Ανοιχτά Πανιά: Μία φιλόξενη γωνιά, μια ανοιχτή αγκαλιά για τον πολιτισμό - Τα Χανιά στηρίζουν τους καλλιτέχνες

Ένα από τα τελευταία βράδια του Ιουλίου, στην καρδιά της πανδημίας, καθώς ο ήλιος ξεκινούσε να δύει και ο ουρανός γινόταν φλογερός, γεμάτος χρώματα με αποχρώσεις του κόκκινου, του πορτοκαλί, του ροζ ακόμα και του μωβ, τόσο ασύμβατων μεταξύ τους, αλλά τόσο τέλεια ταιριασμένων στο μεγαλείο του ηλιοβασιλέματος, το Φρούριο Φιρκά, στο ενετικό λιμάνι των Χανίων, γέμιζε φωνές και ζωή. Ο εμβληματικός αυτός χώρος, ανεπαισθήτως, είχε μετατραπεί σε σκηνή, μια σκηνή σχεδόν μεταφυσική. Πέντε ηθοποιοί, δύο γυναίκες και τρεις άντρες, ντυμένοι με διαφορετικές αλλά ταιριαστές μονοχρωμίες, και ένας μουσικός επί σκηνής παρουσίαζαν τη θεατρική μεταφορά της πρώτης ραψωδίας της Ιλιάδας, σε μετάφραση του Γεωργίου Ψυχουντάκη και σκηνοθεσία του Δημήτρη Λιόλιου. Το κοινό δεν σταματούσε να χειροκροτεί, εκστασιασμένο και συγκινημένο, με το θέαμα που μόλις είχε παρακολουθήσει.

Η δράση αυτή αποτέλεσε μέρος του φεστιβάλ «Ανοιχτά Πανιά», το οποίο συμπλήρωσε δύο χρόνια λειτουργίας και αποτελεί ήδη ένα επιτυχημένο παράδειγμα περιφερειακού πολιτιστικού θεσμού. Επικεντρωμένο στις σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές, το φεστιβάλ εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2021 από τον δήμο Χανίων, σε συνδιοργάνωση με την Περιφέρεια Κρήτης, υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού και με τη συνεργασία μεγάλων τοπικών φορέων. Είναι ένα στοίχημα μοναδικό για τη χώρα μας, πρωτοποριακό για τα δεδομένα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με εκατοντάδες καλλιτεχνικές προτάσεις, που ανέδειξαν την πρωτότυπη και πρωτογενή πολιτιστική δημιουργία σε διαφορετικά πεδία της Τέχνης.  

Μουσική, θέατρο, εικαστικά, χορός, φωτογραφία, κινηματογράφος, λογοτεχνία και νέα μέσα, κυριαρχούν στο πρόγραμμα του φεστιβάλ, με τις δράσεις ν' απλώνονται σε όλο το εύρος της πόλης και πάντα με τη συνοδεία παράλληλων εκπαιδευτικών και άλλων υποστηρικτικών δράσεων. Βασικός σκοπός της δράσης, όπως τόνισε ο δήμαρχος Χανίων, Παναγιώτης Σημανδηράκης, στη συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες στο Μέγαρο Μουσικής, είναι «τα Ανοιχτά Πανιά να γίνουν μια ανάγκη όχι μόνο της καλλιτεχνικής κοινότητας, αλλά κυρίως της τοπικής κοινωνίας. Γιατί έτσι πετυχαίνουν τα πολιτιστικά εγχειρήματα: να μην είναι μια επιλογή που έρχεται από τα πάνω αλλά μια επιλογή που υποστηρίζεται και τη διεκδικούν οι ίδιοι οι πολίτες. Να καθιερωθούν και να εντυπωθούν στην πολιτιστική ταυτότητα της Ελλάδας, βάζοντας τα Χανιά ψηλά στον καλλιτεχνικό χάρτη».

