Πρόσωπα 2018: Ο κλασσικός, ο τολμηρός και ο «νέος ελληνικός μύθος»

Καλλιτεχνικά επιτεύγµατα; Πρωτοπορία; Προσωπικότητες; Θα µπορούσαµε να απαριθµήσουµε πολλούς Ελληνες καλλιτέχνες που έκαναν σπουδαία βήµατα εντός του 2018. Περιοριστήκαµε σε τρεις για τους οποίους η διεθνής απήχηση του ονόµατός τους δεν είναι υπερβολή ή ευχολόγιο, αλλά απόλυτη, διαπιστωµένη πραγµατικότητα...

Κώστας Γαβράς

Από την έκδοση της αυτοβιογραφίας του στα γαλλικά και στα ελληνικά και τον χειµαρρώδη απολογισµό ζωής και έργου, µέχρι την προετοιµασία της νέας του ταινίας για τις οικονοµικές διαπραγµατεύσεις µεταξύ Ελλάδας και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών το 2015, ο Κώστας Γαβράς κυριάρχησε ως καλλιτεχνική προσωπικότητα το 2018. Και θα κυριαρχήσει και το 2019, έχοντας να εκπληρώσει ένα µεγάλο στοίχηµα ενώπιον ενός παγκόσµιου κοινού: µία πολιτική ταινία για την ελληνοκεντρική ευρωπαϊκή κρίση, εµπνευσµένη από το βιβλίο «Ανίκητοι ηττηµένοι» του Γιάνη Βαρουφάκη, που είχε και έχει ένθερµους υποστηρικτές στην πολιτική της σύγκρουσης την οποία ακολούθησε µε τους Ευρωπαίους υπουργούς Οικονοµικών το 2015.

Ο Γιάνης Βαρουφάκης έχει φυσικά και «ζωηρούς» πολέµιους. Το θέµα ενδιαφέρει τόσο τη διεθνή κοινότητα όσο και την ελληνική, πόσω µάλλον καθώς αφορά µία από τις πιο ταραγµένες πολιτικές σελίδες της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του πολιτικού σινεµά Γαβράς έχει στους ώµους του ένα δύσκολο εγχείρηµα, πολλαπλών πολιτικοκοινωνικών διαστάσεων, τις οποίες οι πάντες ανυποµονούν να διαπιστώσουν πώς θα προσεγγίσει. Οσο πιο νωπό το θέµα, τόσο πιο βαρύς ο φόρος της κριτικής, κάτι που ο Κώστας Γαβράς γνωρίζει πολύ καλά, αν και ποτέ, όπως έχει αποδείξει η µακρόχρονη ως σήµερα πορεία του (από τη δολοφονία Λαµπράκη στο «Z», έως το πραξικόπηµα Πινοσέτ στη Χιλή στον «Αγνοούµενο» και βάλε), δεν έχει κάνει πίσω σε ένα καυτό πολιτικό θέµα.

Στα 85 του χρόνια ο σκηνοθέτης επιστρέφει στην Ελλάδα για να γυρίσει ένα µέρος της ταινίας του για πρώτη φορά µετά το «Παράδεισος στη ∆ύση» (2008), έχοντας να αντιµετωπίσει κυρίως τη δυσπιστία όσων θεωρούν ότι είναι υπέρ των θέσεων Βαρουφάκη, αφού έχει ως σηµείο εκκίνησης το βιβλίο του. Και ας µη γελιόµαστε για το πόσο υψηλό είναι το τίµηµα που καλείται να πληρώσει ένας δηµιουργός, όποιος κι αν είναι αυτός, όταν οι προσδοκίες είναι πολύ ψηλά.

Ο Κώστας Γαβράς έχει κατακτήσει επάξια µία µοναδική θέση στους σπουδαίους σκηνοθέτες του σύγχρονου κινηµατογράφου. Η ευθύνη που τον βαραίνει τώρα αφορά κυρίως στη συλλογική εµπειρία του ελληνικού λαού απέναντι στα γεγονότα του 2015, τα οποία θεωρούµε ότι λόγω έντασης και έκτασης… προσφέρονται να αποτυπωθούν κινηµατογραφικά µε τους όρους του πολιτικού θρίλερ που καθόρισαν το σινεµά του. Αναµένουµε, λοιπόν, την κινηµατογραφική του επιστροφή, µετά το «Κεφάλαιο» (2012) που καυτηρίαζε το αδηφάγο χρηµατοπιστωτικό σύστηµα, µε τη βεβαιότητα ότι η ταινία, που προς το παρόν έχει τον τίτλο «Adults in the Room», θα κυριαρχήσει στους µεγαλύτερους και πολυαναµενόµενους τίτλους του 2019. 

