Σπύρος Κουβαράς: Χορογραφεί ένα site specific έργο στους Δελφούς - «Η πανδημία ξεγύμνωσε τα κράτη και τις παθογένειές τους»

Αντλώντας υλικό από το δοκίμιο «Νομαδική Σκέψη» του Gilles Delleuze, τη θεωρία του περί αποεδαφικοποίησης (deterritorialization) και με αναφορές στον απελευθερωτικό αγώνα των Παλαιστινίων, ο χορογράφος Σπύρος Κουβαράς, με το νέο του έργο, «Ρίζωμα» [Ρέκβιεμ για τον μη-τόπο], δημιουργεί έναν ενδιάμεσο μη-τόπο, στον Αρχαιολογικό Χώρο των Δελφών στις 4 και 5 Αυγούστου στις 21:00, ένα διάτρητο χωροχρονικό παλίμψηστο. Σε ένα μετα-αποκαλυπτικό περιβάλλον, στο οποίο αλληλεπιδρούν στοιχεία πρωτογονισμού, μνήμης και φαντασιακού, ο χορογράφος προσεγγίζει το σώμα όχι ως δέσμιο του τόπου όπου κατοικεί αλλά ως νομάδα που περιπλανιέται ανάμεσα σε ιδέες.

Η χορογραφία, μέσω και της «συμβίωσής της» με τα αρχαιολογικά ευρύματα, δημιουργεί ένα νέο τοπόσημο μέσα στον χώρο των Δελφών και σταδιακά καλλιεργεί μια θραυσματική εικόνα του σώματος, η οποία λειτουργεί ως παράλληλο, συγκινησιακό, φορτίο. Η εικαστική παρέμβαση και ο ηχητικός σχεδιασμός δημιουργούν μια διάνοιξη του αρχαιολογικού χώρου και υποβάλλουν κατά τη διάρκεια της performance μια εσωτερική, υποκειμενική ροή της αίσθησης του χρόνου στο θεατή. Η άχρονη αυτή μετατόπιση που συντελείται, ενεργοποιεί κατά κάποιο τρόπο μια νέα, δεύτερη ροή στο εσωτερικό της συνείδησης, διεισδύοντας στα βάθη της ενθύμισης και της φαντασίας του κοινού.

Το χορευτικό λεξιλόγιο προκαλεί μια κινητική δόνηση στο φυσικό τοπίο, ενώ οι τέσσερις ερμηνευτές -Δήμητρα Βλάχου, Alexandra Rogovska, Σπύρος Κουβαράς, Μαρία Λάππα-, ως περιφερόμενοι πλάνητες, σε ένα ταξίδι χωρίς αρχή και τέλος, μοιάζουν αποσυνδεδεμένοι από κάθε μορφή χρονικότητας εντός του χώρου. Καταγωγή χαμένη, ρίζωμα ακατόρθωτο, μνήμη βυθισμένη, παρόν σε εκκρεμότητα.

Τι σημαίνει ρίζωμα για σας;

Είναι τρόπος σκέψης. Το ρίζωμα εμπεριέχει μέσα του την σύλληψη, την επέκταση και τις παραφυάδες. Είναι η διακλάδωση σε πολλές κατευθύνσεις, χωρίς αρχή και τέλος. Ένα intermezzo, που κατα βάθος δεν ανήκει σε κανέναν τόπο και κανένα χρόνο. Μιλώντας και λίγο πιο μεταφορικά, θα έλεγα πως ρίζωμα είναι η επιμονή μου να οραματίζομαι μια διαφορετική διάταξη των κοινωνικών σχέσεων. Και παράλληλα να φαντάζομαι τόπους που να ικανοποιούν πλήρως τις ιδεολογικές αναπαραστάσεις που συγκροτούν αυτές μου οι επιθυμίες και αναζητήσεις.

