White Dwarf: Βρεθήκαμε στο εργαστήριο του Oppenheimer και μάθαμε για τη γέννηση της ατομικής βόμβας

Μία μοναδική διαδραστική εγκατάσταση εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας (VR & AR) παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη μέχρι τις 28 Απριλίου (Κυριακή των Βαΐων) και αφηγείται την ιστορία της «γέννησης» της πρώτης ατομικής βόμβας. Καθώς η δημιουργός Γιολάντα Μαρκοπούλου μάς ξεναγεί στο έργο της, αναφέρει ότι «το White Dwarf (Λευκός Νάνος) έχει περάσει από πολλά στάδια δημιουργίας μέχρι να φτάσει στην πρώτη του εκδοχή που παρουσιάστηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης το 2023 αλλά και την εξελιγμένη του εκδοχή στο Μουσείο Μπενάκη ένα χρόνο μετά».

Η έρευνα για το θέμα ξεκίνησε πριν από την πανδημία, το 2019. Αρχικά, ο στόχος ήταν μια θεατρική εμπειρία στο Πλανητάριο, χωρίς να ληφθεί υπόψη η εκδοχή της VR ταινίας, πόσο μάλλον η θεατρική εγκατάσταση σ' ένα μουσείο. «Λόγω του κορονοϊού στραφήκαμε προς την εικονική πραγματικότητα (VR) και έτσι είχα την τύχη να γνωρίσω και να πειραματιστώ με αυτό το νέο μέσο. Οταν ετοιμάστηκε η ταινία πραγματικά επιθυμούσα να την παρουσιάσω μέσα από ένα πιο θεατρικό πλαίσιο, όπως άλλωστε κάνω συνήθως στη δουλειά μου. Πίστευα αλλά και θεωρώ ότι αποδείχτηκε στην πράξη, πως μία ταινία VR που συμβαίνει σ' έναν ψηφιακό κόσμο όταν πλαισιώνεται με στοιχεία του φυσικού κόσμου προσκαλεί τον θεατή πιο ομαλά να βιώσει την εμπειρία. Ετσι κατέληξε ως μία θεατρική εγκατάσταση εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας» προσθέτει. 

Μόλις ανοίγει η πόρτα και εισέρχονται οι θεατές στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο, βυθίζονται αμέσως στο σύμπαν του έργου πριν καν βάλουν τα γυαλιά VR. Παίρνουν ένα συγκεκριμένο ρόλο που καλούνται να επαληθεύσουν όσο εξερευνούν τον χώρο στην πορεία του έργου. Οι θεατές τελικά βιώνουν μια εμπειρία που θολώνει τα όρια μεταξύ εικονικής και φυσικής πραγματικότητας και γίνονται συμμέτοχοι σε «ένα επιστημονικό πείραμα». Καλούνται να πάρουν θέση απέναντι στα φλέγοντα ζητήματα της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας.

Παράλληλα, δημιουργώντας τη συνθήκη όπου οι θεατές μπαίνουν στην εγκατάσταση ανά ομάδες των 6 ή και παραπάνω ατόμων, υπάρχουν στιγμές όπου σχετίζονται μεταξύ τους. Γίνονται μάρτυρες της ιστορίας, ο καθένας με τον τρόπο του, μοναχικά όταν έρθει η ώρα για την VR θέαση. Αυτομάτως όμως όλη αυτή η συνύπαρξη στον χώρο προσδίδει και έναν συλλογικό χαρακτήρα. «Η μοναχική εμπειρία που προσφέρει το VR σε βάζει απευθείας σε μία ενεργή θέση, νιώθεις ότι έχεις κι εσύ λόγο στο τι συμβαίνει, παίρνεις την ευθύνη στα χέρια σου έστω και πλασματικά. Μιλάμε για ένα πολύ νέο μέσο που το κομμάτι της αφήγησης βρίσκεται σε αρχικό, πειραματικό επίπεδο. Δεν υπάρχουν κανόνες, έστω μια καθοδήγηση του τι λειτουργεί και τι όχι όπως στον κινηματογράφο ή το θέατρο. Σε αυτή την περίπτωση μαθαίνεις κάνοντας. Η διαδικασία είναι μία μεγάλη πρόκληση και ως τέτοια αντιμετώπισα την κάθε δυσκολία».

Από που αντλήσατε υλικό για την ιστορία σας;

Η έρευνα ξεκίνησε τo 2019 από τα «Κοσμοκωμικά» του Italo Calvino και από εκεί οδηγηθήκαμε στην ιστορία του Ψυχρού Πολέμου, το Manhattan Project και το έργο του Robert J. Oppenheimer, καθώς και τις συνέπειες της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα. Δουλέψαμε αυτοσχεδιαστικά πολλούς μήνες με τον δραματολόγο Μάρκο Τσούμα και τους ηθοποιούς της ταινίας Ιφιγένεια Καραμήτρου, Νίκο Καρδώνη, Ελεάννα Καυκαλά και Θάνο Τσακαλίδη μέχρι να καταλήξουμε στην ιστορία. Ενα ιδιαίτερο μείγμα υλικού, ένα έργο βασισμένο σε αληθινά γεγονότα αλλά παρουσιασμένο σε ένα φανταστικό δικό μας κόσμο.

