Ο «Ζε Μήτσος» για το slam poetry στο ethnos.gr : H προφορική ποίηση, τα τουρνουά και η αφορμή για τις δύο ποιητικές συλλογές

«Ποίηση είναι η έκφραση του ωραίου, διαμέσου λέξεων περίτεχνα υφασμένων μεταξύ τους», σύμφωνα με τον Αργεντινό συγγραφέα Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Πρόκειται για το αρχαιότερο λογοτεχνικό είδος, αφού πριν την ανακάλυψη της γραφής, ο άνθρωπος ήταν αδύνατο να απομνημονεύσει ένα πεζογράφημα. Ποιήματα όμως (επικλήσεις και ύμνους στους θεούς, θρήνους και ξεσπάσματα χαράς) έπλασε πολύ νωρίς ο πρωτόγονος άνθρωπος, συνδυασμένα με μουσική και χορό. 

Πώς έχει εξελιχθεί η ποίηση όμως εν έτει 2023 όπου κυριαρχεί η εικόνα, τα social media και το διαδίκτυο; Η σύγχρονη προφορική ποίηση ονομάζεται slam poetry και ο Δημήτρης Μπαρμπαγιάννης (aka Zε Μήτσος), ποιητης, slammer και νικητής σε διαγωνισμούς slam, μιλά στο ethnos.gr με αφορμή την μίνι περιοδεία του στην Κρήτη στις 2,3 και 4 Νοεμβρίου, όπου παρουσιάζει μια performance προφορικής ποίησης σε Χανιά, Ηράκλειο και Ρέθυμνο: «Στο slam poetry o δημιουργός διαβάζει το ποίημα του χωρίς χαρτί – δεν πρόκειται για απαγγελία. Αφήνεις την ενέργεια να βγει από το σώμα σου και εκφράζεις εσύ ο ίδιος το ποίημα σου. Δεν είσαι ένας ηθοποιός που υποδύεται έναν ρόλο – εκφράζεις αυτό που έγραψες ο ίδιος. Υπάρχει ανταγωνισμός, αλλά προσωπικά δεν πιστεύω σε νικητές και ηττημένους. Είναι η δημιουργία του καθενός και δεν μπορεις να βαθμολογήσεις τι έχει ο άλλος μέσα στην ψυχή του. Είναι η διαδικασία που αξίζει, όπου κάποιος τολμά να ανέβει στη σκηνή και να πει τις εμπειρίες του, τους φόβους του, το βίωμά του μπροστά σε τόσο κόσμο. Μόνο και μόνο για αυτό είναι νικητής».

«Γράφω γιατί είναι η προσωπική μου ψυχανάλυση»

O ίδιος έγραφε περιστασιακά αλλά πριν από πέντε χρόνια πήρε την απόφαση να συμμετέχει σε τουρνουά slam και μας περιέγραψε την πρώτη του εμπειρία πάνω στη σκηνή: «Οι μόνοι που είχαν διαβάσει τους στίχους μου ήταν φίλοι μου. Γράφω γιατί είναι η προσωπική μου ψυχανάλυση. Όταν πήγα στο πρώτο τουρνουά που έγινε, έμαθα πληροφορίες και αποφάσισα να πάω με την παρότρυνση φίλων. Βίωσα τρόμο πάνω στη σκηνή, αλλά για αυτό ξαναπάω, γιατί προσπαθώ να νικήσω αυτόν τον φόβο. Ακόμη και στον διαγωνισμό που βγηκα νικητής, πάλι έτρεμα. Μ’αρέσει όμως να εκφράζω με αυτόν τον τρόπο κάτι που έχω γράψει και προσπαθώ να συνηθίσω στην ιδέα ότι υπάρχει κόσμος ο οποίος ταυτίζεται μαζί μου, δεν το περίμενα η αλήθεια είναι».

Πώς και πότε ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με την προφορική ποίηση; 

Ήταν μια περίοδος που είχα βρει χρόνο για εμένα, και σε αυτό το χρόνο μπόρεσα να βουτήξω στις σκέψεις μου που αυθόρμητα άρχισαν να βγαίνουν στο χαρτί. Την ίδια περίοδο είχε ξεκινήσει στην Ελλάδα το τουρνουά προφορικής ποίησης PoetrySlamGr όπου και με έσπρωξαν να πάω δυο πολύ αγαπημένοι φίλοι. Πήγα, τα πήγα χάλια όμως ξεπέρασα τον εαυτό μου και από τότε την ερωτεύτηκα!

