Σύγχρονος χορός και Aρχαία Ελλάδα: Η αρχαία ελληνική μυθολογία μέσα από τα μάτια της Μάρθα Γκράχαμ

Το αθηναϊκό κοινό θα έχει μια μοναδική ευκαιρία να δει αποσπάσματα από τα έργα της σπουδαίας Αμερικανίδας χορογράφου, Μάρθα Γκράχαμ, τα οποία αντλούν την έμπνευσή τους από την αρχαία ελληνική μυθολογία. Πρόκειται για  έργα που αναδεικνύουν την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας και την επιρροή των αρχαίων κειμένων στις τέχνες και τον πολιτισμό των ΗΠΑ και όχι μόνο.

Η παρουσίαση, που αναμένουμε στις 13 Νοεμβρίου στην Ελληνοαμερικανική Ένωση, «Οι Αρχαίοι Ελληνικοί Μύθοι μέσα από τα μάτια της Μάρθα Γκράχαμ» συνδυάζει την κλασική φιλολογία με την τέχνη του σύγχρονου χορού για να ερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο ερμήνευσε η Αμερικανίδα χορογράφος Μάρθα Γκράχαμ την αρχαία ελληνική μυθολογία και τους αρχαίους ελληνικούς ήρωες στο έργο της. 

Η ομιλήτρια, Δρ. Νίνα Παπαθανασοπούλου (Καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών, College Year in Athens), στην οποία ανήκει η σύλληψη της ιδέας αλλά και η οποία ήταν υπεύθυνη για την έρευνα, μιλά στο ethnos.gr για την τεχνική, το όραμα, το κινητικό λεξιλόγιο της Γκράχαμ, αλλά και τη γενικότερη επιρροή που είχε ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός στο έργο της μεγάλης χορογράφου:

Πώς ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός επηρέασε το έργο της Μάρθα Γκράχαμ;

Η Μάρθα Γκράχαμ χρησιμοποίησε την τέχνη του χορού ως ένα μέσο για να εξερευνήσει τον εσωτερικό κόσμο και την ψυχή του ανθρώπου. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και η έμφαση που έδιναν οι αρχαίοι τραγικοί ποιητές στην ψυχολογία του ανθρώπου υπήρξε βασική πηγή έμπνευσης για εκείνη. Στην αρχαία τραγωδία οι ήρωες έρχονται αντιμέτωποι με δύσκολα διλήμματα που προκαλούν τα όρια τους, τους αναγκάζουν να κοιτάξουν βαθιά μέσα στην ψυχή τους και να αναστοχαστούν τις αξίες τους. Αυτή η εσωτερική αναταραχή και αναζήτηση που βιώνουν οι αρχαίοι ήρωες τροφοδότησε την καλλιτεχνική της δημιουργία. Τοποθέτησε λοιπόν και εκείνη τους χορευτές της σε στιγμές εσωτερικής αναζήτησης, σε στιγμές που χάνουν τον έλεγχο και την ισορροπία τους και καλούνται να την επανακτήσουν.

Σε ποιο συναίσθημα από όσα εμφανίζονται στις ελληνικές τραγωδίες δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα και γιατί;

Η Γκράχαμ δείχνει σεβασμό, δέος, και θαυμασμό προς όλα τα ανθρώπινα συναισθημάτα και το έργο της προσπαθεί να υμνήσει την ανθρώπινη εμπειρία σε όλες τις εκφάνσεις της. Το έργο της Night Journey, βασισμένο στον Οιδίποδα Τύραννο, ερευνά τη λύπη, την οργή και την τάση του ανθρώπου να στρέφεται προς τη βία. Η Clytemnestra επικεντρώνεται στην επιθυμία για εκδίκηση και στο φθόνο, ενώ το Cave of the Heart, που βασίστηκε στη Μήδεια, παρουσιάζει τη ζήλια ως ένα συναίσθημα που έχει όχι μόνο τεράστια δύναμη αλλά και ανεκτίμητη αξία. Αντί να κρύβουμε τα συναισθήματα αυτά ή Γκράχαμ πίστευε ότι πρέπει να τα αναγνωρίζουμε, να τα αναδεικνύουμε, ακόμα και να τα υμνούμε.