Το White Dwarf αποτελείται από θεατρικά και κινηματογραφικά στοιχεία. Δύο τέχνες που αγαπάτε πολύ. Τι σημαίνει δημιουργία για σας;

Να έχεις την ελευθερία να χρησιμοποιείς τα διαφορετικά μέσα, να τα μπλέκεις, πάντα βέβαια για να υπηρετήσεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αυτό που θέλεις να μεταδώσεις στους θεατές. Μ' ενδιαφέρει να καταπιάνομαι με νέους τρόπους αφήγησης μιας ιστορίας.

Μέχρι στιγμής ποιες είναι οι αντιδράσεις του κοινού;

Πιστεύω θετικές, είναι όμορφο που το μεγαλύτερο ποσοστό των θεατών βλέπει VR για πρώτη φορά. Είναι πολύ όμορφο να παρακολουθείς τις αντιδράσεις των θεατών και τα ερωτήματα που προκύπτουν. Επίσης, είναι μια εμπειρία που προσφέρεται και για παιδιά άνω των 12 ετών και νέους. Το ότι μπορούν να έρθουν παρέες, οικογένειες και να βιώσουν την εμπειρία μαζί δημιουργεί έδαφος για συζητήσεις μετά το έργο κάτι που θεωρώ πολύ σημαντικό.

Πώς συνδέεται η έρευνα του J. Robert Oppenheimer με την ιστορία της νεαρής Sadako Sasaki και ποια μηνύματα θέλετε να μεταφέρετε μέσω αυτών των ιστοριών;

Με συγκλονίζει το γεγονός ότι επιστήμονες που μελετούσαν τον ουρανό, τη γέννηση και το θάνατο των αστεριών, τις μαύρες τρύπες, το Big Bang, τη γέννηση της ζωής, όπως και ο ίδιος ο Oppenheimer, κλήθηκαν να κάνουν μια ανακάλυψη που εν τέλει σκόρπισε το θάνατο. Μέσα από την ιστορία της νεαρής Sadako νιώθουμε τις τραγικές επιπτώσεις του πολέμου στα παιδιά.

Πώς η τεχνολογία, όπως η εικονική πραγματικότητα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία εμπειρικών πειραμάτων που αναδεικνύουν και αναστατώνουν τις ανθρώπινες εμπειρίες και ανησυχίες σχετικά με τον πόλεμο και την ειρήνη;

Μέσα στον κόσμο της εικονικής πραγματικότητας υπάρχουν στιγμές που τις βιώνεις πιο έντονα και νιώθεις ότι βρίσκεσαι στον τόπο που συμβαίνει η ιστορία, στο εδώ και τώρα. Υπάρχει μία ψευδαίσθηση ότι είσαι εκεί, τα όρια μεταξύ του φυσικού και του εικονικού κόσμου θολώνουν σε αρκετές στιγμές της εμπειρίας. Αυτό το βίωμα μπορεί να έχει μια πιθανή επίδραση στον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι την ιστορία.

Παράλληλα, σχεδιάζετε την επόμενή σας διαδραστική ταινία εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας με θέμα μία ιδιαίτερη δική σας οικογενειακή ιστορία φερμένη από την Σμύρνη του ’22. Τι σας έκανε να επιλέξετε το συγκεκριμένο θέμα;

To «Paradise Lost» είναι ένα έργο μικτής πραγματικότητας βασισμένο στην ιστορία του προπάππου μου και της προγιαγιάς μου που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Μικρά Ασία όπως και εκατομύρια άλλοι άνθρωποι. Δεν επέζησαν όλοι. Ασχολούμαι μέσα από τη δουλειά μου πάνω από δέκα χρόνια με το θέμα της προσφυγιάς και θα ήθελα να βρω έναν ενναλακτικό τρόπο ν' αφηγηθώ την ιστορία αυτή μέσα από μια πιο προσωπική ματιά. Θέλω πολύ να προσφέρω τη δυνατότητα στον θεατή να βρεθεί μέσα στα γεγονότα, να τα βιώσει από μια νέα οπτική γωνία. Στόχος μου είναι το αρχειακό υλικό να βρει μία νέα θέση μέσα στο ψηφιακό περιβάλλον.

Σε μια περίοδο καλλιτεχνικών, τεχνολογικών, οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών, τι πιστεύετε πως ψάχνει ο θεατής να δει και να ακούσει;

Θα ήθελα να πιστεύω ότι ο θεατής θέλει μία έκπληξη, την αλληλεπίδραση, κάτι ζωντανό, αλλά και παράλληλα ένα περιεχόμενο. Θέλει να καταλαβαίνει τι βλέπει και γιατί, να τροφοδοτήσει τη σκέψη του. Υπάρχει περιορισμένος χρόνος στη ζωή μας, μία τεράστια προσφορά με τόσα υψηλού επιπέδου κινηματογραφικά έργα και σειρές που μπορεί να παρακολουθήσει κανείς. Πρέπει να έχει έναν σοβαρό λόγο να βγει κάποιος από το σπίτι του.

Τι σας ανησυχεί περισσότερο σε αυτή την εποχή που ζούμε και τι σας δίνει ελπίδα;

Η έξαρση της βίας με ανησυχεί βαθιά. Την ελπίδα μου την τροφοδοτούν καθημερινά τα δύο μου παιδιά…