Χριστόφορος Παπακαλιάτης στο Έθνος: Με εξόργισε η ωμή πραγματικότητα (vid)

Ιστορίες ανθρώπων που διεκδικούν µια ζωή µε αξιοπρέπεια και ένα καλύτερο µέλλον για τα παιδιά τους ξετυλίγονται στο ντοκιµαντέρ «Ένας κόσµος» του Χριστόφορου Παπακαλιάτη, έπειτα από πρόσκληση της ActionAid. Για τον ηθοποιό, σεναριογράφο και σκηνοθέτη ήταν το πρώτο βήµα στην άγνωστη για εκείνον χώρα του ντοκιµαντέρ, αφού τα µέχρι τώρα δείγµατα γραφής του τα έχει δώσει µε τηλεοπτικές σειρές και ταινίες µυθοπλασίας.

Οι τρεις χώρες, Γκάνα, Νεπάλ, Ελλάδα, στις οποίες ο Χριστόφορος Παπακαλιάτης πραγµατοποίησε γυρίσµατα αποτέλεσαν έναν κόσµο και για τον ίδιο. «Μπορεί να µη συγκρίνονται τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι άνθρωποι σε Αφρική, Ασία ή Ευρωπη, όµως έχουν ένα κοινό: τα παιδιά. Τα παιδιά είναι για µένα ο συνδετικός κρίκος του ντοκιµαντέρ. Όπως και στη ζωή. Όταν εξασφαλίσεις µια καλή ζωή σε ένα παιδί, νοµοτελειακά έχεις εξασφαλίσει µια µελλοντική καλύτερη κοινωνία». Όλα τα γυρίσµατα έγιναν µέσα στο 2018, η διάρκεια προβολής του ντοκιµαντέρ είναι 83’, αλλά το συναισθηµατικό εκτόπισµά του πολλαπλάσιο. Στη διάρκεια των γυρισµάτων ο κινηµατογραφιστής ήρθε αντιµέτωπος µε κοινωνίες που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας.

Συνάντησε ανθρώπους που στερούνται βασικά δικαιώµατα και ανάγκες – σίτισης, στέγασης, εκπαίδευσης, εργασίας. Και έγινε κοινωνός τραυµατικών εµπειριών, γυναικών που έχουν κατηγορηθεί για µαγεία, βίωσαν εξορία, γυναικών που έµειναν χήρες, µε συνέπεια να χάσουν κάθε δικαίωµα στη ζωή, αλλά και ανθρώπων που ανήκουν σε κάστες, όπως εκείνη των «Ανέγγιχτων», οι οποίοι στερούνται δικαιώµατα ακριβώς επειδή γεννήθηκαν «Ανέγγιχτοι» (σ.σ.: έχουν στιγµατιστεί κατά τη γέννησή τους ως ακάθαρτοι και υπάνθρωποι).

Αν η τηλεόραση, κατά µια αντίληψη, αποχαυνώνει, το ντοκιµαντέρ «Ένας κόσµος» πώς µπορεί να µας αφυπνίσει, να µας ευαισθητοποιήσει και, εντέλει, να µας κινητοποιήσει;

Είµαι της άποψης πως όλα είναι θέµα επιλογών και κατεύθυνσης. Αν το ζητούµενο είναι να ευαισθητοποιήσεις ή να αφυπνίσεις τον θεατή, µπορείς να το πετύχεις µε όλα τα είδη στην τηλεόραση. Απλά στην εποχή µας δεν είναι αυτό το ζητούµενο.

Ποιος είναι ο κοινός παρονοµαστής του φιλµικού σας τρίπτυχου Ελλάδα-Γκάνα-Νεπάλ;

Να παρουσιάσω τις ιστορίες κάποιων ανθρώπων και να δείξω το έργο κάποιων άλλων. Είναι τροµερή εµπειρία να προσπαθείς να φέρεις κοντά τόσο διαφορετικές καταστάσεις. Να βρίσκεις κοινά ανάµεσα σε διαφορετικούς κόσµους.