Πώς η Μάρθα Γκράχαμ μέσα από το έργο της γεφυρώνει την αρχαία ελληνική γυναικεία μορφή με τον ρόλο την σύγχρονης γυναίκας;

Η Γκράχαμ χρησιμοποίησε τις μυθολογικές ηρωίδες της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας και των Ομηρικών επών ως πρωταγωνίστριες στα έργα της για να αναδείξει τη δύναμη, τα βάσανα και τα πάθη των γυναικών. Οι γυναίκες των αρχαίων ελληνικών μύθων προβληματίζονται με ζητήματα που απασχολούν και τη σύγχρονη γυναίκα: αναρωτιούνται πώς να αντιμετωπίσουν τη μοναξιά, την απόρριψη, την αδικία, την κακομεταχείριση, την έλξη προς το απαγορευμένο. Και αναρωτιούνται που να διοχετεύσουν τη δύναμή τους, τις δεξιότητές τους, την αποφασιστικότητά τους. Οι ακραίες καταστάσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπες οι αρχαίες ελληνίδες ηρωίδες έδωσαν την ευκαιρία στην Γκράχαμ να προβάλλει τα έντονα και πολύπλοκα συναισθήματα κάθε γυναίκας ανεξαρτήτως τόπου και χρόνου.

Ποιες θεϊκές- ηρωικές μορφές ξεχώρισε η ίδια από την ελληνική μυθολογία και για ποιους λόγους;

Την Κλυταιμνήστρα, την Ιοκάστη, τη Μήδεια, τη Φαίδρα, την Κίρκη, την Εκάβη, την Αριάδνη. Γιατί τις γυναίκες αυτές τις καθορίζει η σχέση τους με τους άνδρες, η εξάρτηση ή η απεξάρτησή τους από αυτούς, η αγάπη τους ή ο φθόνος τους προς αυτούς, η αδυναμία που νιώθουν μπροστά τους ή ο έλεγχος που ασκούν πάνω τους. Η Κλυταιμνήστρα της Γκράχαμ, για παράδειγμα, αδημονεί να ασκήσει την εξουσία της πάνω στον Αγαμέμνονα, η Κίρκη ασκεί πλήρη έλεγχο πάνω στους άνδρες που είναι γύρω της και μεταμορφώνει τον καθένα στο ζώο και την προσωπικότητα της αρεσκείας της, ενώ η Ιοκάστη βρίσκεται σε απέραντο διχασμό απέναντι στον άνδρα που συνειδητοποιεί ότι είναι συνάμα γιος και σύζυγός της. Οι ηρωίδες αυτές ξεχωρίζουν γιατί τα συναισθήματα που νιώθουν έχουν ιδιαίτερη ισχύ και βιώνουν τη ζωή τους με ένταση και δυναμισμό.

Πώς ερμηνεύονται και παρουσιάζονται οι αλληλεπιδράσεις ανδρών και γυναικών στο έργο της;

Η Γκράχαμ τοποθετεί τη γυναίκα και τις αναζητήσεις της στο επίκεντρο του έργου της. Για να διεισδύσει όμως στον εσωτερικό κόσμο της γυναίκας τη φέρνει συχνά αντιμέτωπη με τους άνδρες, καθώς και με τους θεούς και τα θηρία. Στα έργα της που αντλούν έμπνευση από την αρχαία ελληνική τραγωδία συχνά αναδεικνύει την αντίθεση των γυναικών από τους άνδρες παρουσιάζοντάς τες ως όντα πολυδιάστατα, πολύπλοκα, και με απέραντο βάθος. Κινούνται με ποικίλους τρόπους, συμβατικούς και μη, και παρουσιάζουν ανεξάντλητο εύρος κινήσεων. Οι άνδρες σε αντίθεση παρουσιάζονται ως πιο επιφανειακοί και κινούνται δισδιάστατα, συχνά θυμίζοντας φιγούρες βγαλμένες μέσα από αρχαιοελληνικά αγγεία, σαν να έχουν σταματήσει στο χρόνο και να αδυνατούν να δουν τον κόσμο με πιο σφαιρική ματιά. Υπάρχει ένας ανταγωνισμός μεταξύ των δύο φύλων στο έργο της και ενώ οι γυναίκες υπερέχουν, οι άνδρες προσπαθούν και αυτοί με τη σειρά τους να αναδείξουν την αξία τους.

