Τάσος Νούσιας στο ethnos.gr: «Πρέπει να σπάσουμε αυτό το φαύλο, ανελέητο, βίαιο κύκλο!»

Σε μια εποχή που παράγει τέτοιο θόρυβο, που συχνά, μέσα στην αδυσώπητη ταχύτητα της καθημερινότητας, μας κάνει να λησμονούμε τη ρήση του Σοφοκλή «όποιος μίσος γεννά, μίσος αναθρέφει», είναι σπάνια και ουσιαστική «πολυτέλεια» οι λίγες στιγμές ησυχίας και ηρεμίας. Αυτές είναι, όμως, που θα μας φέρουν αντιμέτωπους με τους εσωτερικούς μας δαίμονες και θα μας οδηγήσουν στη δική μας, αν όχι, κάθαρση, τότε έστω σε μια ουσιαστική αυτοκριτική. Αυτό υπόσχεται, άλλωστε, και η διαχρονική και τόσο ανθρώπινη τραγωδία «Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή που κάνει ξεκινά την πανελλαδική περιοδεία της από τη Θεσσαλονίκη (Θέατρο Δάσους) στις 19 Ιουνίου, υπό την σκηνοθεσία της Μαρλέν Καμίνσκυ.

Για τον πόνο που καθαγιάζει αλλά και τον πόνο που αγριεύει τον άνθρωπο – κομβικό στοιχείο του έργου – τις συνθήκες, υπό τις οποίες ο υποκριτής κατορθώνει να ξορκίσει τα σκοτάδια της ψυχής του, αλλά και την πρόκληση του να μιλήσει στην έφηβη κόρη του για δύσκολα θέματα, όπως είναι τα αποτρόπαια περιστατικά βίας που «στοιχειώνουν» την επικαιρότητα τον τελευταίο καιρό, μίλησε στο ethnos.gr ο Τάσος Νούσιας, ο οποίος και ερμηνεύει τον ομώνυμο ρόλο στην παράσταση. 

Πού ανατρέχετε για να βρείτε τα ερείσματα που θα σας βοηθήσουν να φέρετε "στη ζωη" ένα ρόλο, ένα χαρακτήρα αν θέλετε, ο οποίος δε μοιάζει καθόλου ανθρώπινος, αλλά έρχεται από τα βάθη της της αρχαιότητας και φέρει τόσα μεταφυσικά νοήματα;

Σχετικά με τον Φιλοκτήτη, -και ξέρετε, κάνοντας τη δική μου έρευνα, ανακαλύπτω συνεχώς πολλά ιατρεία πόνου, με την επωνυμία του Φιλοκτήτη - ο βασικός του κορμός είναι ο πόνος και η διαχείρισή του. Η μεγάλη εικόνα είναι αυτός ο συγκρουσιακός κόσμος των αξιών. Από τη μια ο κόσμος του «σκοπού που αγιάζει τα μέσα», ο οποίος έχει μια πολιτική υφή κι από την άλλη ο κόσμος της εντιμότητας και της καθαρότητας. Γιατί δεν υπάρχει μεγαλύτερη ατιμία στα πεδία των μαχών από το να εγκαταλείψεις τον συμπολεμιστή σου.

Οπότε δικαίως ο Φιλοκτήτης τρέφει ένα βαθύ μίσος για τους Ατρείδες και ο ίδιος δεν θέλει να συμμετάσχει πια μετά από 10 χρόνια ερημιάς, όπως αποκαλεί ο ίδιος το νησί της Λήμνου. Θέλει να γυρίσει σπίτι του, όπως λέει όταν συναντά τον Νεοπτόλεμο. Στον πατέρα του, στα μέρη του. Μετά από 10 χρόνια εγκατάλειψης, ντροπής και προδοσίας, να τον θέλουν τώρα ξανά οι ίδιοι στο πεδίο των μαχών… καταλαβαίνετε τι γίνεται μέσα του! Πρόκειται για μία τραγωδία που λειτουργεί σε δύο επίπεδα, στο κοινωνικό με τους συντρόφους του και στο προσωπικό με τον ίδιο του τον εαυτό. Ο πόνος, όπως σε όλους τους ανθρώπους, είναι τρισυπόστατος, πνευματικός, συναισθηματικός και φυσικός. Κι ας μην ξεχνάμε ότι οι ήρωες σε αυτην την τραγωδία είναι πιο ανθρώπινοι, της διπλανής πόρτας. Γιατί ο πόνος αγριεύει τον άνθρωπο. Αυτός που θα καταφέρει να τον διαχειριστεί, θα φτάσει στη λύτρωση.