Η πολιτισμική ταυτότητα των Χανίων είναι η ψυχή μιας ζωντανής κοινωνίας που μέσα από τις πολιτιστικές διοργανώσεις κρατιούνται ζωντανές οι θύμησες του παρελθόντος, γιορτάζεται το παρόν και οραματίζεται το μέλλον. Τα τελευταία χρόνια, ο δήμος Χανίων, με επικεφαλή τον αξιέπαινο δήμαρχό του, κ. Σημανδηράκη, ακολουθούν μια δυναμική και συστηματική πορεία στον χώρο του Πολιτισμού, με τη διοργάνωση φεστιβάλ βιβλίου, τα εγκαίνια του αρχαιολογικού μουσείου στη Χαλέπα -το οποίο αποτελεί στολίδι για τον νομό-, την ενεργοποίηση χώρων Τέχνης και βέβαια με τα «Ανοιχτά Πανιά». Πρόκειται για ένα φεστιβάλ που επικεντρώνεται στις σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές, ενώ το πρόγραμμά του απαρτίζεται αποκλειστικά από πρωτότυπα καλλιτεχνικά έργα που δημιουργούνται με αναφορά και αφετηρία τα Χανιά. Η ιστορία και η παράδοσή τους, αποτελούν τον συνδετικό ιστό και την κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη των έργων που παρουσιάζονται, δίνοντας αφορμές και ιδέες για σύγχρονη, καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά και διατομεακές καλλιτεχνικές συνέργειες.

Τα «Ανοιχτά Πανιά» διαρκούν περίπου έξι μήνες, από το καλοκαίρι έως και τις αρχές του χειμώνα, και δίνεται η ευκαιρία όχι μόνο στους επισκέπτες -που κυρίως καταφθάνουν το καλοκαίρι-, αλλά κυρίως στην τοπική κοινωνία, να βιώσει ουσιαστικά την Τέχνη στην πόλη και να βρει πολλές αφορμές ν' αλληλεπιδράσει με όσα συμβαίνουν στο πλαίσιο των εκδηλώσεων. Έτσι, τα Χανιά αποκτούν περίοπτη θέση στον χάρτη της πολιτιστικής παραγωγής και δραστηριότητας. Όπως χαρακτηριστικά, μάλιστα, δήλωσε ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Γιάννης Γιαννακάκης στη συνέντευξη Τύπου, «θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα φεστιβάλ, το οποίο να μην βασίζεται σε μετακλήσεις ξένων παραγωγών, αλλά από τα Χανιά να ξεκινάει κάτι καινούργιο, που να είναι πολύ υψηλού επιπέδου. Και είμαστε πολύ περήφανοι γι’ αυτό. Τα "Ανοιχτά Πανιά" θέλουμε να είναι μία φιλόξενη γωνιά, μια ανοιχτή αγκαλιά πολιτισμού, όπου οι καλλιτέχνες να μπορούν να παρουσιάσουν το έργο τους χωρίς περιορισμούς. Τα Χανιά έχουν μεγάλη παράδοση στον πολιτισμό, από εδώ μπορούν να ξεκινήσουν έργα που θα ταξιδέψουν παντού».

Το φεστιβάλ οργανώνεται πάνω σε πέντε βασικούς άξονες. Ο πρώτος από αυτούς, αφορά στην πρωτότυπη καλλιτεχνική δημιουργία, κάτι που σημαίνει πως το πρόγραμμα περιλαμβάνει πρωτότυπα καλλιτεχνικά έργα, απ' όλες τις μορφές Τέχνης, που δημιουργούνται αποκλειστικά για τα «Ανοιχτά Πανιά». Όλες οι παραγωγές αφορούν τη σύγχρονη Τέχνη και πολλές φορές αποτελούν και διατομεακές καλλιτεχνικές συνέργειες.

Δεύτερος άξονας είναι η ίδια η πόλη των Χανίων, που αποτελεί αναφορά και αφετηρία για την καλλιτεχνική δημιουργία. Οι δημιουργοί καλούνται να κάνουν τη δική τους επιτόπια καλλιτεχνική έρευνα στα Χανιά, να ζυμωθούν με την πόλη και να εμπνευστούν από τη ζωή, την παράδοση και την ιστορία της. Οι παραγωγές παρουσιάζονται πάντα για πρώτη φορά στα Χανιά, κάποιες από αυτές έχουν ταξιδέψει εντός και εκτός Κρήτης, ενώ επιδίωξη του Φεστιβάλ είναι οι περιοδείες των πρωτότυπων έργων να αναπτυχθούν στις μελλοντικές διοργανώσεις.