Η προφορική ποίηση είναι μια μορφή τέχνης που έχει ως σκοπό την απλή και άμεση επαφή με τον ακροατή, και στόχος της είναι να την νιώσει και να την αγκαλιάσει όσο περισσότερος κόσμος μπορεί (και αντίστροφα), έτσι αγκάλιασε και εμένα και της το ανταπέδωσα. 

Ποια είναι η ανταπόκριση του κόσμου;

Σίγουρα θετική. Χρόνο με τον χρόνο περισσότερα άτομα ασχολούνται, γράφουν ή απλά τους αρέσει να παρακολουθούν την προφορική ποίηση και να ακούν τα κομμάτια μας. Γίνονται σεμινάρια προφορικής ποίησης, ξεφυτρώνουν open mics και οι άνθρωποι που έχουν βάλει πολύ κόπο και αγάπη, έχουν αρχίσει επιτέλους να αναγνωρίζονται και να παίρνουν το ελάχιστο από αυτό που τους αξίζει.

Η σκηνή μεγαλώνει και έχει μέλλον μπροστά της. Συνεχώς βγαίνουν καινούργιες δουλειές από πολύ αξιόλογα άτομα, είτε αυτό έχει να κάνει με ποιητικές συλλογές, είτε με ηχογραφήματα και ολόκληρα άλμπουμ στις μουσικές πλατφόρμες και φυσικά τα live performances που ανεβαίνουν επίπεδο συνεχώς.

Αξίζει ως παράδειγμα ότι στο «Ταράτσα Ποίηση», το μηνιαίο open mic ποίησης που διοργανώνω στο ΡΟΜΑΝΤΣΟ στην Αθήνα (με την σημαντική βοήθεια της αγαπημένης ποιήτριας γνωστή ως Γιασεμάκι) μαζεύονται σταθερά 120+ άτομα να παρακολουθήσουν ανθρώπους να κάνουν προφορική ποίηση και οι συμμετοχές για τα ανοιχτά μικρόφωνα φτάνουν τις 30 με αποτέλεσμα να χρειαζόμαστε παραπάνω χρόνο. Θεωρώ πως ο κόσμος έχει αρχίσει και αποβάλλει την σκέψη πως μια βραδιά ποίησης είναι κάτι βαρετό και παλαιωμένο, και όσ@ το πιστεύουν ακόμη πραγματικά θα εκπλαγούν.

Επομένως η ανταπόκριση είναι μεγάλη, σίγουρα πάνω από τις προσδοκίες που είχαμε όταν ξεκινήσαμε αυτό το project πριν ένα χρόνο και κάτι. Αξίζει να ρίξετε μια ματιά και στο λογαριασμό μας στο IG @Taratsa_Poiisi όπου θα βρείτε τα δικά μας αλλά και ενημερώσεις για το τι τρέχει γενικότερα στην σκηνή ανά καιρούς.

Έχετε λάβει μέρος σε πολλά τουρνουά slam. Ποια είναι η αίσθηση σε αυτά τα ποιητικά «battle»; Πώς νιώσατε την πρώτη φορά που ανεβήκατε στη σκηνή;

Είναι υπέροχη φάση. Να πούμε εδώ πως το ελληνικό τουρουά ποίησης Slam (το μονάδικο τουρνουά Slam που τρέχει στην Ελλάδα αυτό τον καιρό από όσο γνωρίζω) το διοργανώνει ο Μάκης Μούλος και η Μαρία Μπάκα, δύο άτομα που δίνουν όλη την θετική τους ενέργεια, οπότε και το κλίμα που δημιουργείται σε αυτά τα «battles» όπως τα περιέγραψες και μου άρεσε είναι σούπερ, με πολλά παλαμάκια, συγκινήσεις, χαρές και φωνές!