Πώς συνδέεται το έργο με τον Αρχαιολογικό χώρο των Δελφών;

Επειδή το έργο διέπεται στο σύνολο του από μια ετεροχωροχρονική διάσταση, με την έννοια ότι συνυπάρχουν εντός του, στοιχεία πρωτογονισμού, μνήμης και φαντασιακού, δεν θα έλεγα ότι ο χώρος των Δελφών συμβολίζει ένα συγκεκριμένο τόπο ή χρόνο. Μέσα από τις αναφορές που υπάρχουν στο έργο για την έννοια της αποεδαφικοποίησης (deterritorialization), για το νομαδικό υποκείμενο και για τον απελευθερωτικό αγώνα των Παλαιστινίων, σταδιακά δημιουργείται στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών, ένας ενδιάμεσος (μη)τόπος, που άλλοτε παίρνει τη μορφή εμπόλεμης ζώνης και άλλοτε τη μορφή μιας χαμένης ουτοπίας.

Με τι αίσθηση θα θέλατε να φύγει ο θεατής;

Ουσιαστικά η χορογραφία, μέσω και της «συμβίωσης της» με τα αρχαιολογικά ευρήματα, δημιουργεί ένα νέο τοπόσημο μέσα στον ίδιο τον χώρο των Δελφών και καλλιεργεί κατά την διάρκεια της performance μια εσωτερική, υποκειμενική ροή της αίσθησης του χρόνου στον θεατή, υποβάλλοντας μια αναστοχαστική εμπειρία. Ως σύγχρονος καλλιτέχνης, όταν δουλεύω ένα πρότζεκτ σε αρχαιολογικό χώρο ή σε ένα μνημείο, αυτό που με ενδιαφέρει είναι το έργο να αναβιώσει μεν την ιστορικότητα του τόπου, αλλά με μια επιθυμία να διεγείρει το πνεύμα και τη μνήμη με τρόπο που να προωθείται η κριτική διερεύνηση και η προσωπική βιωματική εμπειρία του θεατή/επισκέπτη. Υπό αυτό το πρίσμα θα ήθελα το «Ρίζωμα [Ρέκβιεμ για τον μη-τόπο]», ν' αποτελέσει μια εμπειρία αναρώτησης και ανακάλυψης.

Πώς εμπνευστήκατε την παράσταση;

Η ιδέα υπήρχε καιρό πριν μιας και επεξεργαζόμουν προβληματικές γύρω από τις έννοιες του μη τόπου, της κατοίκησης, της μετακίνησης των πληθυσμών και των εδαφικών ορίων. Ωστόσο, δεν δουλεύω τα έργα μου μόνο με βάση μια ιδέα, αλλά και με βάση τη φόρμα, την εικόνα και το αρχιτεκτονικό πλαίσιο παρουσίασης τους. Όταν, λοιπόν, μου ανατέθηκε ο χώρος των Δελφών, το πρώτο που σκέφτηκα ήταν το πώς θα μπορούσα να δημιουργήσω μια χωρική «διάνοιξη» του αρχαιολογικού χώρου και μια επανασύνδεση του με το σύγχρονο σώμα και το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον. Θέλησα, λοιπόν, να δημιουργήσω ένα χωροχρονικό παλίμψηστο, ένα μνημείο για το παρόν και το μέλλον, εντός ενός χώρου άρρηκτα συνδεδεμένου με το παρελθόν.

Πώς συνδέεται με το σήμερα;

Οι δουλειές μου γενικά χαρακτηρίζονται από την πολυαναφορικότητα τους και σπανίως τοποθετούνται σε κάποιο καθαρό χρονικό ή και χωρικό πλαίσιο. Επίσης, δεν είναι απαραίτητο ότι μιλούν για το σήμερα, μπορεί να μιλούν για το αύριο, για το χθες ή για το πάντα. Στο «Ρίζωμα [Ρέκβιεμ για τον μη-τόπο]», υπάρχουν αναφορές σε σύγχρονους «νομάδες», όπως θα μπορούσε να τους χαρακτηρίσει κανείς, σε ανθρώπους δηλαδή που εξωθούνται σε μετακίνηση από (μη) τόπο σε (μη) τόπο, σε μια ατέρμονη, ανεκπλήρωτη, επιθυμία ριζώματος.