Τρίτος άξονας είναι η εμπλοκή με τις τοπικές κοινότητες, οι οποίες όχι μόνο αποτελούν κλειδί για την καλλιτεχνική έρευνα, αλλά απολαμβάνουν και μία σειρά από παράλληλες δράσεις όπως εργαστήρια, ξεναγήσεις και ανοιχτές συζητήσεις. Τέταρτος άξονας είναι τα εκπαιδευτικά προγράμματα, που στοχεύουν στην εκπαίδευση του κοινού και την επαφή του με τη σύγχρονη Τέχνη. Όλες τα καλλιτεχνικά έργα συνοδεύονται απαραιτήτως από εκπαιδευτικά εργαστήρια και άλλες παράλληλες δράσεις όπως ξεναγήσεις και ανοιχτές συζητήσεις που απευθύνονται σε ποικίλες ομάδες πολιτών και διαφορετικές ηλικίες.

Πέμπτος άξονας είναι η αναζωογόνηση των χώρων, με διάχυση των δράσεων σε πολλούς τόπους της πόλης, οι οποίοι και επανασυστήνονται στο κοινό μέσω της Τέχνης. Με αφορμή τα «Ανοιχτά Πανιά», ενεργοποιήθηκαν πολλές κρυμμένες γωνιές των Χανίων, που πήραν νέα πνοή μέσω των πρωτότυπων πολιτιστικών δράσεων. Ενδεικτικά, οι δράσεις αυτές απλώθηκαν από το θέατρο Μίκης Θεοδωράκης ως την Συναγωγή Ετζ Χαγίμ, από τον Προμαχώνα Σαν Σαλβατόρε μέχρι τον Άγιο Ρόκκο στη Σπλάντζια, από τη συνοικία της Νέας Χώρας και των Ταμπακαριών ως τους Τάφους των Βενιζέλων, τη Λίμνη της Αγυιάς, το Παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Φρούριο Κουλές της Αρχαίας Απτέρας, την Πύλη Sabbionara κ.α.

«Από την πλευρά μας, θέλουμε να ευχαριστήσουμε πολύ τους καλλιτέχνες, γιατί χωρίς αυτούς δεν θα υπήρχαν τα Ανοιχτά Πανιά. Το να συμπληρώσει κανείς τη φόρμα συμμετοχής, δεν είναι κάτι εύκολο ή παιχνιδάκι. Θέλει μεγάλη ανάλυση και πολλά στοιχεία, αλλά πιστεύουμε ότι το αποτέλεσμα δικαιώνει» πρόσθεσε ο κ. Γιαννακάκης.

Τα «Ανοιχτά Πανιά» σε αριθμούς

Στη διετή λειτουργία του, το φεστιβάλ «Ανοιχτά Πανιά» έχει συνεργαστεί με συνολικά 337 καλλιτέχνες και συντελεστές από την Κρήτη και όλη την Ελλάδα, παρουσιάζοντας 30 πρωτότυπα έργα (15 το 2021 και 15 το 2022), όλα με ελεύθερη είσοδο για το κοινό και χωρίς να έχει ο δήμος κανένα έσοδο. Μέχρι στιγμής, είναι χαρακτηριστικό πως το ανοιχτό κάλεσμα για κατάθεση προτάσεων συγκέντρωσε πάνω από 200 αιτήσεις κάθε χρονιά. Οι δράσεις φιλοξενήθηκαν σε περισσότερα από 50 σημεία των Χανίων, κάποιες από τις οποίες ταξίδεψαν και σε τρεις περιοχές εκτός νομού και δύο σημεία εκτός Κρήτης. 

«Στον δήμο Χανίων δημιουργήσαμε μία εντελώς ανεξάρτητη ομάδα για να αξιολογήσει με αποστασιοποίηση τις προτάσεις, ώστε να υπάρχει μία αντικειμενικότητα και να μην μπορεί να αμφισβητηθεί η όποια απόφαση. Η χρηματοδότηση του συγκεκριμένου εγχειρήματος προσεγγίζει το 1/4 του συνολικού προϋπολογισμού του δήμου για τον Πολιτισμό, δηλαδή περίπου 250.000 ευρώ. Πολλές φορές αυτό δεν είναι εύκολο να το υπερασπιστούμε, γιατί είναι πιο εύκολο να υπερασπίζεσαι τις υλικές υποδομές από τις άυλες. Ήταν λοιπόν μια συνειδητή επιλογή που υποστηρίχθηκε από το δημοτικό συμβούλιο, γιατί είναι μία επένδυση που τα Χανιά έχουν ανάγκη. Να υπάρχει δηλαδή το αντίβαρο του πολιτισμού που διατηρεί και την πολυπολιτισμική ταυτότητα που η πόλη έχει κατακτήσει ανά τους αιώνες» επισήμανε ο δήμαρχος Χανίων.

