Μανούσος Μανουσάκης: Το τελευταίο «αντίο» στον σκηνοθέτη των μεγάλων επιτυχιών - Καταρρακωμένη η σύζυγός του

Η Ελλάδα αποχαιρετά έναν από τους σπουδαιότερους σκηνοθέτες της, τον Μανούσο Μανουσάκη, του οποίου η κληρονομιά στη μικρή και τη μεγάλη οθόνη θα μείνει ανεξίτηλη στη μνήμη όλων. Το μεσημέρι του Σαββάτου (23/11), το Α' Νεκροταφείο Αθηνών γέμισε από συγγενείς, φίλους, συνεργάτες και θαυμαστές που συγκεντρώθηκαν για να τιμήσουν έναν άνθρωπο που άφησε το στίγμα του τόσο μέσα από το καλλιτεχνικό του έργο όσο και μέσα από τη στάση ζωής του.

Ο Μανούσος Μανουσάκης, γεννημένος το 1950 στην Αθήνα, σπούδασε σκηνοθεσία στη φημισμένη London Film School. Οταν επέστρεψε στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1970 σηματοδότησε την έναρξη μιας λαμπρής καριέρας στον κινηματογράφο, με έργα που ξεχώρισαν για το κοινωνικό και καλλιτεχνικό τους βάθος. Η πρώτη του ταινία, «Βαρθολομαίος» (1973), απέσπασε διεθνή αναγνώριση, αλλά στην Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με τη λογοκρισία της χούντας. Παρά τις αντιξοότητες, ο Μανουσάκης συνέχισε να δημιουργεί, αποδεικνύοντας ότι η τέχνη του είχε τη δύναμη να ξεπεράσει σύνορα και προκαταλήψεις.

Το ταλέντο και η ευαισθησία του

Η αναγνώρισή του, ωστόσο, εκτοξεύθηκε μέσα από την τηλεόραση. Ο Μανούσος Μανουσάκης ανέδειξε την ελληνική μυθοπλασία, δημιουργώντας σειρές που καθήλωσαν εκατομμύρια θεατές και συζητήθηκαν για τα τολμηρά τους θέματα. Οι «Ψίθυροι Καρδιάς» αποτελούν ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα του ταλέντου και της ευαισθησίας του.

Η ιστορία της Ερατώς και του Αντώνη, ενός έρωτα που συγκρούστηκε με κοινωνικά ταμπού και προκαταλήψεις, δεν ήταν απλώς τηλεοπτικό γεγονός ήταν κοινωνικό φαινόμενο. Η σειρά κατέρριψε ρεκόρ τηλεθέασης και έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα της μισαλλοδοξίας, ιδιαίτερα απέναντι στους Ρομά. Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος: «Βάλαμε ένα μικρό λιθαράκι για να αλλάξει η οπτική απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους».

Η προσέγγιση της κοινότητας των Ρομά στα Άνω Λιόσια ήταν μια πράξη που απαιτούσε ευαισθησία και ειλικρίνεια, χαρακτηριστικά που ο Μανουσάκης διέθετε σε αφθονία. Αυτή η συναισθηματική σύνδεση με τα θέματά του ήταν που τον έκανε ξεχωριστό. Ο συνδυασμός της κοινωνικής ευαισθησίας με την καλλιτεχνική του μαεστρία τον καθιέρωσε ως πρωτοπόρο, αφήνοντας μια κληρονομιά που θα εμπνέει και τις επόμενες γενιές δημιουργών.

Η Αννα Μαρία Παπαχαραλάμπους, που έκανε τα πρώτα της βήματα ως πρωταγωνίστρια στη σειρά, μίλησε συγκλονισμένη για τη μεγάλη αυτή απώλεια. Σε ανάρτηση που έκανε στο Facebook έγραψε: «Μανούσο. Μανούσο μου. Πώς να χωρέσω σε λέξεις όσα νιώθω, όσα θέλω να σου πω. Είναι η απόλυτη τιμή για έναν ηθοποιό να συναντήσει έναν σκηνοθέτη σαν και εσένα. Έναν τέτοιο καλλιτέχνη. Έναν τέτοιο άνθρωπο. Μου έδωσες τα φτερά, με έμαθες ό,τι ξέρω και με άφησες να πετάξω. Οι μεγάλοι δάσκαλοι είναι και γενναιόδωροι. Δεν ζητούν τίποτα πίσω. Ήσουν μεγάλος δάσκαλος. Γιατί ήσουν σπουδαίος άνθρωπος». Τα λόγια της αποτυπώνουν τη βαθιά επιρροή του σκηνοθέτη στη ζωή και την καριέρα της.

Κόκκινο Ποτάμι: Η τελευταία μεγάλη τηλεοπτική του επιτυχία

Άλλη μια εμβληματική σειρά με την υπογραφή του ήταν το «Κόκκινο Ποτάμι», που προβλήθηκε από το OPEN, με τον πρώτο κύκλο να καταγράφει τεράστια επιτυχία τη σεζόν 2018-2019 και τον δεύτερο κύκλο να επιστρέφει με εξίσου δυναμική παρουσία τη σεζόν 2022-2023. Η σειρά αποτέλεσε ένα τηλεοπτικό αριστούργημα που ανέδειξε τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού και τις τραγικές συνέπειες της ιστορικής περιόδου 1919-1923.

