Σεμπάστιαν Φίτσεκ: Οι χαρακτήρες διαμορφώνουν τις ιστορίες μου

Είναι ο σταρ του ψυχολογικού θρίλερ στη Γερμανία, ο οποίος ήδη με το πρώτο του μυθιστόρημα «Η θεραπεία», το 2006, γνώρισε τεράστια επιτυχία και το είδε να γίνεται μπεστ σέλερ - κάτι που συνέβη και με τα επόμενα βιβλία του τα οποία έχουν μεταφραστεί σε είκοσι τέσσερις γλώσσες και έχουν διασκευαστεί για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Μιλήσαμε μαζί με τον Σεμπάστιαν Φίτσεκ, με αφορμή τη επικείμενη επίσκεψή του στην Ελλάδα, για τον βίαιο και σκοτεινό κόσμο της μυθοπλασίας με τον οποίο επέλεξε να ασχολείται - και όχι μόνο...

Κύριε Φίτσεκ, τι σας έκανε να επιλέξετε να γράφετε ψυχολογικά θρίλερ; Πώς στραφήκατε σε αυτόν τον σκοτεινό, βίαιο και αποτρόπαιο κόσμο της μυθοπλασίας;

Η αλήθεια είναι ότι δεν επιλέγει ο συγγραφέας τις ιδέες του. Οι ιδέες έρχονται σε αυτόν. Δεν θα μπορούσα, για παράδειγμα, να επιλέξω συνειδητά ότι «αύριο θα γράψω μια κωμωδία ή ένα ιστορικό μυθιστόρημα». Η ιδέα καθορίζει το είδος του βιβλίου. Αλλά ο συγγραφέας απλώς δίνει μορφή σε μια ιστορία που κάπως κατάφερε να γεννηθεί στο κεφάλι του. Ωστόσο, το ενδιαφέρον μου για τα θρίλερ δημιουργήθηκε, ήδη από πολύ νωρίς, χάρη στον πατέρα μου που ήταν φιλόλογος και του άρεσε να αφηγείται τρομακτικές -και συχνά πραγματικές- ιστορίες!

Διερευνάτε σχεδόν κάθε πιθανή έκφανση της ψυχολογικής βίας. Πίσω από τα βιβλία σας μοιάζει να έχει προηγηθεί ενδελεχής έρευνα. Πόσο απέχει η φαντασία από την πραγματική ζωή; Και πώς η πραγματική ζωή επηρεάζει, εν τέλει, την φαντασία;

Το σημαντικότερο κομμάτι της έρευνάς μου ξεκινάει αφού γράψω το πρώτο προσχέδιο του βιβλίου και το δώσω σε ειδήμονες -συχνά σε ψυχιάτρους- να το διαβάσουν. Εχει τύχει αρκετές φορές να τους ρωτήσω εάν θα μπορούσε να υπάρξει μια ψυχική διαταραχή σαν κι αυτή που περιγράφω. Συνήθως χαμογελούν και μου λένε: «Α, έχουν δει πολλά τα μάτια μας».

Ο Στίβεν Κινγκ στο πασίγνωστο μυθιστόρημά του «Μίζερι» έγραψε για έναν συγγραφέα που φυλακίζεται και βασανίζεται από μία φανατική αναγνώστριά του. Η γραμμή που διαχωρίζει τη μυθοπλασία από την πραγματικότητα είναι συχνά εξαιρετικά λεπτή. Ποιο είναι το διακύβευμα όταν γράφετε μια ιστορία; Μπορεί η λογοτεχνία να αποδειχτεί ένα επικίνδυνο παιχνίδι;

Ευτυχώς μέχρι τώρα έχω γνωρίσει μονάχα... καλοπροαίρετους θαυμαστές. Πάντως, ο κυριότερος κίνδυνος είναι να μην μπορείς να κατεβάσεις τον διακόπτη της δουλειάς σου. Εξάλλου, οι συγγραφείς, ως κυνηγοί ιδεών, έχουμε μονίμως τα μάτια και τα αυτιά μας ανοιχτά. Αλλά είναι πολύ κουραστικό, ιδίως για την οικογένειά μας, να διακόπτουμε στα μισά μία φράση, επειδή μόλις παρατηρήσαμε κάτι που ίσως κάποτε θα μπορούσε να μας φανεί χρήσιμο σε ένα βιβλίο. Πολλές φορές βρίσκομαι σωματικά στο σπίτι μου, αλλά πνευματικά δεν είμαι εκεί.  