Η απήχηση του φεστιβάλ στο κοινό είναι επίσης ενδεικτική της επιτυχίας του. Το 2021 τις παραγωγές επισκέφτηκαν πάνω από 6.000 άτομα, ενώ το 2022 οι επισκέπτες ήταν πάνω από 7.000, από τα Χανιά, την Κρήτη, αλλά και όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Συνολικά, οι επισκέπτες αγγίζουν σχεδόν τους 12.000, ενώ πάνω από 1.300 άτομα συμμετείχαν ενεργά στις παράλληλες δράσεις. Έτσι, το κοινό του φεστιβάλ «Ανοιχτά Πανιά» εκτιμάται σε πάνω από 13.300 άτομα -υπάρχουν παραγωγές χωρίς μετρήσιμο αριθμό θεατών-, γεγονός που αποτελεί τεράστια επιτυχία για έναν νεοσύστατο περιφερειακό θεσμό και φανερώνει το ενδιαφέρον των πολιτών για την καλλιτεχνική δημιουργία και την επαφή με την Τέχνη.

«Ανοιχτά Πανιά» για το 2023

Φέτος, τα «Ανοιχτά Πανιά» εδραιώνουν την παρουσία τους, ύστερα από δύο επιτυχημένες διοργανώσεις το 2021 και 2022, με απόλυτα θετικό απολογισμό. Σκοπός είναι το φεστιβάλ ν' αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο τα επόμενα χρόνια και ν' αποτελέσει σημείο αναφοράς στον πανελλήνιο πολιτιστικό χάρτη. Στο τέλος της εκδήλωσης ανακοινώθηκε το άνοιγμα της περιόδου υποβολής καλλιτεχνικών προτάσεων που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Ανοιχτά Πανιά 2023.

Η Καλλιτεχνική Διευθύντρια, Μυρτώ Λάβδα, παρουσίασε τη στόχευση για το φετινό φεστιβάλ, που στηρίζει για ακόμη μία χρονιά την σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία και τις πρωτότυπες δράσεις σε ποικίλα πεδία των Τεχνών. «Φέτος το φεστιβάλ ανοίγει και ειδικά για τους μήνες του Ιουλίου και του Αυγούστου εγκαινιάζει μία νέα θεματική, με τον τίτλο "Φυγόκεντρος", που απευθύνεται στην ενδοχώρα Χανίων, στις τοπικές κοινότητες που βρίσκονται στις υπόλοιπες έξι δημοτικές ενότητες του δήμου Χανίων. Προσκαλούμε τους καλλιτέχνες να καταθέσουν ιδέες και προτάσεις για τις συγκεκριμένες περιοχές, να δημιουργήσουν πρωτότυπα καλλιτεχνικά έργα, που θα μπορέσουν να παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στα ίδια τα χωριά και να αποτελέσουν ένα σημείο ενεργοποίησης της κοινότητας» επισήμανε.

Η πρόσκληση απευθύνεται σε ανεξάρτητους καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές ομάδες, που δραστηριοποιούνται σε ποικίλα πεδία Τεχνών και επιθυμούν να σχεδιάσουν νέες, πρωτότυπες δημιουργίες που συνδέονται με τα Χανιά και την Κρήτη και θα παρουσιαστούν στα Χανιά, από τον Ιούλιο έως και τον Δεκέμβριο 2023. Καθώς η διάδραση με την κοινωνία και διαφορετικές κοινωνικές ομάδες αποτελεί βασικό ζητούμενο του φεστιβάλ «Ανοιχτά Πανιά», οι δράσεις που θα προταθούν πρέπει απαραιτήτως να ενσωματώνουν και το σχεδιασμό παράλληλων δράσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στην επίσημη σελίδα του δήμου Χανίων, μπορείτε να βρείτε αναλυτικές πληροφορίες για τους άξονες και τις προϋποθέσεις συμμετοχής, τη χρηματοδότηση, την αξιολόγηση των προτάσεων και διάφορες άλλες πληροφορίες σχετικά με το φεστιβάλ. Η περίοδος υποβολής καλλιτεχνικών προτάσεων ξεκίνησε στις 15 Φεβρουαρίου 2023. Οι προτάσεις θα κατατίθενται ηλεκτρονικά έως και τις 24 Μαρτίου 2023, στις 20:00.