Ποιες ομοιότητες και διαφορές εντόπισε στον ρόλο του χορού και της κίνησης στον αρχαίο ελληνικό κόσμο σε σχέση με τη σύγχρονη εποχή;

Παρόλο που οι γνώσεις μας για τις κινήσεις του χορού στο αρχαίο δράμα είναι περιορισμένες,  οι ανθρώπινες κινήσεις που χρησιμοποιούνται στην αρχαιοελληνική τέχνη ήταν αρκετά συμβολικές με συγκεκριμένες χειρονομίες να έχουν συγκεκριμένες ερμηνείες. Η Γκράχαμ συνδέει το αρχαίο με το σύγχρονο υιοθετώντας τον συμβολισμό πολλών αρχαιοελληνικών κινήσεων – τοποθετεί τα χέρια σε θέση ικεσίας, για παράδειγμα, ή διπλωμένα γύρω από το κέντρο του κορμού, στάση στην οποία βρίσκουμε συχνά κυκλαδικά και μυκηναϊκά ειδώλια – και πλαισιώνοντάς τες με κινήσεις γρήγορα εναλλασσόμενες, πολυδιάστατες και προς πολλές κατευθύνσεις, που υποδηλώνουν την ταχύτητα και την ποικιλομορφία της σύγχρονης εποχής. 

Η ομιλία της Δρ. Παπαθανασοπούλου θα εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο η Γκράχαμ ερμήνευσε την αρχαία ελληνική μυθολογία και ιδιαίτερα τις αρχαίες ελληνικές ηρωίδες και τα έντονα συναισθήματά τους – οργή, πένθος, ζήλια, φόβο, και επιθυμία για εκδίκηση. Η παρουσίαση επικεντρώνεται στο μύθο του Οιδίποδα και της Ιοκάστης και στις χθόνιες θεότητες, τις Ερινύες και πραγματοποιείται στο πλαίσιο του 1ου Διεθνούς Συνεδρίου Terra (in) Cognita:Dialogues between Greek Culture & Modern American Art. Το συνέδριο διοργανώνει το Hellenic American University (Nashua, NH, ΗΠΑ), με την υποστήριξη του Terra Foundation for American Art (Σικάγο, Η.Π.Α.) και διερευνά την επιρροή κεντρικών πυλώνων του ελληνικού πολιτισμού, όπως ο μύθος, ο συμβολισμός και η αρχαία τραγωδία στη σύγχρονη αμερικανική τέχνη.

Κατά τη διάρκεια της ομιλίας θα παρουσιαστούν αποσπάσματα από τα έργα της Μάρθα Γκράχαμ, Clytemnestra και Night Journey,που αναβιώνει η Πένυ Διαμαντοπούλου, Καθηγήτρια τεχνικής και ρεπερτορίου Γκράχαμ.  Έλληνες επαγγελματίες χορευτές εκπαιδευμένοι στην τεχνική της Γκράχαμ θα παρουσιάσουν τις συνθέσεις και θα ερμηνεύσουν τα αποσπάσματα από το έργο της Γκράχαμ.

Χορεύουν: Ναταλία Καλογεροπούλου, Μαριτίνα Κατσιμπράκη, Μαριάννα Παπακωνσταντίνου, Μαριάννα Τσικμανλή

Info: Κυριακή 13 Νοεμβρίου, Ελληνοαμερικανική Ένωση, Μασσαλίας 22 | Έναρξη: 11.30 | Διάρκεια παρουσίασης: 75’ | Γλώσσα: αγγλικά

Περισσότερες πληροφορίες και το πλήρες πρόγραμμα του Συνεδρίου θα βρείτε στην επίσημη ιστοσελίδα: https://terra.hauniv.edu/

ΌΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

• Αναστάτωση στο Ελευθέριος Βενιζέλος με δύο πτήσεις: Ενημερώθηκαν οι αρχές ότι επέβαινε ύποπτος σε αεροσκάφος– Τι συνέβη
• Εντυπωσιακές φωτογραφίες από την πρώτη φρεγάτα Belh@rra: Θα ενταχθεί στο γαλλικό Πολεμικό Ναυτικό
• Ανατροπή από νέα έρευνα για τον κορονοϊό: Πόσοι τελικά έχουν αποκτήσει αντισώματα από εμβολιασμό και νόσηση
• Πληθωρισμός: Μειώνει ταχύτητα το ράλι με 9,1% τον Οκτώβριο - Επιμένει η ακρίβεια
• «Ψέματα ότι δεν ήθελα οικογένεια με τον Brad Pitt. Έκανα τα πάντα για να αποκτήσω παιδί»: Η Jennifer Aniston μιλάει ανοιχτά