Έκθεση για τον Ναμ Τζουν Πάικ, θεμελιωτή της βιντεοτέχνης και πρόδρομο των influencers

Μέσω βιντεοκάμερας τοποθετημένης στο άδειο εσωτερικό μιας παλιάς συσκευής τηλεόρασης, ο επισκέπτης βλέπει τον έξω κόσμο. Το έργο «Zenith-TV Looking Glass» (1974) του Aμερικανοκορεάτη Ναμ Τζουν Πάικ είναι μια εικαστική πρόγνωση για το πώς οι άνθρωποι θα αντιλαμβάνονται τον έξω κόσμο μόνο μέσω συσκευών. Γι αυτό και τοποθετήθηκε από τους διοργανωτές τής -αφιερωμένης σε αυτόν- έκθεσης μπροστά από ένα παράθυρο του Μουσείου Όστβαλ, απέναντι από τον σιδηροδρομικό σταθμό της γερμανικής πόλης Ντόρτμουντ. Τη μεγάλη επίδραση του θεμελιωτή της βιντεοτέχνης/ video-art, o οποίος προηγήθηκε του Διαδικτύου και του Tik Τok, διαπιστώνει κανείς από το Instagram και το YouTube μέχρι τη διαφήμιση. Εξού και θεωρείται πρόδρομος των influencers.

Ο Πάικ γεννήθηκε στην Κορέα το 1932, έζησε στην Ιαπωνία, τη Γερμανία και τις ΗΠΑ και δίδαξε, μεταξύ άλλων, στην Ακαδημία Τέχνης του Ντίσελντορφ. Πέθανε στο Μαϊάμι το 2006. Αν και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Μουσικής του Φράιμπουργκ και εργάστηκε ως συνθέτης, περιέγραφε τον εαυτό του ως «τον πιο διάσημο κακό πιανίστα στον κόσμο». Όλα τα έργα του Πάικ αντανακλούν τον θαυμασμό του για τον συνδυασμό βίντεο, ήχου και ερμηνείας. Στα περίπου 100 έργα του τα οποία εκτίθενται, συμπεριλαμβάνονται εγκαταστάσεις πολυμέσων, γλυπτά από παλιές τηλεοράσεις, έργα ήχου και βίντεο, φωτογραφικά ντοκουμέντα, αφίσες και ασυνήθιστες παρτιτούρες. Επομένως, ο τίτλος της αναδρομικής έκθεσης «I Expose the Music/Εκθέτω τη μουσική» δεν ξενίζει.

Σε μεγάλες οθόνες ο επισκέπτης μπορεί λόγου χάρη να δει τις συναυλίες «Good Morning Mr. Orwell» και «Bye Bye Kipling», για τις οποίες συνεργάστηκε μέσω δορυφόρου με καλλιτέχνες από όλες τις ηπείρους, συμπεριλαμβανομένων της Λόρι Άντερσον/ Laurie Anderson, του Τζoν Κέιτζ/ John Cage και του Πίτερ Γκάμπριελ/ Peter Gabriel. Στο προφητικό του έργο «Καλημέρα κύριε Όργουελ» -το παρουσίασε την 1η Ιανουαρίου, του συμβολικού, 1984, θέλοντας να δείξει με την ιδέα του για διεθνή κατανόηση, τη θετική διάσταση της δορυφορικής τηλεόρασης, μέσω μιας ζωντανής μετάδοσης από τη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, τη Γερμανία και την Κορέα- απευθύνεται σε πάνω από 10 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο (άνω των 25 εκατομμυρίων με τις επαναλήψεις). Με τον τρόπο αυτό βίωσαν τις εμφανίσεις του καλλιτέχνη και συμμετείχαν και ενεργά, κάτι το οποίο ήταν πάντα σημαντικό γι αυτόν. Τεχνικές δυσλειτουργίες διαφοροποίησαν το αποτέλεσμα, αλλά αυτό «αύξησε έτσι την αίσθηση του ζωντανού» σύμφωνα με τον ίδιο, ο οποίος επένδυσε προσωπικά πολλά χρήματα για να πραγματοποιήσει το όραμά του. Όταν ρωτήθηκε, μάλιστα, τι θα απαντήσει στον ...Άγιο Πέτρο, είπε χωρίς δισταγμό: «Αυτή η ζωντανή εκπομπή είναι η άμεση συνεισφορά μου στην επιβίωση της ανθρωπότητας και θα με αφήσει να μπω».