Είναι ένας διαγωνισμός όπου ο ανταγωνισμός συνήθως πάει περίπατο και ο κόσμος μαζεύεται εκεί για να ακούσει, να συναισθανθεί,  να μοιραστεί την ύπαρξη του και καμιά φορά να νιώσει πως δεν είναι μόνος σε ό,τι νιώθει. Και στο τέλος, όποιος κι αν είναι ο νικητής να πανηγυρίσουμε όλ@ μαζί. Προσωπικά, την πρώτη φορά που ανέβηκα στη σκηνή ήμουν πάρα πολύ αγχωμένος, το στομάχι μου πονούσε για δύο ημέρες μετά από αυτό και ένιωσα τελείως έξω από τα νερά μου. Όμως εκτός από πολύ άγχος και έκθεση εαυτού που πάντα με τρόμαζε, βρήκα και συν δημιούργησα με τα υπόλοιπα άτομα ένα ασφαλές περιβάλλον που μας βοηθάει να μοιραζόμαστε και να εξελισσόμαστε μέσα από αυτό.

Μετά από ένα καλό διαγωνιστικό event ποίησης Slam φεύγεις πάντα γεμάτος αλλά και ελαφρύτερος. Σαν να πήγες γήπεδο και να νικήσατε στο 94’. 

Έχετε εκδόσει ήδη δύο ποιητικές συλλογές, Το «Μνιαμ σε ροή» και τις «Ανυπνίες». Μιλήστε μας για αυτά.. Τι αποτέλεσε έμπνευση για το καθένα και πώς εξελιχθήκατε από την πρώτη συλλογή στη δεύτερη;

Το «Μνιαμ σε ροή» και οι «Ανυπνίες» είναι τα δύο βιβλία μου μέχρι τώρα, έχουν εκδοθεί, επιμεληθεί και έχει γίνει καταπληκτική δουλειά για να φτάσουν στην τελική τους μορφή από τις Αυτοεκδόσεις PoetrySlamGr, και περιέχουν κείμενα προφορικής ποίησης.

Κάποια από αυτά έχουν μελοποιηθεί ( https://open.spotify.com/artist/4k7RJNkd5Ayu3w4dKYfi6N?si=qJxp4RqiQSiC5ILz6aCXSg ) και αρκετά έχουν μπει στην παράσταση προφορικής ποίησης που τρέχω αυτό τον καιρό για την οποία θα σας μιλήσω παρακάτω (μην χάσω..). Και τα δύο μπορείτε να τα βρείτε με ένα προσωπικό μήνυμα σε μένα στα social media για να σας κατευθύνω στα επιλεγμένα βιβλιοπωλεία που βρίσκονται τα καμάρια μου!

Το Μνιαμ είναι το πρώτο μου και είναι αφιερωμένο στον Μάριο ο οποίος δεν σας λέω ποιος είναι γιατί αξίζει να το ανακαλύψετε διαβάζοντας το αντίστοιχο κείμενο στο βιβλίο, περιέχει κυρίως κοινωνικά κείμενα που εμπνεύστηκα σε στιγμές που εγώ και οι γύρω μου πνιγόμασταν από την καθημερινότητα και την αδικία, καθώς και κείμενα που αφορούν την παιδική μου ηλικία και τα βάρη που κουβαλούσα τότε. Δεν θα έλεγα πως είναι ένα βαρύ βιβλίο ωστόσο διότι ανάμεσα σε αυτά τα κείμενα βρίσκουμε συνεχώς φως και κείμενα που μιλούν για δικούς μου ανθρώπους και το πως μένουν σε ροή και στο τέλος πάντα τα καταφέρνουν.

Από την άλλη, το δεύτερο μου με τίτλο «Ανυπνίες» έχει ως κυρίαρχο θέμα το πένθος και είναι αφιερωμένο στην μάνα μου. Και εδώ θα βρούμε κοινωνικά θέματα και ερωτικά κείμενα αφού όσο δύσκολα κι αν είναι τα πράγματα πρέπει να θυμόμαστε για ποιόν λόγο αντέχουμε και παλεύουμε να πηγαίνουμε παρακάτω. Προφανώς η έμπνευση σε αυτό το βιβλίο ήρθε σε μια δύσκολη περίοδο και με βοήθησε να εκφραστώ όσο κι αν η φυγόπονη ιδιοσυγκρασία μου προσπάθησε να μου γίνει εμπόδιο. Η γραφή και η έκφραση αυτής με βοήθησε να φτάσω στην συνειδητοποίηση της κατάστασης και το πένθος μου να κάνει τον κύκλο του. Ίσως ένας κύκλος που δεν κλείνει ποτέ αλλά έχω τον έλεγχο και αυτό είναι πολύ σημαντικό.