Ο πόνος πρέπει να σε οδηγεί σε μια ενσυναίσθηση, να «κάνεις το δικό σου ταμείο» εντός και εκτός εισαγωγικών. Αυτή η στροφορμή του πόνου μπορεί να σε οδηγήσει προς τα έξω, με αποτέλεσμα να γίνεις καταστροφικός για το σύνολο που σε περιβάλλει, την οικογένεια, την κοινωνία. Συνεπώς έχουμε έναν ήρωα που μάχεται με τον μεγαλύτερο έχθρό του, που όπως πάντα, είναι ο εαυτός μας. Υπάρχουν, λοιπόν, για τον ηθοποιό εξαιρετικά πεδία προς ανίχνευση σε πρώτο χρόνο. Γι’ αυτό, άλλωστε, και η τραγωδία είναι διαχρονικότατη. Γι’ αυτό και η τραγωδία συνομιλεί τόσο ουσιαστικά ακόμη και με έναν νέο άνθρωπο, έναν έφηβο. Μπορεί ο Σοφοκλής να έχει μια αποφθεγματική λύση και για εκείνον. Γίνεται αποκαλυπτικός, γιατί ο Σοφοκλής στον Φιλοκτήτη είναι πολύ πιο ανθρωποκεντρικός.

O πόνος είναι κεντρικό σημείο της τραγωδίας. Πιστεύετε ότι καθαγιάζει και γίνεται καθαρτήριος ή τρελαίνει και μπορεί να οδηγήσει σε εκδικητικότητα και εγκλήματα;

Είναι θέμα διαχείρισης, όπως είπα και παραπάνω. Γιατί καταλήγει ο άνθρωπος πάντα να είναι περισσότερο επιβιωτικός απ’ ό,τι συμβιωτικός, λόγω θνησιγένειας. Άρα πρέπει να διαχειριστεί αυτήν την πρότερη γνώση, ότι «ερχόμαστε από μια άβυσσο και κατευθυνόμαστε σε μια άβυσσο», όπως λέει και ο Καζαντζάκης. Το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε ζωή και πρέπει να σταθούμε μέσα σε αυτό με ενσυναίσθηση και αντιληπτικότητα.

Οι μοναχοί παλιότερα, ξέρετε, αγιοποιούσαν με την στάση τους το μέρος στο οποίο πήγαιναν να μονάσουν. Ήταν, συνήθως, το πιο δύσβατο, το πιο άγριο, σπηλιές, όπως με τη Λήμνο ο Φιλοκτήτης. Μέσα από τη δική τους ενέργεια και τον αγώνα τους στο να τα βάλουν με τον εαυτό τους και να λύσουν τα θέματά τους, φτάνανε σε μία εξυγίανση – καθαγιασμό του ίδιο του τόπου. Ενώ μέρη που φορτωθήκαν θανάτους, αρένες, βαρβαρότητα, ακόμη κρατούν αυτήν τη δυσκολία, όσον αφορά την ενέργεια του χώρου. Πρέπει να έχουμε κατά νου τη ρήση του Σοφοκλή «όποιος μίσος γεννά, μίσος αναθρέφει».

Το ζήτημα της ευθύνης απέναντι στην προσωπική μας ηθική αλλά και την θεϊκή είναι τόσο πολυεπίπεδο και συχνά μοιάζει να μας διαφεύγει, μοιάζει να το λησμονούμε ή να προσπαθούμε να το λησμονήσουμε. Έχετε βρεθεί ποτέ στη ζωή σας μπροστά σε ένα δίλημμα ηθικό απ' όπου θεωρούσατε ότι ό,τι κι αν επιλέγατε, θα βγαίνατε χαμένος; Πώς το αντιμετωπίσατε;

Μέσα από τις λάθος επιλογές μας καταλήγουμε στην σύνθεση, αυτό που συν τω χρόνω, μας δίνει τον προορισμό μας, την ταυτότητα, αυτό που μας χαρακτηρίζει ως ανθρώπους. Ουδείς αλάθητος. Η απαρχή του σωστού είναι το λάθος. Να έρχεσαι συνεχώς αντιμέτωπος με τα λάθη, με τα πάθη, με τις αδικίες, με χαμηλότερες ποιότητες, προσπαθώντας και προσδοκώντας να τις ραφινάρεις ταυτόχρονα. Ποιότητες, όπως της αγάπης, της σύμπνοιας, της εγκράτειας, της χωρητικότητας, της συγχώρεσης, να μπορέσεις να «χωρέσεις» με τον άλλον, το εγώ σου με το εγώ τους, τις ανάγκες σου με τις δικές του….