Η προσωπική σας ιστορία είναι ωραία γραμμένη; Αν μπορούσατε να γυρίσετε τον χρόνο πίσω, θ’ αλλάζατε κάτι από τη μέχρι τώρα πορεία σας;

Οι ιστορίες των ανθρώπων γράφονται όπως γράφονται για κάποιο λόγο και είναι αυτές που είναι. Στιγμιαία ένστικτα, αποφάσεις, συναντήσεις, τόποι και ταξίδια που συνδιαμορφώνουν το βίωμα, την εμπειρία, αυτό που είμαστε και αυτό που δεν είμαστε. Μου αρέσουν οι άνθρωποι για αυτό που κουβαλούν και όχι για αυτό που θα μπορούσε να ήταν. Ακόμα και χορογραφικά, προτιμώ να δουλεύω με σώματα που έχουν αυτό που λέμε «presence» και «ατέλειες». Βρίσκω λίγο passé στο σύγχρονο χορό την προσκόληση σε μια σωματική αρτιότητα. Αναμφισβήτητα, λοιπόν, δεν θα άλλαζα κάτι από τη μέχρι τώρα πορεία μου, είμαι πολύ γεμάτος και ικανοποιημένος, κυρίως από τα λάθη μου και τις αποτυχίες μου.

Από μικρός ξέρατε ότι θ' ασχοληθείτε με τον χορό;

Μικρός, περισσότερο με φανταζόμουν ως αθλητή. Λίγο πριν την ενηλικίωση όμως, θα έλεγα πως κάτι άρχισε να με ιντριγκάρει. Νομίζω πως από τη μια ήταν οι καλλιτεχνικές επιρροές που υπήρχαν από το σπίτι μου και από την άλλη η έμφυτη τάση μου «να κάνω το δικό μου», που λένε. Πέρα από την ανάγκη για εξωτερίκευση του, ενδόμυχου, δημιουργικού μου οίστρου, όταν συνειδητοποίησα πως μέσω της τέχνης μπορώ να έχω την ελευθερία να αυτοορίζω, σε πολύ μεγάλο βαθμό, τον χρόνο μου και να αυτοργανώνω τη ζωή μου, τότε πήρα τις αποφάσεις μου.

Αν μπορούσατε να ξεχωρίσετε τις πιο σπουδαίες στιγμές στην καριέρα σας ποιες θα λέγατε πως είναι;

Σε μια πιο γενική και βιωματική προσέγγιση, θα έλεγα πως είναι όλα τα χρόνια που έζησα στο Παρίσι γιατί αυτά με καθόρισαν ως καλλιτέχνη. Απο εκεί και πέρα, αν απομονώσω στιγμές, θα μπορούσα να πω πως πολύ σημαντική ήταν η τιμητική συνεργασία μου με το art@CMS, ένα διατομεακό πρόγραμμα του πειράματος CERN στα γαλλοελβετικά σύνορα. Ξεχωριστή, γιατί ήρθε σε μια περίοδο που με ενδιέφερε ιδιαίτερα η σχέση του σύγχρονου χορού με τις φυσικές επιστήμες και το συγκεκριμένο project μου έδωσε τη δυνατότητα να ερευνήσω και να πειραματιστώ με την κίνηση και τη χορογραφία, σε ένα ευρύ, διακαλλιτεχνικό πλαίσιο. Υπάρχουν και άλλες σημαντικές στιγμές, δεν ξέρω αν ήταν σπουδαίες, ξέρω όμως ότι υπήρξαν ξεχωριστές. Ενδεικτικά θα αναφέρω, τη δημιουργία του πρώτου μου έργου το 2010 και την περιοδεία του στη συνέχεια, σε θέατρα και φεστιβάλ στην Ευρώπη. Ήταν το πρώτο έργο που είχα συμπαραγωγούς, οικονομική υποστήριξη και γενικά ανθρώπους που πίστεψαν στη δουλειά μου. Αυτό το έργο έδωσε και τη μεγάλη ώθηση που περίμενα για να συνεχίσω σε αυτό το δρόμο.

