φαλαγγίτη πατριού της, στον επίλογο του Ισπανικού εμφύλιου. Σύντομα, θα ανακαλύψει δίπλα στο σπίτι έναν μαγικό κόσμο με παράξενα πλάσματα που την καλούν να γίνει η πριγκίπισσα τους. O Μεξικανός σκηνοθέτης Γκιγιέρμο ντελ Τόρο τοποθέτησε τον Λαβύρινθό του στις απαρχές μιας από τις πιο σκοτεινές περιόδους στην ιστορία της Ευρώπης, στα πρώτα χρόνια της δικτατορίας του Φράνκο, η οποία ήταν το μοναδικό φασιστικό καθεστώς που όχι μόνο επιβίωσε του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και διήρκεσε πάνω από τρεις δεκαετίες.

Μαζί ή τίποτα

Σε μία στιγμή η ζωή της Κάτια (Diane Kruger) αλλάζει για πάντα. Μια βόμβα εκρήγνυται και σκοτώνονται ο σύζυγος και ο γιος της. Η αστυνομία δεν αργεί να συλλάβει δύο ύποπτους: ένα νεαρό ζευγάρι νεοναζί. Η Κάτια είναι γεμάτη οργή, και η δικαιοσύνη είναι κάτι που θα περάσει από τα δικά της χέρια υπό τη μορφή της εκδίκησης. Ο σκηνοθέτης Φατίχ Ακίν έχει την δική του αισθητική που καθηλώνει τους θεατές. Στην ταινία καταπιάνεται με το φισνόμενο του νεοναζισμού.

Η λίστα του Σίντλερ

Η κορυφαία στιγμή, ίσως, του Στίβεν Σπίλμπεργκ: Η αληθινή ιστορία του Τσέχου επιχειρηματία Όσκαρ Σίντλερ (Λίαμ Νίσον), που είχε εργοστάσιο, ως Ναζί, στην κατεχόμενη Πολωνία, εκμεταλλευόμενος τα φτηνά εργατικά χέρια των Εβραίων. Σταδιακά όμως, όταν παρακολουθεί το δράμα των κατατρεγμένων του ναζισμού, θα χρησιμοποιήσει όλη του την περιουσία για να σώσει πάνω από 1.000 Εβραίους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ταινία – γροθιά για όλους εκείνους που (ακόμα) αμφισβητούν το Ολοκαύτωμα.

Το μίσος

Τρεις νεαροί μετανάστες θα προσπαθήσουν να πάρουν εκδίκηση για το φίλο τους που έπεσε θύμα αστυνομικής βίας. Περιφερόμενοι άσκοπα στις φτωχογειτονιές του Παρισιού με ένα κλεμμένο περίστροφο στα χέρια τους θα ζήσουν ένα συνταρακτικό 24ωρο, προσπαθώντας να πείσουν όσους δεν τους σέβονται ότι θα πρέπει να τους φοβούνται. Αν μη τι άλλο, προφητική η ταινία του Ματιέ Κασοβίτς.

Η στολή του Λοχαγού

Η μεταμόρφωση ενός ανθρωπάκου σε υπόδειγμα σκληρότητας και βαναυσότητας κάτω από ιδιάζουσες περιστάσεις. Η ταινία βασίζεται στην πραγματική ιστορία του Βίλι Χέρολντ, ο οποίος από λιποτάκτης, χάρη σε μια ευνοϊκή στιγμή, μεταμφιέστηκε σε λοχαγό του Γερμανικού στρατού με απροσδόκητες γι’ αυτόν - και κυρίως για τους άλλους - συνέπειες. Ο σκηνοθέτης  Ρόμπερτ Σβέντκε έχει γυρίσει μια αλληγορική ταινία, με φόντο το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, κατά το οποίο η κοινωνική τάξη της Γερμανίας βρίσκεται σε παρακμή, γεγονός που επηρεάζει και τις τάξεις του στρατού. Καθώς το ηθικό της Βέρμαχτ αρχίζει να φθείρεται και τμήματά της αποσυντίθενται, ο αριθμός των λιποτακτών ανεβαίνει τόσο δραματικά, που οποιοσδήποτε βρίσκεται μακριά από τον λόχο του εκτελείται ως προδότης. Η αναρχία και η αυθαιρεσία έχουν αντικαταστήσει τον νόμο και την τάξη.