Η εγκατάσταση «Καπέλα Σιστίνα/Sistine Chapel», το αποκορύφωμα της έκθεσης, είναι μια έκρηξη χρωμάτων, ένας χείμαρρος από φωνές και μουσική. Ήταν η γερμανική συμμετοχή στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1993 και θεωρήθηκε επαναστατικό έργο. Έκτοτε δεν εκτέθηκε παρά μόνο μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη. «Με αυτήν παρουσιάζεται μια άλλη πτυχή του έργου του και είναι ταυτόχρονα το μεγαλύτερο έργο του. Οι εικόνες προβάλλονται στους τοίχους και την οροφή δίπλα και πάνω η μία στην άλλη. Η μίξη γίνεται τυχαία ενώ υπάρχει επίσης και μουσική επένδυση. Η σύνθετη αυτή εμπειρία είναι επομένως μοναδική για κάθε επισκέπτη», είπε η συνεπιμελήτρια της έκθεσης Στέφανι Βάιχορν- Πόνερτ/ Stefanie Wei?horn-Ponert στο dpa. Η «απάντηση» του Πάικ στην κλασσική «Καπέλα Σιστίνα» του Μιχαήλ Άγγελου δίνεται από 34 προβολείς στερεωμένους σε δύο σκαλωσιές. Ο καλλιτέχνης δημιούργησε ένα σύγχρονο έργο αντίστοιχο της μνημειώδους Δημιουργίας του Αδάμ. Στην εποχή της τεχνολογίας, αντί τοιχογραφιών, προβάλλονται οι φευγαλέες εικόνες των πολυμέσων σε τοίχους και οροφές. Φυσικά, οι φιγούρες του Πάικ δεν είναι ο Αδάμ, ο Μωυσής ή ο Χριστός.

Απαθανατίζει πρωταγωνιστές της τέχνης και της ποπ κουλτούρας. Έτσι, ο Γιόζεφ Μπόις/ Josef Beuys συναντά τον Ντέιβιντ Μπάουι/ David Bowie, ενώ ο επισκέπτης ακούει επίσης την Τζάνις Τζόπλιν/ Janis Joplin να τραγουδά. Οι αλληλοεπικαλυπτόμενες εικόνες, δεν παραμένουν στατικές αλλά χορεύουν. Μερικές φορές η μουσική υπόκρουση είναι χαοτική και άλλοτε υπάρχει μια σιωπή διαλογισμού. Αλλά ο επισκέπτης μπορεί επίσης να ανακαλύψει και πιο ήσυχες πλευρές του Πάικ, αφού στο έργο του «Ορχήστρα» χάραξε απλώς γραμμές πάνω σε ξύλινους δίσκους σαν να ήταν δίσκοι βινυλίου. «Η συμφωνία 20 δωματίων», την οποία ο καλλιτέχνης δεν ερμήνευσε ποτέ επί σκηνής, παρουσιάζεται ως ανασυντεθειμένη παρτιτούρα και οι διοργανωτές κάλεσαν τέσσερις επισκέπτες καλλιτέχνες να εκτελέσουν τις δικές τους παραγωγές εμπνευσμένες από αυτήν.

Μουσικά μοτίβα διαπερνούν όλο το έργο του Πάικ. Στα βίντεο μπορεί κανείς να παρακολουθήσει μερικές από τις ερμηνείες του, οι οποίες φυσικά δεν τηρούσαν τους κανόνες των συμβατικών συναυλιών, ήταν αντισυναυλίες. Έπαιζε ενώ κάποιος πριόνιζε το μουσικό όργανο ή έκανε σήματα με τα χέρια για να ανατρέψουν οι μεταφορείς επίπλων το πιάνο τού οποίου τα πλήκτρα μερικές φορές τα έσπαγαν. Θρυλικές είναι οι συνεργασίες του με την κλασική τσελίστρια Σαρλότ Μούρμαν/ Charlotte Moorman, η οποία έπαιζε γυμνή και χρησιμοποιούσε τον καλλιτέχνη ως όργανο. Μεταξύ πολλών άλλων εκτίθεται και το έργο «TV Cello» (1996), στο οποίο οι οθόνες αποτελούν το σώμα του οργάνου.

*Του Α. Πολυχρονάκη, ΑΠΕ-ΜΠΕ