Πώς αντιμετωπίζει ο κόσμος της Ελλάδας τον χορό και ποιο βλέπετε να 'ναι το μέλλον του;

Σίγουρα υπάρχει πια μεγαλύτερο ενδιαφέρον, τουλάχιστον εν συγκρίσει με τα χρόνια που ζούσα στη Γαλλία και παρατηρώ με ενδιαφέρον μια δυναμική που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια. Αυτό οφείλεται αφενός στην μεγαλύτερη, εγχώρια και διεθνή, εξωστρέφεια που διέπει πλέον τους Έλληνες χορογράφους και αφετέρου στην ίδια την ανάγκη-τάση του κοινού των παραστατικών τεχνών, να προσεγγίσει και έργα που ανακαλούν το ασυνείδητο ή το φαντασιακό του θεατή. Έργα που του δίνουν το περιθώριο να διεισδύσει και ο ίδιος με την προσωπική του ματιά. Αυτό είναι κάτι που ο σύγχρονος χορός και «η γλώσσα του» μπορούν εύκολα να κάνουν. Γενικά, ίσως θα μπορούσα να πω πως λείπει ακόμα λίγο πιο έντονος πειραματισμός με το κινητικό λεξιλόγιο, αλλά σε κάθε περίπτωση θεωρώ πως το μέλλον του χορού στην Ελλάδα είναι ανθηρό.

Στους νέους χορευτές που είναι στην εφηβεία και έχουν επιλέξει με όποιο τίμημα να ακολουθήσουν την τέχνη του χορού, τι έχετε να τους πείτε;

Αρχικά να μην εγκλωβίσουν το είναι τους μόνο γύρω από τον χορό. Να παρακολουθούν τη σύγχρονη Τέχνη ευρύτερα και να είναι ανοιχτοί σε πολλαπλά, καλλιτεχνικά, ερεθίσματα. Έπειτα θα τους έλεγα, να σπουδάσουν χορό όσο το δυνατόν αργότερα ηλικιακά, έχοντας ήδη, στις αποσκευές τους, ισχυρά εφόδια και εμπειρίες από τη ζωή. Όσο πιο αργά μπει κανείς σε επαγγελματική σχολή, τόσο πιο ανεπτυγμένες ικανότητες έχει αναπτύξει, ώστε να φιλτράρει αυτά που θα πάρει και αυτά που δεν θα πάρει. Αλλιώς είσαι ευάλωτος, κυρίως πνευματικά και ψυχικά και καλλιτεχνικά είναι εύκολο να εγκλωβιστείς σε μανιέρες. Θεωρώ πως είναι πολύ πιο δύσκολο να προχωρήσεις μακριά στην ουσία και τον πυρήνα της τέχνης σου αν, πριν έρθει η στιγμή να διδαχθείς, δεν έχεις μάθει ως υποκείμενο, να αμφισβητείς γόνιμα και να έχεις κριτική σκέψη. Δεν υποτιμώ, σε καμία περίπτωση, το ρόλο και τη χρησιμότητα του ακαδημαϊσμού, απλά είναι σίγουρο πως δεν γίνεσαι επαγγελματίας χορευτής μόλις τελειώσεις μια σχολή. Τέλος, θα τους υπενθύμιζα και τη ρήση του Καντίνσκυ: «Δεν υπάρχει Τέχνη χωρίς τεχνική αλλά η τεχνική δεν είναι Τέχνη».

Τι αίσθηση σας άφησε η πανδημία; Υπάρχουν μερικοί που υποστηρίζουν ότι η υγειονομική κρίση χρησιμοποιείται για να εφαρμοστούν κάποιες ακραίες πολιτικές. Συμφωνείτε;