Βλέποντας τα δύο βιβλία, η εξέλιξη σίγουρα είναι εμφανής κατά την γνώμη μου αλλά θα περιμένω να μου πείτε και εσείς! Πάντως, και τα δύο βιβλία έχουν την χάρη τους και έχουν πάρει πολλή αγάπη. Το κάθε ένα έχει να δώσει κάτι διαφορετικό και να σου σταθεί σε μια στιγμή γαλήνης ή παράνοιας.

Ποια είναι τα επόμενα όνειρα, τα σχέδια σας για το μέλλον;

Όνειρα δεν κάνω πολλά, είμαι ακόμη δειλός σε αυτό το κομμάτι, όμως δουλεύω πάνω στην τέχνη που αγαπώ και αυτό φέρνει αποτελέσματα βήμα στο βήμα. Όμως, κοιτάζοντας πίσω βλέπω πως έχω κάνει μεγάλη διαδρομή σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα, λαμβάνοντας υπόψιν τις συνθήκες που βιώνουμε. Ευχαριστώ πολύ για αυτή την ερώτηση, μου έβαλε ένα χαμόγελο στο πρόσωπο...Από σχέδια όμως κάνω πολλά και νιώθω πως είμαστε σε πολύ καλό δρόμο.

Θέλω να παίξω σε όσες περισσότερες πόλεις την παράσταση προφορικής ποίησης «Σε Ροή» και να διαδώσουμε την τέχνη μας. Θέλω να συνεχίσει να ψηλώνει το project «Ταράτσα Ποίηση» και να έχουμε αρκετή ποίηση για όλους, όλες και όλα. Έχουμε στα σκαριά δύο δίσκους προφορικής ποίησης, ο ένας με τον μουσικό Γιάννη Ντρενογιάννη, με τον οποίο έχουμε κυκλοφορήσει και το πρώτο κομμάτι με τίτλο «Τα λέμε αύριο» και ο δεύτερος με τον μουσικό Κύριο Κ., με τον οποίο έχουμε επίσης κυκλοφορήσει το κομμάτι με τίτλο «Αψού». Τέλος, πιθανόν μέσα στην χρονιά να είναι έτοιμη και η τρίτη ποιητική συλλογή μου... και ό, τι άλλο προκύψει.

Τι παρουσιάζετε στην Κρήτη στις 2,3 και 4 Νοεμβρίου;

Κάνω το πρώτο μου tour και είμαι πάρα πολύ χαρούμενος! Συγκεκριμένα, πηγαίνω στην Κρήτη και θα παίξω στο Ηράκλειο την Πέμπτη 2/11 (Ξύλινη Τάμπια), στο Ρέθυμνο την Παρασκευή 3/11 (Τζεπέτο) και στον Βάμο Χανίων το Σάββατο 4/11 (Γάιδαρος ΚοινΣεπ) , ελεύθερη είσοδος σε όλα, και θα με συνοδέψει ο ντόπιος ποιητής Κωνσταντίνος Μπέμπης και ο μουσικός Δράμα Κωμικού οι οποίοι έχουν αγκαλιάσει πραγματικά την προσπάθεια μου και το αποτέλεσμα είναι ειλικρινές και δυνατό από όλες τις απόψεις.

Σε αυτό το ταξίδι θα παρουσιάσουμε ποίηση. Ποίηση όχι όπως την συνηθίσαμε, αλλά όπως την νιώσαμε και την καταγράψαμε στα τετράδια, στα πάρκα, στην αυλή του σχολείου, στα λεωφορεία, σε κάποια αναμονή ή στην δουλειά μας. Η παράσταση λέγεται «Σε Ροή» και είναι μια performance προφορικής ποίησης αποτελούμενη από τα πιο προσωπικά μου κείμενα μου που έχουν εκδοθεί, αλλά και ανέκδοτα, συνοδευόμενα από ορχηστρική & ηλεκτρονική μουσική.