Γιώργος Λάνθιμος

Ο Γιώργος Λάνθιμος το 2018 κατέθεσε µία ταινία που τον τοποθέτησε οριστικά και αµετάκλητα µεταξύ των πρώτων σκηνοθετών της παγκόσµιας κινηµατογραφικής σκηνής, ώστε να βλέπει µε αξιώσεις τα χρυσά αγαλµατίδια των Οσκαρ και να µετράει νοερά υποψηφιότητες πριν από τις ανακοινώσεις της Ακαδηµίας στις 22 Ιανουαρίου 2019. Χάρη στο ταλέντο και στον επαγγελµατισµό του, ο 45χρονος σκηνοθέτης και σεναριογράφος κερδίζει στα σηµεία στο διεθνές τερέν µε όνοµα που παραπέµπει πια σε ό,τι πιο ρηξικέλευθο και «προκλητικό» έχει να επιδείξει το ευρωπαϊκό σινεµά.

∆ιθυραµβικές κριτικές, Καλλιτεχνικά επιτεύγµατα; Πρωτοπορία; Προσωπικότητες; Θα µπορούσαµε να απαριθµήσουµε πολλούς Ελληνες καλλιτέχνες που έκαναν σπουδαία βήµατα εντός του 2018. Περιοριστήκαµε σε τρεις για τους οποίους η διεθνής απήχηση του ονόµατός τους δεν είναι υπερβολή ή ευχολόγιο, αλλά απόλυτη, διαπιστωµένη πραγµατικότητα... δύο βραβεία από το Φεστιβάλ Βενετίας (το Μεγάλο Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής και κύπελο Volpi για την ερµηνεία της Ολίβια Κόλµαν), πέντε υποψηφιότητες στις Χρυσές Σφαίρες (καλύτερης ταινίας-µιούζικαλ ή κωµωδίας, σεναρίου, α’ και β’ γυναικείου ρόλου σε κωµωδία ή µιούζικαλ για τις Ολίβια Κόλµαν, Ρέιτσελ Βάις και Εµα Στόουν κατά σειρά), σωρεία διακρίσεων και υποψηφιοτήτων στις ενώσεις κριτικών, τρεις υποψηφιότητες στα βραβεία του Σωµατείου Αµερικανών Ηθοποιών (SAG) και πάει λέγοντας ως τα… Οσκαρ.

Συνυπολογίζοντας την υψηλή βαθµολογία της στις κριτικές, η «Ευνοούµενη» («The Favourite») έχει ήδη κλείσει θέση στην κατηγορία των υποψήφιων κινηµατογραφικών τίτλων για Οσκαρ καλύτερης ταινίας, κατά τις προβλέψεις των περισσότερων αναλυτών. Από τον «Κυνόδοντα» (2009) που ήταν υποψήφιος για Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, στην οσκαρική υποψηφιότητα πρωτότυπου σεναρίου του «Αστακού» (2015) και στην καθολική αποδοχή της «Ευνοούµενης» (2018), ο Ελληνας σκηνοθέτης, που ζει µόνιµα στο Λονδίνο, φιγουράρει στα µεγαλύτερα ταλέντα του κόσµου.

Μεταξύ άλλων, το κορυφαίο µέσο της κινηµατογραφικής βιοµηχανίας «Hollywood Reporter» τον έχει συµπεριλάβει στο µεγάλο του ετήσιο προ-οσκαρικό στρογγυλό τραπέζι στην εκλεκτή παρέα των Σπάικ Λι («Blackkklansman»), Αλφόνσο Κουαρόν («Roma»), Μπράντλεϊ Κούπερ («Ενα αστέρι γεννιέται»), Ράιαν Κούγκλερ («Black Panther») και Μάριελ Χέλερ («Can You Ever Forgive Me?»), ενώ σχεδόν όλες οι λίστες µε τις «ταινίες της χρονιάς» έχουν µέσα την «Ευνοούµενη».

Μια ταινία µε την υπογραφή στο σενάριο των Ντέµπορα Ντέιβις και Τόνι ΜακΝαµάρα που διαδραµατίζεται στην Αγγλία των αρχών του 18ου αιώνα την εποχή που η εύθραυστη υγεία της βασίλισσας Αννας τοποθετεί σε θέση ισχύος την έµπιστή της λαίδη Σάρα, µέχρι που εµφανίζεται στο προσκήνιο η νεόφερτη στη βασιλική αυλή Αµπιγκεϊλ. Η πορεία του Λάνθιµου έως σήµερα υποδεικνύει πως η ταινία του θα κερδίσει ένα ή και περισσότερα Οσκαρ. Αν θα κάνει ο ίδιος τον άθλο να πάρει ένα στα χέρια του, είναι ακόµα νωρίς για να προβλέψουµε. Υποµονή έως τις ανακοινώσεις των µεγάλων σωµατείων της βιοµηχανίας, των οποίων τα µέλη ψηφίζουν και για τα χρυσά οσκαρικά αγαλµατίδια και συνεπώς θα κρίνουν τη µεγάλη µάχη του Γιώργου Λάνθιµου στην κούρσα των βραβείων του 2019.