Πόσο όμορφη λέξη και σημασία, αυτήν την «συγχώρεσης» εννοώ, και πόσο αγνοούμε συχνά την πραγματική σημασία των λέξεων που χρησιμοποιούμε….

Μα τα έχουμε κάνει όλα αχταρμά! Έχουμε μια τόσο βαθιά σημειολογική γλώσσα και την παραβιάζουμε. Έρχεται κάποιος ενθουσιώδης, δηλαδή, έχοντας «εν θεώ ουσία» κι εμείς τον καταρρακώνουμε. Εμείς, οι ηθοποιοί είμαστε ψυχαγωγοί, η αποστολή μας, δηλαδή, είναι η αγωγή της ψυχής κι έχουμε καταντήσει να μας θεωρούν διασκεδαστές, entertainers.

Έχετε μια κόρη στην εφηβεία. Έχετε συζητήσει μαζί σας για το θέμα των γυναικοκτονιών; Σας έχει ρωτήσει σχετικά; Πώς το αντιμετωπίσατε αυτό;

Κάθε μέρα έχουμε 2-3 περιστατικά ακρότητας. Γυναικοκτονίες, βιασμοί, εγκλήματα που δεν μπορώ να ξεστομίσω. Ναι, φυσικά και το έχουμε κουβεντιάσει, το κουβαλάμε ως ένα συλλογικό βάρος. Πρέπει να σπάσουμε αυτό το φαύλο, ανελέητο, βίαιο κύκλο. Έχει παραγίνει το κακό. Τι κάνουμε; Πόσο κανιβαλικοί μπορούμε να γίνουμε! Βρίσκομαι απέναντι σε οποιοδήποτε έγκλημα συντελείται, ειδικά στα ειδεχθή εγκλήματα.

Το θέμα είναι τι κάνουμε γι αυτό. Μια μεγάλη ρίζα του κακού βρίσκεται στην άκρατη εγωπάθεια που κουβαλά ο καθένας μας, από πολύ νωρίς, πολλά πράγματα τα ιδιοποιείται και τα θεωρεί κτήμα του. Αυτή η κτητικότητα των πάντων, ακόμη και των έμβιων όντων, από το σκυλί, το γατί… Ο σεβασμός πρέπει να αφορά όλα τα πράγματα. Όταν έχεις κακοποιητικές συμπεριφορές, έχεις παντού, πολλώ δε μάλλον στα αδύναμα, τρυφερά, ανυπεράσπιστα πλάσματα. Καλά, για το παιδί δεν μπορώ να συζητήσω καν.

Και πώς τα εξηγεί όλα αυτά κανείς σε μια έφηβη;

Η επιβίωση είναι το πρώτιστο. Για όλα τα πράγματα πρέπει να δημιουργήσεις για τον νέο άνθρωπο έναν κώδικα ασφαλείας απέναντι στον τοξικό συνάνθρωπο, στην κοινωνία, να τον διακρίνει, να μπορεί να φύγει. Να μην το πράττει κι η ίδια επίσης εις βάρος άλλων συνανθρώπων της. Στην ιδανική κοινωνία, σε μια υποθετική διανομή ρόλων, θα έπρεπε αυτός του θύτη και αυτός του θύματος να μην υπάρχουν καθόλου. Να έχουμε μόνο ανθρώπους που δουλεύοντας παράλληλα με τον εαυτό τους, συναντούν την αγωνία, την έγνοια του άλλου και προσπαθούν να βρουν ένα κοινό γινόμενο. 

