Παλαιές Φυλακές Ωρωπού: Αρχίζουν τα έργα για τη μετατροπή σε Κέντρο Δημοκρατίας και Πολιτισμού «Μίκης Θεοδωράκης»

Πράσινο φως για τη μετατροπή του ιστορικού χώρου των παλαιών φυλακών Ωρωπού σε Κέντρο Ιστορίας, Δημοκρατίας και Δομών Πολιτισμού «Μίκης Θεοδωράκης» άναψαν η ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) και οι συνοδές εγκρίσεις από τις αρμόδιες διευθύνσεις του υπουργείου Πολιτισμού.

Ο χώρος μαρτυρίου για εκατοντάδες αγωνιστές της Δημοκρατίας θα μετατραπεί σε παγκόσμιο κέντρο ιστορίας και μνήμης και θα φέρει το όνομα του τεράστιου Μίκη Θεοδωράκη ταυτίζοντας τον Ωρωπό με τους αγώνες για την ελευθερία και την εδραίωση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα. Έτσι έστω και μετά θάνατον έρχεται η δικαίωση για τον εμβληματικό μουσικοσυνθέτη που με τις δημιουργίες του αναδείχτηκε σε σύμβολο των αγώνων ενάντια στην καταπίεση, στο άδικο και στο φασισμό. Απάντησε με χαμόγελο και μουσικά αριστουργήματα, αγαπήθηκε από θύματα και θύτες και με τους στίχους τους πέρασε στην αιωνιότητα τον τόπο που μαρτύρησε.

Έξι μήνες κρατούμενος ο Θεοδωράκης

Ο Μίκης Θεοδωράκης ως κρατούμενος της χούντας πέρασε το κατώφλι των φυλακών Ωρωπού στις 19 Οκτωβρίου 1969 και έμεινε μέχρι τις 13 Απριλίου 1970 κι ενώ υπέρ της αποφυλάκισης του είχε δημιουργηθεί παγκόσμιο κίνημα που πίεζε τους συνταγματάρχες για την απελευθέρωση του.

«Δεν συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις» 

Μάλιστα όταν ο κρατούμενος Μίκης Θεοδωράκης επιχείρησε να στείλει επιστολή διαμαρτυρίας προς τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό προκειμένου να ευαισθητοποιήσει τη διεθνή κοινή γνώμη, η διοίκηση των φυλακών που έκανε έλεγχο και λογοκρισία στην αλληλογραφία των κρατουμένων, δέσμευσε την επιστολή διότι ο Μίκης «δεν συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις» δίνοντας την έμπευση για το γνωστό τραγούδι.

«Μην ξεχνάς τον Ωρωπό»

Στο κελί των φυλακών Ωρωπού ο Μίκης Θεοδωράκης συναντήθηκε με τον Μανώλη Γλέζο, τον Χαρίλαο Φλωράκη, τον Ανδρέα Λεντάκη και άλλους αγωνιστές και εμπνεύστηκε πολλές δημιουργίες, γράφοντας νότες ακόμα και στους τοίχους. Μεταξύ αυτών εμπνεύστηκε το θρυλικό τραγούδι «κι εσύ λαέ βασανισμένε μην ξεχνάς τον Ωρωπό, μην ξεχνάς τον φασισμό» που ταύτισε τον Ωρωπό με τους αγώνες για τη Δημοκρατία και ενάντια στον φασισμό με επίκαιρα μηνύματα μέχρι και τις μέρες μας.

Το κελί του Μίκη

Το κελί του Μίκη Θεοδωράκη σήμερα είναι επισκέψιμο μόνο σε επετείους και εθνικές γιορτές αλλά και κατόπιν ραντεβού για σχολεία, φοιτητές και συλλόγους. Το κελί του Θεοδωράκη μαζί με το χώρο της απομόνωσης αλλά τα συνολικά πέντε διατηρητέα κτίρια θα αναπαλαιωθούν χωρίς να αλλάξει η αρχιτεκτονική τους μορφή.

Πώς θα λειτουργούν τα κτίρια

Σύμφωνα με τα όσα είχε αναφέρει ο δήμαρχος Ωρωπού σε συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου το ένα κτίριο θα γίνει μουσείο Δημοκρατίας που θα φιλοξενεί ντοκουμέντα, σπάνιες εκδόσεις, φωτογραφικό υλικό, βίντεο και συνθέσεις από το σπάνιο αρχείο του Μίκη Θεοδωράκη που βρίσκεται στην κατοχή του ΚΚΕ και της οικογένειας Θεοδωράκη. Ένα άλλο κτίριο προορίζεται για μουσείο που θα στεγάσει πολύτιμα εκθέματα από τις αρχαιότητες του Ωρωπού και των γύρω περιοχών που σήμερα στοιβάζονται σε μία γειτονική αποθήκη αλλά και σε αποθήκη των αρχαιολογικών υπηρεσιών στον Πειραιά, ενώ υπάρχουν προτάσεις για χώρους εκθέσεων, συνεδριάσεων, πολιτιστικών εκδηλώσεων αλλά και χώρους που θα παραχωρούνται σε πολιτιστικούς συλλόγους, πανεπιστήμια και επιστημονικά φόρουμ.