Αποκτήσατε διεθνή φήμη σχεδόν από την αρχή μέσα από βιβλία όπως «Η θεραπεία» και «Το πείραμα». Ποιο είναι το καλύτερο που ακολουθεί μία τέτοια αναγνώριση; Και ποιο είναι το χειρότερο τίμημα αυτής της επιτυχίας; 

Το καλύτερο είναι ότι συναντώ νέους, ενδιαφέροντες ανθρώπους, τους οποίους δεν θα γνώριζα ποτέ εάν δεν ήμουν συγγραφέας. Ιδίως όταν βρίσκομαι στο στάδιο της έρευνας, βυθίζομαι συνεχώς σε νέους κόσμους. Και, πλέον, έχω την τύχη να προσμετρώ στους φίλους μου ηθοποιούς, ιατροδικαστές και σωφρονιστικούς υπαλλήλους, ενώ ένας αναγνώστης εξελίχθηκε σε έναν από τους καλύτερους μου φίλους. Το χειρότερο τίμημα αφορά την ίδια τη συγγραφή: Είναι εκείνες οι μέρες που ο ήρωάς μου αρχίζει να κάνει του κεφαλιού του και εγώ διαπιστώνω ότι είμαι μόνο ένας απλός παρατηρητής των πράξεών του. Εκ πρώτης όψεως, αυτή η στιγμή είναι υπέροχη, διότι τότε βεβαιώνομαι πως ο ήρωάς μου δεν είναι πλέον τεχνητός, αλλά «αληθινός». Κατά βάθος, όμως, ανησυχώ ότι η ιστορία θα ξεφύγει τελείως από τον έλεγχό μου – τόσο, που στο τέλος δεν θα θέλει να τη διαβάσει κανείς.

Τι σας αγχώνει περισσότερα στη διαδικασία της συγγραφής ενός βιβλίου; Αλλά και ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία, τελικά, για έναν συγγραφέα;

Ως συγγραφέας μπορείς να επιμερίσεις ελεύθερα τον χρόνο σου και να καθορίσεις μόνος σου τις προθεσμίες παράδοσης. Κανονικά, θα προτιμούσα να ζω απολαυστικά την κάθε μέρα, αλλά ξέρω πως η δημιουργικότητα έρχεται κυρίως με το γράψιμο. Γι’ αυτό θέτω στον εαυτό μου αυστηρές προθεσμίες, ώστε να λειτουργώ υπό πίεση. Βέβαια, και η ανία, η βαρεμάρα, το να αφήνεσαι, όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά, προκειμένου να κατεβάσεις καλές ιδέες. Και εκεί ακριβώς έγκειται όλη η δυσκολία και το άγχος: στο πώς δηλαδή να επιμερίσεις σωστά τον χρόνο σου, ώστε να κρατήσεις την ισορροπία ανάμεσα στα διαλείμματα χαλάρωσης και την αναγκαία πίεση.

Τα μυθιστορήματά σας είναι προσεκτικά δομημένα. Καταστρώνετε την πλοκή σας από την αρχή στην κάθε λεπτομέρεια ή έχετε μία γενική ιδέα και ξεκινάτε να γράφετε αυτοσχεδιάζοντας;

Και τα δύο. Ξεκινάω με ένα συγκεκριμένο σχέδιο. Αλλά όταν αρχίζω να γράφω, οι χαρακτήρες μου επιλέγουν συνήθως να το αγνοήσουν! Ετσι, το αργότερο από τη σελίδα 80 και μετά, αγωνιώ και εγώ ο ίδιος να μάθω ποια θα είναι η συνέχεια της ιστορίας – τι θα επακολουθήσει...

Οταν οι παράμετροι της ιστορίας σας αρχίζουν να αποκτούν ένα πιο συγκεκριμένο σχήμα στο μυαλό σας, συνήθως τι εμφανίζεται πρώτα, οι πρωταγωνιστές σας με τις ιδιαιτερότητές τους ή η ιδέα πίσω από την εξέλιξη της πλοκής;

Ολα αρχίζουν με μια ερώτηση του τύπου: «Τι θα συνέβαινε αν…». Στη συνέχεια, όμως, καταπιάνομαι αμέσως με το σημαντικότερο συστατικό μιας καλής ιστορίας: τους χαρακτήρες. Αν το βιβλίο δεν διαθέτει χαρακτήρες τόσο ενδιαφέροντες ώστε να θέλεις να ταξιδέψεις μαζί τους, όποια και αν είναι η πλοκή, θα σε αφήσει αδιάφορο ως αναγνώστη. Οι χαρακτήρες διαμορφώνουν την ιστορία.

Έχετε καταλήξει τι ιδιαίτερο έχει εκείνη η στιγμή που αποφασίζετε ότι μπορείτε να αρχίσετε τη σύνθεση μιας ιστορίας; Πώς αντιλαμβάνεστε την έμπνευση;

Πρόκειται για ένα θαύμα που πυροδοτείται από κάτι, το οποίο δεν κατανοούμε ακόμα.  