Ακραίες πολιτικές εφαρμόζονταν ήδη τόσο σε επίπεδο βίας και καταστολής όσο και σε επίπεδο καταστρατήγησης, ατομικών, ελευθεριών και δικαιωμάτων. Ανέκαθεν οι κεντρικές εξουσίες και τα κράτη «έχτιζαν», ατζέντες με αφορμή, διάφορες, κρίσεις, είτε υγειονομικές, είτε οικονομικές. Αντίστοιχα και τώρα, παρατηρώ ένα τρομακτικό πλαίσιο βιοπολιτικής και βιοηθικής να διαμορφώνεται και μια νέα, διχαστική, ρητορική να ξεπηδά, η οποία στοχεύει στην παθητικότητα του ατόμου. Η πανδημία ξεγύμνωσε τα κράτη και τις παθογένειές τους ιδιαίτερα σε θέματα προστασίας της δημόσιας υγείας και όχι μόνο. Όμως από την άλλη, ακόμα βλέπω την αδυναμία του συστήματος να πετύχει μια πλήρη υπαγωγή των ατόμων στις δομές του, αφήνοντας «οπές» και «ρήγματα» μέσα απ’ τα οποία, αναμφισβήτητα, μπορούν να γεννηθούν εναλλακτικές, υποκειμενικότητες. Το νέο ξέρετε, συμβαίνει κάθε μέρα και παράγεται συνεχώς, «φυτεύεται» σπόρο-σπόρο απλά είμαστε ακόμα στην φάση της «περιφέρειας». Όταν οι περιφέρειες «ενηλικιωθούν» και γίνουν πιο καθολικές, θα πλησιάσουν το κέντρο, το συνεκτικό και τότε κάτι εμφανώς ρηγματώδες μπορεί να κάνει την εμφάνιση του.

Επόμενα σχέδια;

Η ζωή πρέπει να προχωρήσει και θα προχωρήσει, όσο και αν η ρευστότητα που διέπει τα πράγματα σήμερα μοιάζει να μην επιτρέπει μακροπρόθεσμα σχέδια. Χορογραφικά, θα ήθελα απλώς να συνεχίσω να εκπλήσσομαι με τα ανεξάντλητα πεδία που η μελέτη της ανθρώπινης κίνησης μου προσφέρει. Αντιλαμβάνομαι τον σύγχρονο χορό ως έναν τεράστιο καμβά ελευθερίας, πάνω στον οποίο μπορώ να δημιουργήσω τις χωρο-κινητικές ουτοπίες μου και χαίρομαι πολύ που μπορώ ακόμα να μοιραστώ αυτόν τον κώδικα επικοινωνίας με κάποιους συνανθρώπους μου. Η επόμενη δουλειά μου θα παρουσιαστεί τον Δεκέμβριο στην Αθήνα και θα είναι μια χορογραφική εγκατάσταση για 10 σώματα, ενώ στη συνέχεια, στις αρχές του νέου έτους, θα μεταβώ στο Παρίσι για ένα ερευνητικό residency, εν όψει επερχόμενου project, στο CND-Εθνικό Κέντρο Χορού της Γαλλίας.

Οι εκδηλώσεις προσφέρονται δωρεάν από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Το μόνο αντίτιμο είναι το εισιτήριο για την είσοδο σε κάθε χώρο, όπου υπάρχει. Είναι υποχρεωτική η προκράτηση θέσης. Για περισσότερες πληροφορίες συμβουλευτείτε την ιστοσελίδα. 

Οι θεατές θα πρέπει να τηρούν τις οδηγίες και συστάσεις της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων COVID-19 του Υπουργείου Υγείας για την ασφαλή προσέλευση στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία, σύμφωνα με τις ισχύουσες Κ.Υ.Α. Για λόγους ασφαλείας και για την αποφυγή καθυστερήσεων και συνωστισμού, συνιστάται η έγκαιρη προσέλευση, 1 – 1,5 ώρα πριν από την έναρξη της εκδήλωσης. Μετά την έναρξη, η είσοδος δεν θα επιτρέπεται. Η χρήση μάσκας είναι απαραίτητη καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης. 

Όλες οι ειδήσεις

Δήμητρα Ιωάννου: «Σωτήριο μέσο τα social media στην καραντίνα, υπάρχει όμως ο κίνδυνος της διαστρέβλωσης της αλήθειας»

House of Gucci: Στη δημοσιότητα το πολυαναμενόμενο πρώτο τρέιλερ της ταινίας του Ρίντλεϊ Σκοτ

«Chapelwaite» και «Η ιστορία της Λίσι» στη μικρή οθόνη - Προσεχώς νέος Stephen King

Λευτέρης Δανίκας: Έφυγε από τη ζωή ο σκηνοθέτης σε ηλικία 63 ετών

La Casa De Papel: «Στριμωγμένος» ο Professor στο νέο teaser που κυκλοφόρησε από το Netflix