Απαψυκτήριο και τουαλέτες

Επίσης θα διατηρηθεί ο ανοικτός συναυλιακός χώρος που τη θερινή σεζόν φιλοξενεί επιλεγμένες συναυλίες και θεατρικά δρώμενα και θα δημιουργηθούν αναψυκτήριο και τουαλέτες που θα λειτουργούν αποκλειστικά τις ημέρες και τις ώρες που θα είναι ανοικτός ο χώρος των παλαιών φυλακών. Επίσης θα τοποθετηθούν συστήματα ασφαλείας και περιμετρικά θα κατασκευαστεί περίφραξη με 24ωρη φύλαξη. Σήμερα ο χώρος είναι ανοικτός και εκτεθειμένος με αποτέλεσμα να έχει υποστεί πολλές φθορές κυρίως από παρεμβάσεις αυθαίρετων γκράφιτι.

Το όνειρο που έγινε πραγματικότητα

H αξιοποίηση των παλαιών Φυλακών Ωρωπού είναι ένα όνειρο για τους κατοίκους της περιοχής. Η πρόταση του δημάρχου Γιώργου Γιασημάκη το Φθινόπωρο του 2019 έλαβε άμεσα έγκριση μετά από παρέμβαση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη ο οποίος στις 21 Ιουλίου 2020 παρουσία και της προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου δεσμεύτηκε για την έγκριση της χρηματοδότησης ύψους 6.700.000 Ευρώ.

Ο θάνατος Θεοδωράκη

Στο μεταξύ στις 2 Σεπτεμβρίου 2021 «έφυγε» από τη ζωή ο Μίκης Θεοδωράκης και λίγα 24ωρα αργότερα στην πρώτη συναυλία που δόθηκε προς τιμή του ο Γιώργος Γιασημάκης ανακοίνωσε πως ο χώρος θα πάρει το όνομα του μεγάλου μουσικοσυνθέτη με την παγκόσμια αναγνωρισιμότητα.

Μετά από σχεδόν 5 χρόνια εγκρίθηκε υπό συγκεκριμένους όρους, η μελέτη μετατροπής των χώρων «εντός του χαρακτηρισμένου ιστορικού τόπου του συγκροτήματος των πρώην Φυλακών Ωρωπού, του Δήμου Ωρωπού» και πλέον ανοίγει ο δρόμος για την ολοκλήρωση της μελέτης και την είσοδο του αναδόχου για να κλείσει ο χώρος και να ξεκινήσουν οι εργασίες.

Θα ολοκληρωθεί σε 2 χρόνια

Σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα που υπάρχουν, ο ιστορικός χώρος που σήμερα έχει φανερά τα σημάδια του χρόνου και της φθοράς, θα είναι έτοιμος για λειτουργία σε περίπου 24 μήνες, ίσως και νωρίτερα καθώς δεν πρόκειται να προστεθούν άλλα κτίσματα ή άλλες βαριές κατασκευές.

Μεταξύ άλλων προβλέπεται η αφαίρεση των προκάτ αιθουσών που για αρκετά χρόνια και κυρίως μετά το σεισμό του 1999 τοποθετήθηκαν για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των νηπιαγωγείων και των βρεφικών σταθμών.

Τι αναφέρει η απόφαση των Νεωτέρων Μνημείων

Σύμφωνα με την απόφαση της Διεύθυνσης Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων που δημοσιεύτηκε στη «Διαύγεια» εγκρίνεται η μελέτη μετατροπής του χώρου των παλαιών φυλακών Ωρωπού σε κέντρο ιστορίας, Δημοκρατίας και δομών πολιτισμού εντός του χαρακτηρισμένου ιστορικού τόπου του συγκροτήματος των πρώην Φυλακών Ωρωπού, του Δήμου Ωρωπού, διότι δεν αλλοιώνεται ο χαρακτήρας του και αναδεικνύεται η ιστορική μνήμη του συγκροτήματος, με την προϋπόθεση οι επεμβάσεις στα υφιστάμενα κτήρια να μην τροποποιούν τη δομή και τη μορφή τους και να μην αλλοιωθεί ο χαρακτήρας και να αναδεικνύεται η ιστορική μνήμη του συγκροτήματος, με την προϋπόθεση οι επεμβάσεις στα υφιστάμενα κτίρια να μην τροποποιούν τη δομή και τη μορφή τους με τον όρο να υποβληθεί χρωματική μελέτη για τα υφιστάμενα κτίρια, να υποβληθεί σχέδιο διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου του κτιριακού συγκροτήματος, να συντηρηθούν όλα τα εξωτερικά κουφώματα των κτιρίων και να αντικατασταθούν μόνο όσα παρουσιάζουν φθορές με νέα ξύλινα, όμοιας μορφής και διαστάσεων με τα αρχικά.

