Αρχαιολογία εν καιρώ Πολέμου στο Κιλκίς

Τα χαρακώματα του πολέμου έβγαζαν στο φως πολύτιμους αρχαιολογικούς θησαυρούς στο Κιλκίς. Οι όγκοι του χώματος που σκάβονταν, αποκάλυπταν χρυσά κοσμήματα, αγγεία, αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Στη διάρκεια της λαίλαπας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ολόκληρη η περιοχή του Κιλκίς υπήρξε θέατρο σκληρών μαχών και μεταξύ των στρατιωτών των συμμάχων ήταν Άγγλοι και Γάλλοι αξιωματικοί, που είχαν κάνει σπουδές αρχαιολογίας.

Σπουδαία ευρήματα που ήρθαν στο φως στο Πολύκαστρο, στην Αξιούπολη, στην Ποντοηράκλεια, στον Λιμνότοπο, στη διάρκεια των εργασιών για την διάνοιξη χαρακωμάτων, φιλοξενούνται σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείου Κιλκίς, με πρόθεση των αρχαιολόγων να την...εξάγουν μέσα στο 2019.

Η έκθεση με τίτλο «Αρχαιολογία εν καιρώ Πολέμου στο Κιλκίς. Από τα χαρακώματα των μαχών…στα σκάμματα των ανασκαφών», εγκαινιάζεται αύριο (Σάββατο 10/11)) από τον υφυπουργό Πολιτισμού, Κωνσταντίνο Στρατή και με αυτήν η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς, συμμετέχει στις επετειακές εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Στις προθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα, όπως χρυσά και χάλκινα περιδέραια και κοσμήματα, όπλα, δόρατα, ξίφη, αγγεία, από διάφορες χρονικές περιόδους, μέχρι την Αρχαϊκή Εποχή (6ος π.Χ. αι.). Επίσης, εκτίθεται σπάνιο αρχειακό υλικό από τη συλλογή του στρατιωτικού φαρμακοποιού, Βασίλη Νικόλτσιου, με φωτογραφίες, καρτ-ποστάλ και προσωπικά αντικείμενα των στρατιωτών.

Η ιστορία με άλλο μάτι

Το Κιλκίς αποτέλεσε από τα σπουδαιότερα πεδία των μαχών του μακεδονικού μετώπου και οι μάχες του Σκρα, της Δοϊράνης, ήταν μεταξύ αυτών που έκριναν το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα χαρακώματα δημιουργούνταν για αμυντικούς και επιθετικούς λόγους. Είχαν μεγάλο μήκος και βάθος ως και 2 μέτρα. Άγγλοι και Γάλλοι στρατιωτικοί που έσκαβαν σε γήλοφους έπεφταν τυχαία και αιφνιδιαστικά πάνω σε αρχαιότητες. Μετά το 1918 κάποιοι από αυτούς επέστρεψαν και έκαναν πιο συστηματικές ανασκαφές, μέσω των Αρχαιολογικών Σχολών, σε γήλοφους, που έκρυβαν προϊστορικούς οικισμούς ή νεκροταφεία”, δήλωσε στο Έθνος, η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κιλκίς, Γεωργία Στρατούλη.

Εκτός από ορύγματα, οι στρατιώτες των Συμμαχικών Δυνάμεων συμμετείχαν και σε άλλα κατασκευαστικά έργα, όπως οδοποιίας ή έργα ύδρευσης για την προστασία τους από τα εχθρικά πυρά και έπεφταν πάλι πάνω σε αρχαιότητες. Είναι χαρακτηριστικό πως οι Βρετανοί εντόπισαν τα σημαντικά ευρήματα στην Ποντοηράκλεια (θέση Τσαουσίτας), που θεωρούνται και τα πιο σημαντικά για το νομό Κιλκίς, καθώς αφορούν σε κτερίσματα γυναικείων ταφών, τα οποία εκτιμάται ότι παραπέμπουν σε γυναίκες ιέρειες κάποιας λατρείας του Ήλιου, και η Γαλλική Αρχαιολογική Αποστολή της Στρατιάς της Ανατολής έκανε ανασκαφές στην Αξιούπολη (θέση Μπαϊρια). Και στις δύο θέσεις εντοπίστηκαν κατάλοιπα νεκροταφείων της Εποχής του Σιδήρου, η οποία καλύπτει το χρονικό διάστημα από τον 10ο ως τον 7ο π.Χ. αιώνα.

Οι στρατιώτες που έσκαβαν δεν ήταν τυχαίοι. Στους κόλπους των στρατιωτών, τόσο των Άγγλων όσο και των Γάλλων, υπήρχαν αξιωματικοί με εξειδικευμένα σπουδές και υψηλό αρχαιογνωστικό ενδιαφέρον για την χώρα μας. Αρκετοί από αυτούς είχαν ζητήσει επίσημη άδεια να εξετάσουν ή και να φωτογραφίσουν τα αρχαιολογικά αντικείμενα και κάποιοι έστελναν άρθρα και αναφορές σε επιστημονικά περιοδικά της πατρίδας τους.

Το μεγαλύτερο μέρος των ευρημάτων έχει περιέλθει στην κατοχή του ελληνικού δημοσίου και αποτελεί μέρος της συλλογής του Αρχαιολογικού Μουσείου Κιλκίς. Άλλα ωστόσο αντικείμενα βρίσκονται στο Μουσείο του Λούβρου, στο Εθνικό Μουσείο του Εδιμβούργου, και αλλού.

Η κ. Στρατούλη και ο αρχαιολόγος, Σταμάτης Χατζητουλούσης, έχουν την επιστημονική επιμέλεια της έκθεσης, ενώ το πολύτιμο υλικό που εκτίθεται προέρχεται από την ΕΦΑ Κιλκίς, τον συλλέκτη Βασίλη Νικόλτσιο, αλλά και αρχεία και μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Η ιδέα πίσω από την έκθεση 

Η ιδέα για την έκθεση αυτή προέκυψε από ένα ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε σε βρετανική εφημερίδα πριν από 1,5 χρόνο. Βρετανός δημοσιογράφος που έκανε αποστολή στην Ελλάδα, ακολουθώντας τα ίχνη βρετανικών στρατιωτικών νεκροταφείων, βρέθηκε στην Κρυστώνη, στην Ειδομένη, στο Πολύκαστρο και στην Δοϊράνη και στο ρεπορτάζ του καλούσε τους Βρετανούς να εντάξουν το Κιλκίς στους τόπους προσκυνηματικού τουρισμού. Οι αρχαιολόγοι της ΕΦΑ Κιλκίς, σκέφτηκαν ότι “αυτό πρέπει να το προβάλλουμε και να το ενισχύσουμε”.

«Όλα τα αρχαιολογικά ευρήματα εντυπωσιάζουν για την μοναδικότητά τους. Τα κοσμήματα, οι πόρπες, οι περόνες, τα βραχιόλια, αλλά και τα αγγεία, τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης, φωτίζουν κομμάτια της ιστορίας της περιοχής. Είτε προέρχονται από τάφους, είτε από άλλα σημεία, δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για την κοινωνία και την οργάνωσή της», μας είπε η κ. Στρατούλη.

Η έκθεση συμπληρώνεται από οπτικό υλικό, σχετικά με την κατασκευή των χαρακωμάτων, όσο και από την ανεύρεση αρχαιολογικών θησαυρών, πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αντικείμενα από στρατιώτες του πολέμου, όπως στολές και καπέλα, αλλά και διοράματα, δηλαδή αναπαραστάσεις σε μικροκλίμακα.