Στο τέλος κάθε παράστασης θα έχει ανοιχτά μικρόφωνα για να μοιραστεί όποιο άτομο γράφει και θέλει να μοιραστεί κάτι δικό του. Είπαμε, ποίηση παντού! Θέλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ για την φιλοξενία και τις όμορφες ερωτήσεις. Ήταν ουσιαστικές και μου θύμισαν ακόμη μια φορά γιατί κάνω ό,τι κάνω.

Ποίηση 2.0 ή αλλιώς Poetry Slam 

Λέγεται Poetry Slam και οι πρώτες εκδηλώσεις ξεκίνησαν στα μέσα της δεκαετίας του ’80 στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα σε ένα τζαζ κλαμπ στο Σικάγο από τον γνωστό Marc Kelly Smith. 

«Η ιδέα του Smith ήταν να συγκεντρώσει κόσμο από όλες τις αστικές τάξεις και όλων των ηλικιών, σε ποιητικές βραδιές. Μέχρι τότε, στις ποιητικές βραδιές πήγαιναν μόνο ποιητές για να δουν άλλους ποιητές ή άτομα που ασχολούνταν με τη λογοτεχνία γενικά. Οπότε ο Smith σκέφτηκε να το κάνει παιχνίδι. Έβαλε των χρόνο των 3 λεπτών, κριτές από το κοινό και το προκάλεσε το ενδιαφέρον όλου του κόσμου», είχε αναφέρει ο Μάκης Μούλος το 2019 σε συνέντευξή του στο ethnos.gr. «Η ιδέα του Slam είναι ότι όλοι έχουμε το δικαίωμα να κρίνουμε την τέχνη. Δεν χρειάζεται να είσαι κριτικός λογοτεχνίας για να κρίνεις τα συναισθήματα που σου προκαλεί η λογοτεχνία. Κάπως έτσι άρχισε να εξαπλώνεται σε όλη την Αμερική και αργότερα στην Ευρώπη και πλέον σε όλον τον κόσμο η ποίηση Slam. Φυσικά το διαγωνιστικό κομμάτι είναι αυτό μάζεψε τον κόσμο και πλέον στην Αμερική γίνονται εκδηλώσεις Slam μέχρι και σε στάδια».

Σύμφωνα με τον Μάκη Μούλο, το Poetry Slam κατά κανόνα είναι ένας ζωντανός διαγωνισμός στον οποίο ποιητές ερμηνεύουν πρωτότυπη ποίηση και κρίνονται γι’ αυτό, με τον χρόνο ερμηνείας να περιορίζεται στα 3 λεπτά. Η ποίηση Σλαμ δεν εστιάζει στον γραπτό λόγο. Είναι μια τελετή πάνω στην τέχνη της προφορικής ερμηνείας. «Για εμένα το Poetry Slam είναι ένα χτύπημα στην ποίηση όπως την ξέραμε μέχρι τώρα. Είναι η ευκαιρία μας να ακουστεί η φωνή μας, κάτι που μέσα από τα βιβλία δεν γίνεται πλέον και γενικά μέσα από το διάβασμα, μιας και ζούμε σε μια περίοδο που δεν υπάρχει είτε χρόνος, είτε όρεξη για να μπούμε μέσα σε ένα βιβλίο ή να διαβάσουμε το οτιδήποτε online. Τα μακροσκελή κείμενα έχουν αρχίσει να χάνονται στους γρήγορους ρυθμούς και στη χαμένη υπομονή που κυβερνούν την καθημερινότητά μας», σημείωσε ο κ. Μούλος.

Ο ίδιος ελπίζει κάποια στιγμή στο μέλλον το Poetry Slam να μπει και στα σχολεία, όπως έχει γίνει ήδη σε πολλές χώρες όπως στην Αμερική, όπου το Poetry Slam έχει γίνει «εργαλείο» για την καταπολέμηση της βίας μεταξύ μαθητών, δημιουργώντας σχολικές ομάδες Slam και δίνοντας έτσι κίνητρο για ομαδικότητα και συμφιλίωση.