Θα μπορούσατε να μας αποκαλύψετε ποιος είναι ο μεγαλύτερος μύθος για εσάς τους συγγραφείς;

Οτι πρόκειται για ένα one-man show. Και, όμως, αντίθετα με ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι, για να φτάσει το βιβλίο στους αναγνώστες, χρειάζεται να εργαστούν τουλάχιστον τόσοι άνθρωποι όσα και τα ονόματα στους τίτλους τέλους μιας κινηματογραφικής ταινίας.

Αλήθεια, ποια είναι η καλύτερη συμβουλή που πήρατε ποτέ ως συγγραφέας;

Δεν πρόκειται να γίνεις καλύτερος, δουλεύοντας λιγότερο. Α, και κάτι ακόμα: Να εκμεταλλεύεσαι την κάθε στιγμή για να γράφεις.

Ποιο είναι το όφελος που έχετε ως συγγραφέας σε σχέση με το πώς βλέπετε τα πράγματα στον κόσμο;  

Εχω το προνόμιο να μου παρέχεται πρόσβαση σε τομείς που για άλλους είναι απροσπέλαστοι. Για παράδειγμα, προσφάτως είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ την πτέρυγα υψίστης ασφαλείας μιας φυλακής. Αυτές οι εμπειρίες μού επιτρέπουν να γνωρίσω νέους για εμένα κόσμους. Και, επίσης, μου δίνουν τη δυνατότητα -μέσα από μια ματιά στα παρασκήνια- να δω τα πράγματα και από μία άλλη εντελώς διαφορετική και αναμφίβολα χρήσιμη οπτική γωνία.

Πώς βλέπετε τα πράγματα στις μέρες μας; Η Ευρωπαϊκή Ενωση προέκυψε από τις στάχτες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Υπάρχει ακόμα προοπτική για αυτήν ή θα διαλυθεί;

Εμείς οι Ευρωπαίοι ζούμε ήδη τόσα χρόνια ειρηνικά, ώστε είναι πλέον σχεδόν αδύνατον να διανοηθούμε τη φρίκη του πολέμου. Επιπλέον, είναι πολύ πιθανότερο να αποφεύγονται οι όποιες πιθανότητες για πολεμικές συρράξεις μέσα στο πλαίσιο μιας κοινότητας, παρά όταν παλεύει ο καθένας μόνος του να διατηρήσει τα κεκτημένα του. Αλλά η θετική προοπτική δεν είναι βέβαιη: Ελπίζω ότι θα καταφέρουμε να βάλουμε στην άκρη τις διαφορές μας και ότι θα παραμείνουμε ενωμένοι ακόμα για πολύ καιρό ως κοινότητα.

Ποιος είναι ο λόγος που αντιμετωπίζουμε ξανά την άνοδο της ξενοφοβίας και των εθνικισμών; Υπάρχει κάποια διέξοδος από αυτές τις καταστάσεις ή απλώς η Ιστορία επαναλαμβάνεται;

Κοιτάξτε, ο κόσμος στις μέρες μας γίνεται όλο και πιο περίπλοκος. Και οι άνθρωποι όλο και πιο ανασφαλείς. Το αίτημα για έναν ισχυρό ηγέτη, που θα μπορεί να δώσει απλές απαντήσεις, είναι κατανοητό. Και, επίσης, υπάρχουν πάρα πολλά αντίπαλα κινήματα που ακόμα δεν ξέρουμε πού θα οδηγήσουν – ποια θα είναι η αλληλουχία των γεγονότων. Αλλά δεν νομίζω ότι η Ιστορία μπορεί να επαναληφθεί έτσι απλά.

Τι σημαίνει να είναι κάποιος συγγραφέας στις μέρες μας; Μπορεί η λογοτεχνία να αλλάξει τη ζωή μας;

Τα βιβλία ίσως δεν έχουν τη δύναμη να αλλάξουν μεμιάς τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Αλλά αρκεί ένα βιβλίο να παρακινήσει έναν μόνο άνθρωπο στο να βελτιώσει τον εαυτό του και τη ζωή του. Και αυτός ο ένας άνθρωπος, μπορεί να είναι τελικά εκείνος που θα κάνει τη διαφορά.

* Ο Σεμπάστιαν Φίτσεκ θα είναι στις 2 Απριλίου στο Public Τσιμισκή στη Θεσσαλονίκη για να συζητήσει με τη δημοσιογράφο Κική Μουστακίδου και στις 3 Απριλίου στο Public Συντάγματος στην Αθήνα για να συνομιλήσει με τη δημοσιογράφο Τασούλα Επτακοίλη, με αφορμή το νέο του βιβλίο «Η θέση 7Α» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα.