Κατάρ: Μυστηριώδη αρχαία πετρογλυφικά βρίσκονται σκαλισμένα στην έρημο και δεν έχουν βρεθεί πουθενά αλλού - Τι σημαίνουν

Μερικά ξεπηδούν από τους βράχους σαν ερπετά που λιάζονται στον ήλιο. Άλλα μοιάζουν με ένα αρχαίο επιτραπέζιο παιχνίδι. Και μερικά είναι απλά αινιγματικά.

Σε μια έρημη και ανεμοδαρμένη γωνιά της βορειοανατολικής ακτής του Κατάρ, ανάμεσα στους αμμόλοφους της άγονης ερήμου, βρίσκεται το Al Jassasiya, το μεγαλύτερο και σημαντικότερο μνημείο βραχογραφίας της χώρας. Εκεί, οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν πριν από αιώνες μια σειρά από χαμηλές ασβεστολιθικές εξάρσεις ως καμβά πάνω στον οποίο χάραζαν σύμβολα, μοτίβα και αντικείμενα που παρατηρούσαν στο περιβάλλον τους

Συνολικά, οι αρχαιολόγοι έχουν βρει συνολικά περίπου 900 βραχογραφίες, ή "πετρογλυφικά", στην Al Jassasiya. Πρόκειται κυρίως για αινιγματικά σημάδια από κύπελλα τοποθετημένα σε διάφορα μοτίβα, όπως σειρές και ρόδακες, αλλά και εντυπωσιακές αναπαραστάσεις ιστιοφόρων, συνήθως από ψηλά, αλλά και σε γραμμικό προφίλ, μεταξύ άλλων συμβόλων και σημείων.

«Παρόλο που η βραχογραφία ήταν διαδεδομένη στην Αραβική Χερσόνησο, ορισμένα από τα γλυπτά στην Al Jassasiya είναι μοναδικά και δεν έχουν βρεθεί πουθενά αλλού», δήλωσε στο CNN ο Φέρχαν Σάκαλ, επικεφαλής ανασκαφών και διαχείρισης του χώρου στα Μουσεία του Κατάρ.

«Αυτά τα γλυπτά αναδεικνύουν τη δημιουργικότητα και την παρατηρητικότητα των καλλιτεχνών που τα δημιούργησαν. Αναδεικνύουν επίσης και την αφηρημένη σκέψη τους καθώς δεν ήταν σε θέση να δουν το dhow (ένα παραδοσιακό πλοίο) από ψηλά», πρόσθεσε.

Σημάδια κυπέλλου

Υπάρχουν περίπου 12 τοποθεσίες με πετρογλυφικά στο Κατάρ που βρίσκονται κυρίως κατά μήκος των ακτών της χώρας, αν και μερικά γλυπτά μπορεί κανείς να δει ακόμη και στην καρδιά του Al Bidda Par στην Ντόχα, με θέα την Corniche, έναν δημοφιλή παραλιακό περίπατο.

Το Al Jassasiya βρίσκεται περίπου μια ώρα βόρεια της πρωτεύουσας του Κατάρ και κοντά στο παλιό λιμάνι Al Huwaila και ανακαλύφθηκε το 1957. Επί έξι εβδομάδες στα τέλη του 1973 και στις αρχές του 1974, μια δανέζικη ομάδα με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Χόλγκερ Κάπελ και τον γιο του Χανς, κατέγραψε με επιμέλεια ολόκληρη την περιοχή.

Περισσότερο από το ένα τρίτο των πετρογλυφικών απεικονίζουν μοτίβα κυπέλλων σε διάφορες διαμορφώσεις, σχήματα και μεγέθη. Το πιο χαρακτηριστικό μοτίβο περιλαμβάνει δύο παράλληλες σειρές από επτά τρύπες, οι οποίες, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι, χρησιμοποιούνταν για να παίζουν μανκάλα (mancala), ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που παίζεται από τα αρχαία χρόνια. Το παιχνίδι παίζεται με μικρές πέτρες, φασόλια ή σπόρους και σειρές από τρύπες ή λάκκους στο χώμα, μία τάβλα ή άλλη επιφάνεια παιχνιδιού.

Άλλοι έχουν αμφισβητήσει αυτή τη θεωρία, επισημαίνοντας ότι ορισμένες από τις τρύπες είναι πολύ μικρές για να χωρέσουν οι πέτρες, ενώ άλλες βρίσκονται σε πλαγιές. Άλλες θεωρίες ισχυρίζονται ότι χρησιμοποιούνταν για μαντεία, ή για τη διαλογή και την αποθήκευση μαργαριταριών, ή ως συστήματα για τον υπολογισμό του χρόνου και των παλιρροιών.

«Δεν έχουμε άμεσες ενδείξεις για τα μοτίβα που χρησιμοποιήθηκαν στο Al Jassasiya», παραδέχτηκε ο Σάκαλ, ο οποίος δεν συμφωνεί με τη θεωρία του επιτραπέζιου παιχνιδιού.