Ο σκηνοθέτης είχε τονίσει ότι η σειρά δεν περιοριζόταν μόνο σε μια ιστορική αφήγηση, αλλά αναδείκνυε και τον ρόλο της πολιτικής και των μεγάλων δυνάμεων στην καθημερινότητα των ανθρώπων: «Η πολιτική δεν είναι κάτι θεωρητικό που λαμβάνεται σε μια απόφαση σε ένα γραφείο στο Παρίσι. Αυτή η απόφαση σημαίνει κάποιες χιλιάδες νεκρούς ή ξεριζωμένους. Στη σειρά θα βιώσουμε την αναλγησία της πολιτικής στο πετσί των ηρώων» είχε αναφέρει στο ethnos.gr.

Eξήγησε ότι η ώθηση για τη δημιουργία και τη συνέχεια της σειράς προήλθε από την τραγική επαναληπτικότητα της ιστορίας: «Τα ίδια τραγικά γεγονότα που συνέβησαν και τότε, συμβαίνουν και σήμερα και μας θυμίζουν ότι λαός που δεν θυμάται την ιστορία του δεν έχει μέλλον. Η ιστορία ζει, δεν είναι μουσείο, είναι σήμερα».

Η ιδέα ν' ασχοληθεί με τον Ελληνισμό του Πόντου γεννήθηκε, όπως εξομολογήθηκε, μετά την ολοκλήρωση της ταινίας του «Ουζερί Τσιτσάνη». Όπως ανέφερε: «Τότε άρχισα να διαβάζω για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Μου έκανε εντύπωση πόσα λίγα πράγματα ξέρουμε γι’ αυτή την περίοδο. Ήρθε, λοιπόν, ο καιρός που έπρεπε να γίνει μία ταινία ή σειρά που θ' αφορούσε αυτό το θέμα».

Κατά την προβολή της ταινίας «Ουζερί Τσιτσάνη» στο Νέο Πετρίτσι, μια γυναίκα από το κοινό τον ρώτησε γιατί κανείς δεν ασχολείται με τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Ο ίδιος θυμόταν έντονα αυτό το περιστατικό: «Ήταν σαν να βρισκόταν στο μυαλό μου. Αυτό ήταν το τελικό σπρώξιμο που με ώθησε να κάνω αυτήν τη σειρά. Η παρατήρηση αυτής της γυναίκας ήταν το σπίρτο που άναψε το φιτίλι. Της υποσχέθηκα τότε ότι θα το κάνω και θα είναι το επόμενό μου έργο».

Καταρρακωμένη η σύζυγός του

Η σύζυγός του, Μαρία Μανουσάκη, δήλωσε με πόνο την αίσθηση του κενού που αφήνει η απουσία του: «Από την αρχή που γνωριστήκαμε, από την πρώτη ημέρα μέχρι την αγκαλιά που δώσαμε την τελευταία ημέρα. Ανανεώσαμε το ραντεβού μας για την επόμενη μέρα και με έστησε, μετά από τόσα χρόνια». Οι μαρτυρίες φίλων και συνεργατών υπογράμμισαν την ανθρώπινη πλευρά του Μανούσου. Η Άννα Φόνσου τον χαρακτήρισε «ένα νέο σκηνοθέτη, νέο χρόνια», ενώ η Λίνα Σακκά εξέφρασε τη βαθιά της ευγνωμοσύνη: «Δε σε χαιρετώ, σε αγαπώ, σε ευχαριστώ! Θα είσαι πάντα παρόν μέσα από το έργο σου, μέσα από την οικογένεια σου, μέσα από εμάς».

Η ξαφνική απώλειά του σε ηλικία 74 ετών από οξεία λευχαιμία προκάλεσε σοκ και θλίψη. Η οικογένειά του, με αξιοσημείωτη ευαισθησία, ζήτησε από όσους θέλουν να τιμήσουν τη μνήμη του να στηρίξουν τρεις σημαντικούς οργανισμούς: «Το Χαμόγελο του Παιδιού», τον σύλλογο «Άλμα» και «Το Σπίτι του Ηθοποιού». Με αυτή την κίνηση, ο Μανούσος Μανουσάκης, ακόμα και στην απουσία του, συνεχίζει να προσφέρει.

Το έργο του δεν είναι μόνο μια καλλιτεχνική παρακαταθήκη, αλλά και μια μαρτυρία του ανθρώπου που ήθελε να φέρει αλλαγή. Από τον κινηματογράφο μέχρι την τηλεόραση, άγγιξε θέματα που λίγοι τολμούσαν, μίλησε για τα συναισθήματα, για την αποδοχή, για τη διαφορετικότητα. Αυτός ήταν ο Μανούσος Μανουσάκης: ένας δημιουργός που έζησε για να αφηγείται ιστορίες, που έβαζε την ψυχή του σε κάθε κάδρο, κάθε σκηνή, κάθε ατάκα. Και αυτή η ψυχή θα ζει για πάντα στο έργο του.