Επισκεφθήκατε περιοχή της Γκάνας στην οποία οι κάτοικοι δεν έχουν πρόσβαση στο νερό. Λέγεται ότι ο Γ’ Παγκόσµιος Πόλεµος θα γίνει για το νερό. Πόσο ρεαλιστική υπερβολή είναι αυτή η εκτίµηση;

Αν διαβάσεις λίγο, ασχοληθείς και ερευνήσεις, θα βρεις πολλές θεωρίες που οδηγούν προς αυτήν την άποψη. Η αλήθεια είναι πως σε αρκετές χώρες το νερό έχει ιδιωτικοποιηθεί από εταιρείες και υπάρχουν άνθρωποι που πλέον δεν έχουν πρόσβαση σε αυτό. ∆εν έχω ακόµα τη γνώση προκειµένου να σας απαντήσω συγκεκριµένα. Είναι µια θεωρία που ελπίζω να µη γίνει πραγµατικότητα.

Όταν ο Έλληνας τηλεθεατής έχει «εκπαιδευτεί» σε τηλεριάλιτι κάθε είδους, στην τηλεόραση της κλειδαρότρυπας, τις τηλεµαγειρικές, συγκεκριµένα lifestyle και πρότυπα, γιατί να τον ενδιαφέρει ένα ανθρωπιστικό ντοκιµαντέρ;

Έλα ντε… ∆εν ξέρω. Πάντως ενδιέφερε εµένα, γι’ αυτό και το έκανα. Ωστόσο, ας µην αµφισβητούµε την κρίση του θεατή. Η λέξη «εκπαιδευτεί» που χρησιµοποιήσατε είναι πολύ σωστή. Ο θεατής είναι σαν µαθητής σε τάξη. Αν ο δάσκαλος του λέει τα ίδια και τα ίδια, κάποια στιγµή ο µαθητής θα φύγει. ∆εν πρέπει να τα βάζουµε µε τον θεατή, αλλά µε αυτούς που ορίζουν τι θα δει ο θεατής. ∆εν είναι τυχαίο που η γενικότερη τηλεθέαση στην ελληνική τηλεόραση έχει πέσει. Όταν σέβεσαι τον θεατή (και την εποχή που ζει), τότε σε σέβεται και αυτός. Όταν του σερβίρεις ξαναζεσταµένο φαΐ, τότε θα έρθει η στιγµή που θα χάσει την όρεξή του. Ειδικά όταν αυτό το φαγητό είναι πρόχειρο, άγευστο και προκατασκευασµένο.

Τι κοινό έχουν η πρόσφατη ταινία σας «Ένας άλλος κόσµος» και το ακτιβιστικό-ανθρωπιστικό «Ένας κόσµος»;

∆εν νοµίζω ότι έχουν σχέση. Η ταινία ήταν ένα προϊόν σεναρίου. Εδώ δεν συµµετείχα στη δηµιουργία του κειµένου, αλλά µόνο στην αφήγηση. Ένα ντοκιµαντέρ µπορεί να κάνει τον άνθρωπο καλύτερο; Αν ο άνθρωπος θέλει, τότε ναι. Η γνώση είναι αυτή που µας κάνει καλύτερους. Όµως αν περιµένει κάποιος από ένα ντοκιµαντέρ να γίνει καλύτερος άνθρωπος, τότε µάλλον έχει χάσει το τρένο. Αυτό που κάνει το ντοκιµαντέρ είναι να καταγράφει µια κατάσταση. Να ενηµερώνει µε έναν διαφορετικό τρόπο. Υπάρχουν πολλά είδη ντοκιµαντέρ.

Τι κρατήσατε από αυτήν τη βιωµατική εµπειρία;

Χιλιάδες µικρές στιγµές που µόνο αν έχεις βιώσει κάτι αντίστοιχο µπορείς να καταλάβεις. Οµως αυτό που µου έρχεται αµέσως στον νου είναι οι στιγµές µε τα παιδιά. Τα παιδιά, αν θέλετε, είναι και ο συνδετικός κρίκος σε αυτό το ντοκιµαντέρ.

Τι σας εξόργισε;

Η αδιαφορία. Η ωµή πραγµατικότητα. Κάποιες φορές, ακόµα και ο ίδιος µου ο εαυτός. Όµως, ενώ θύµωνα, την επόµενη στιγµή κάτι γινόταν και άλλαζα διάθεση.