Δημήτρης Παπαϊωάννου

Υπήρξε ο εμπνευστής των τελετών έναρξης και λήξης των Ολυµπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004. Αν και είχε έως τότε διαγράψει µια εξαιρετικά σηµαντική πορεία µε την «Οµάδα Εδάφους», αφήνοντας για πάντα τη σφραγίδα του στο σύγχρονο χορογραφικό ιδίωµα της Ελλάδας κατ’ αρχάς, είδε έκτοτε την καριέρα του να εκτινάσσεται διεθνώς.

Και φορείς όπως τους διοργανωτές των 1ων Ευρωπαϊκών Αγώνων στο Μπακού αλλά και το Φεστιβάλ της Αβινιόν, το Τεάτρ ντε λα Βιλ στο Παρίσι, το Φεστιβάλ του Αµστερνταµ, το ταυτισµένο µε τον Μποµπ Γουίλσον Watermill Centre στη Νέα Υόρκη να επιδιώκουν συνεργασίες µαζί του. Τι τόσο ιδιαίτερο, λοιπόν, επεφύλασσε το 2018 για τον ∆ηµήτρη Παπαϊωάννου ώστε να του αξίζει τώρα, ξανά, µία περίοπτη θέση στους αδιαµφισβήτητους µεγάλους Ελληνες καλλιτέχνες διεθνούς εµβέλειας της χρονιάς; Τι παραπάνω συνέβη και το έγκυρο, εκλεκτικό και βέβαια διεθνώς διάσηµο στον κόσµο του χορού (και όχι µόνον) περιοδικό «Ballet 2000» τον ανακήρυξε ως τον «νέο ελληνικό µύθο»; «Η ζωή µε έχει οδηγήσει µέχρι εδώ και µε τιµά να συνεργάζοµαι µε καλλιτέχνες οι οποίοι όταν ήµουν 20 ετών µε έκαναν να δακρύζω. Καλλιτέχνες που ακολουθώ όλη µου τη ζωή.

Η πρώτη γεύση που είχα από αριστούργηµα ήταν έργο της Πίνα Μπάους. Η ζωή µου έκτοτε άλλαξε για πάντα. Είµαι ευγνώµων για την εµπιστοσύνη που µου δείχνουν». Ετσι είχε ανακοινώσει ο ίδιος τη συνεργασία του µε το περίφηµο Χοροθέατρο του Βούπερταλ και την πρόσκληση που του απηύθυνε η καλλιτεχνική διευθύντρια Αντολφ Μπίντερ να είναι ο πρώτος χορογράφος που θα δηµιουργούσε ένα νέο ολοκληρωµένο έργο για το Χοροθέατρο, το οποίο 9 χρόνια µετά τον θάνατο της ιδρύτριάς του είχε περιοριστεί στην επανάληψη των ιστορικών της χορογραφιών. Και πράγµατι, τον περασµένο Μάιο έκανε παγκόσµια πρεµιέρα το «Since She» µε το Εnsemble του γερµανικού χοροθεάτρου (36 χορευτές, που αντιπροσωπεύουν 3 γενιές και 19 χώρες).

Το έργο που είδαµε πρόσφατα και στη Στέγη του Ιδρύµατος Ωνάση δεν ήταν µόνο το πρώτο άλλου χορογράφου στο Βούπερταλ µετά την Πίνα Μπάους, αλλά και το πρώτο που δηµιούργησε ο ∆ηµήτρης Παπαϊωάννου για λογαριασµό άλλου. Η υποδοχή; Παραπάνω και από ενθουσιώδης. «Οδηγηµένος από µια ποιητική και οραµατική έµπνευση αξιοσηµείωτης µεταφορικής δύναµης, ο Παπαϊωάννου, που γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964, είναι ένας διεπιστηµονικός καλλιτέχνης που δεν είναι εύκολο να ταξινοµηθεί (…). Είναι αναµφισβήτητο ότι ο Παπαϊωάννου είναι ένα σπουδαίο φαινόµενο» σηµείωνε το περιοδικό «Ballet 2000», ως επιτοµή των εξυµνητικών κριτικών ολόκληρου του ευρωπαϊκού Τύπου. Το «Since She» ετοιµάζεται να πάει τον Φεβρουάριο στο Λονδίνο (Sadler’s Wells) και τον Ιούλιο στο Παρίσι (Théâtre de la Ville), αλλά είναι βέβαιο ότι ο ∆ηµήτρης Παπαϊωάννου έχει ήδη πάει στην κορυφή του κόσµου.

*των Άντας Δαλιάκα, Ναταλί Χατζηαντωνίου