Πιστεύετε ότι η Τέχνη, στην ύψιστη μορφή της, βοηθά αποτελεσματικά στο να ξορκίσει τα σκοτάδια της ανθρώπινης ψυχής; 

Μόνο όταν υποκριτής-ηθοποιός ή άλλος καλλιτέχνης- κάνει αυτές τις βυθίσεις μέσα του, δηλαδή με αφορμή το έργο και τον ρόλο του να βρίσκεται συνεχώς αντιμέτωπος με τον εαυτό του και τα μύχια του. Σκάβει με αφορμή τη δουλειά τα δικά του πεδία. Κάνει ανασκαφές… Τότε, ίσως, αυτή η ενέργεια που κουβαλά ο άνθρωπος, που έχει με κάματο δουλέψει βαθιά μέσα του να αφορά τον συνάνθρωπο που έρχεται να κοινωνήσει μαζί του τον ρόλο, το έργο, τη γραφή ενός κειμένου. Γιατί εμείς είμαστε φορείς. Οφείλουμε να σωματοποιήσουμε, να δώσουμε σώμα, λαλιά, κίνηση, ενέργεια σε κάτι που είναι γραπτό. Συνεπώς, η προσωπική εμπειρία του ηθοποιού, η εμπειρία τριβής με το κείμενο αλλά και της ζωής του θα αφορά βαθιά  και σε πρώτο χρόνο τον συνάνθρωπο, τον συνθεατή. Έτσι, ίσως, να οδηγείται στη λύτρωση μέσα από ένα σπουδαίο έργο τόσο ο υποκριτής όσο και ο θεατής. 

Καταδίκη δικαστική ή κατακραυγή της κοινής γνώμης; Τι θεωρείτε χειρότερο; 

Πάντοτε οι κοινωνίες των ανθρώπων, όσο υπήρχαν οι παλιότεροι αξιακοί τους κώδικες, απέρριπταν οι ίδιες «τα λαμόγια». Στα μετέπειτα χρόνια, που περάσαμε και σε μια κοινωνική ένδεια, είδαμε «τα λαμόγια» να γίνονται «κύριοι» και «κυρίαρχοι». Από κει που ήταν παράδειγμα προς αποφυγή έγινε προς μίμηση. Αυτή η πτώση αξιών οδήγησε στο σήμερα. Ήρθε, λοιπόν, η εποχή να επαναπροσδιορίσουμε τον κώδικα αξιών μας.

Καθώς πλησιάζουμε και στην πρεμιέρα, να σας ρωτήσω ποια είναι η μεγαλύτερή σας αγωνία;

Να πάει καλά, να την δει ο κόσμος. Άλλωστε, γι αυτό πασχίζουμε, για τον συνάνθρωπο την κάνεις αυτήν τη δουλειά. Να συνδεθεί με αυτό που έχεις δουλέψει αρκετό καιρό. Να έχουμε μια θετική ανταπόκριση από το κοινό. 

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας

Σκηνοθεσία: Μαρλέν Καμίνσκυ

Σκηνογράφος: Γιώργος Γεωργίου

Ενδυματολόγος: Γιάννης Μετζικώφ
Πρωτότυπη μουσική χορικών και διδασκαλία: Ευαγγελία Βελλή-Κοσμά

Πρωτότυπη μουσική: Constantine Skourlis

Φωτισμοί: Αλίκη Δανέζη-Knutsen

Βοηθός σκηνοθέτη: Νατάσα Πετροπούλου

Πρωταγωνιστούν: Τάσος Νούσιας (Φιλοκτήτης), Μαρία Πρωτόπαππα (Οδυσσέας), Γιώργος Αμούτζας (Νεοπτόλεμος)

ΧΟΡΟΣ:

Αλέξανδρος Φιλιππόπουλος (Κορυφαίος του Χορού)     

Παντελής Αρουσαλίδης

Μάρκος Γέττος

Βαγγέλης Κρανιώτης

Βαγγέλης Μάγειρος

Τάσος Θεοφιλάτος (Έμπορος)

Παραγωγή: Θεατρικά Δρώμενα-Ίασμος

Προπώληση: viva.gr

Για την παράσταση της Θεσσαλονίκης, 19-20 Ιουνίου στο Θέατρο Δάσους

 Ώρα έναρξης : 9.30 μμ

Τιμές εισιτηρίων : 20 € & 15 € (φοιτητικό, άνεργοι, ΑΜΕΑ)

Προπώληση:  Εκδοτήρια Βασιλικού Θεάτρου & Εκδοτήρια Πλ. Αριστοτέλους https://www.viva.gr/tickets/theater/filoktitis-tou-sofokli/  &   Καταστήματα WIND, PUΒLIC