«Κατά τη γνώμη μου, μπορεί να έχουν μια τελετουργική σημασία και λειτουργία, η οποία είναι πολύ παλιά, ώστε να μην μπορεί να εξηγηθεί εθνογραφικά».

Επιπλέον, οι επιστήμονες δεν ξέρουν πόσο παλιά είναι, καθώς τα πετρογλυφικά και οι βραχογραφίες γενικότερα, είναι πολύ δύσκολο να χρονολογηθούν.

«Υπάρχουν πολλές υποθέσεις σχετικά με την ηλικία τους, που κυμαίνονται από τη νεολιθική εποχή έως τα τέλη της ισλαμικής εποχής», πρόσθεσε. «Προσωπικά πιστεύω ότι δεν έγιναν όλα τα γλυπτά την ίδια εποχή».

Πριν από μια δεκαετία, μια επιστημονική μελέτη εννέα διαφορετικών πετρογλυφικών στην περιοχή, έδειξε ότι δεν ήταν παραπάνω από μερικές εκατοντάδες χρόνια. Αν και οι ειδικοί δεν μπορούν να πουν με βεβαιότητα πότε και ποιοι δημιούργησαν τα πετρογλυφικά, όλοι συμφωνούν ότι τα πιο συναρπαστικά -και ασυνήθιστα- γλυπτά στην περιοχή, είναι αυτά που απεικονίζουν τα πλοία.

Οι δημιουργίες αυτές παρέχουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τους τύπους των σκαφών που χρησιμοποιούνταν στην ακμάζουσα βιομηχανία αλιείας και μαργαριταριών (επί αιώνες οι βασικοί πυλώνες της οικονομίας του Κατάρ), καθώς και τα διάφορα στοιχεία τους. Τα περισσότερα έχουν σχήμα ψαριού με μυτερές πρύμνες και σειρές κουπιών, σκαλισμένες με ένα μυτερό μεταλλικό εργαλείο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μια μακριά γραμμή από την πρύμνη απεικονίζει ένα σχοινί που καταλήγει είτε σε μια παραδοσιακή αραβική άγκυρα (τριγωνική πέτρινη άγκυρα με δύο τρύπες) είτε σε μια ευρωπαϊκή (μεταλλική άγκυρα με μακρύ στέλεχος και δύο καμπύλους βραχίονες, που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην περιοχή πριν από περίπου επτά αιώνες).

Ταξίδι στη μετά θάνατον ζωή

«Σε ορισμένες από τις βάρκες τα κουπιά δεν είναι παράλληλα, όπως θα έπρεπε να είναι όταν χρησιμοποιούνται για κωπηλασία, αλλά απεικονίζονται σε διαφορετικές θέσεις», έγραψαν οι Φράνσις Γκιλέσπι και Φαϊζάλ Αμπντούλα Αλ-Ναίμι στο βιβλίο τους με τίτλο «Κρυμμένα στην άμμο: Αποκαλύπτοντας το παρελθόν του Κατάρ».

«Έτσι πρέπει να έμοιαζαν οι βάρκες όταν ήταν αγκυροβολημένες στις όχθες και τα κουπιά έμεναν στη θέση τους για να στηρίζονται οι δύτες και να ξεκουράζονται κάθε φορά που ανέβαιναν», πρόσθεσαν.

Οι ειδικοί λένε ότι μπορούν μόνο να υποθέσουν γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη συγκέντρωση γλυπτών πλοίων στην Al Jassasiya, σε σύγκριση με άλλες παράκτιες πετρογλυφικές τοποθεσίες στο Κατάρ.

«Τα πλοία ήταν σημαντικά για τους αρχαίους λαούς, οι οποίοι τα έβλεπαν ως συμβολικό μέσο διέλευσης από αυτόν τον κόσμο στον επόμενο», σημειώνουν οι Gillespie και Al-Naimi.

«Τόσο οι Βαβυλώνιοι όσο και οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι οι νεκροί έφταναν στον άλλο κόσμο με πλοίο. Στην ελληνική μυθολογία ο Χάροντας μετέφερε τις ψυχές των νεκρών στον Κάτω Κόσμο, μέσω του ποταμού Στυγός. Ίσως τα παλαιότερα από τα γλυπτά του πλοίου να είναι απόηχοι μιας λαϊκής μνήμης που φτάνει πολύ πίσω στους προϊστορικούς χρόνους».

Όποιος και αν είναι ο λόγος, οι επισκέπτες θα πρέπει να θυμούνται να παίρνουν μαζί τους νερό και να φορούν καπέλο και αντηλιακό όταν περιπλανώνται ανάμεσα στα γλυπτά για να αναλογιστούν το νόημά τους.

Ο περιφραγμένος χώρος δεν διαθέτει σκιερά σημεία, οπότε οι καλύτερες ώρες για να τον επισκεφθείτε είναι η ανατολή και το ηλιοβασίλεμα. Το Al Jassasiya βρίσκεται ακριβώς νότια της δημοφιλούς παραλίας του Αζερμπαϊτζάν, οπότε μια εκδρομή εκεί μπορεί επίσης να συνδυαστεί με μια χαλαρωτική μέρα δίπλα στη θάλασσα.