Το «Ροδόσταμο»

Φυσικά θα συντηρηθεί και η περίφημη βρύση «Ροδόσταμο» που η φήμη της ταυτίζεται με τη θρυλική μελωδία και είναι αφιερωμένη στη φιλία του Μίκη Θεοδωράκη και του Μανώλη Χιώτη ο οποίος σχεδόν καθημερινά βρίσκονταν στον Ωρωπό και με το μπουζούκι του συντρόφευε τον αγαπημένο του φίλο αλλά και όλους τους κρατουμένους που βρίσκονταν μέσα στα κελιά των φυλακών.

120 χρόνια ιστορίας

Εκτός από τα όσα διαδραματίστηκαν την περίοδο της Χούντας τα κτίρια των παλαιών φυλακών Ωρωπού έχουν μεγάλη ιστορία και συμπληρώνουν 120 χρόνια ζωής.

Το 1897 ο ευεργέτης και μεγαλοκτηματίας Ανδρέας Συγγρός, παραχωρεί την έκταση στο Αμαλίειο Ορφανοτροφείο.

Το 1906 οικοδομείται το Αμαλίειο Ορφανοτροφείο και λίγα χρόνια μετά, το 1915 ο χώρος στεγάζει προσφυγόπουλα από την Αρμενία μετά το διωγμό και τη σφαγή των Αρμενίων.

Το 1922 στέγασε ταλαιπωρημένους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο και κυρίως ορφανά παιδιά.

Το 1926 στεγάζεται το Εμπειρίκειο ‘Ασυλο Αρρένων, το οποίο μεταφέρθηκε το 1929 στη Σύρο και οι εγκαταστάσεις παραχωρούνται στο Αναμορφωτικό Κέντρο Αρρένων.

Το 1931 η εγκατάσταση περνάει εξ ολοκλήρου στο Ελληνικό Δημόσιο, που τις μετατρέπει σε Επανορθωτική Φυλακή Σκάλας Ωρωπού.

Στις φυλακές στεγάζονται υπεράριθμοι τρόφιμοι και στους ίδιους χώρους ενήλικοι και ανήλικοι κρατούμενοι, ενώ το 1933 φυλακίζονται οι πρώτοι πολιτικοί κρατούμενοι.

Ισοπέδωση από τα 6,2 Ρίχτερ

Στις 20 Ιουλίου 1938 τα κτίρια των φυλακών και τα κτίρια των υποδομών ισοπεδώνονται από τον σεισμό τω 6,2 Ρίχτερ που είχε επίκεντρο τον Ωρωπό. Στην ανοικοδόμηση που ακολούθησε μόνο ένα κτίριο (το κεντρικό) έμεινε ως διώροφο. Και πάλι όλα τα κτίρια λειτούργησαν ως φυλακές.

Το 1967, η Χούντα μετατρέπει την περιοχή σε χώρο έγκλειστων πολιτικών κρατούμενων.

Το 1974, με την πτώση της Χούντας καταργούνται οι φυλακές, αφαιρούνται οι πύργοι ελέγχου και οι φράχτες και το 1979, σ’ ένα από τα κτίρια των πρώην φυλακών εγκαινιάζεται το 1ο Γυμνάσιο Ωρωπού, το οποίο θα λειτουργήσει εκεί έως το 1989, όταν μεταφέρθηκε σε νεόκτιστο γειτονικό κτίριο.

Η αντίστροφη μέτρηση

Στο κεντρικό κτίριο των φυλακών θα μετακομίσει το Δημοτικό Ωδείο Ωρωπού. Το 1988, με υπουργική απόφαση ο χώρος των παλαιών φυλακών παραχωρείται υπό όρους στην Κοινότητα Σκάλας Ωρωπού για τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, ενώ το 2020, ο ιστορικός χώρος των παλαιών φυλακών παραχωρείται από το υπουργείο Δικαιοσύνης στον Δήμο Ωρωπού. Το 2021, λίγες ημέρες μετά τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη, ο Δήμος ανακοινώνει ότι ο χώρος θα ονομάζεται Κέντρο Ιστορίας Δημοκρατίας και Δομών Πολιτισμού «Μίκης Θεοδωράκης», στη μνήμη του μεγάλου μουσουργού, για να ψηφιστεί το 2022 από την Οικονομική Επιτροπή του Δήμου Ωρωπού η διενέργεια διεθνούς ανοικτού ηλεκτρονικού διαγωνισμού για τη δημιουργία του Κέντρου Ιστορίας Δημοκρατίας και Δομών Πολιτισμού. Πλέον είναι θέμα ημερών να κλείσει ο χώρος και να γίνει εργοτάξιο ώστε να ξεκινήσουν άμεσα οι εργασίες αποκατάστασης.