Οι νέοι «άποικοι» της Δήλου

Για πρώτη φορά, μετά από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, η Δήλος απέκτησε νέους «κατοίκους». Οι πρωταγωνιστές της μυθολογίας, της αρχαιότητας και της ιστορίας που έζησαν στον ιερό αυτό τόπο υποδέχτηκαν τους σύγχρονους «αποίκους» του και συνομιλούν πλέον, καθημερινά μαζί τους, για το παρελθόν, το παρόν και κυρίως για το μέλλον μέσω της παγκόσμιας και διαχρονικής γλώσσας της τέχνης. «Συντονιστής» αυτής της πρωτοποριακής σύλληψης συγκατοίκησης είναι ο πολυβραβευμένος Βρετανός καλλιτέχνης Άντονι Γκόρμλι ο οποίος, έχοντας εξασφαλίσεις την πολύτιμη συνδρομή και στήριξη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και του Οργανισμού «ΝΕΟΝ», κατάφερε να στήσει, στον μεγαλύτερο αρχαιολογικό χώρο της Ελλάδας, την εντυπωσιακή έκθεση γλυπτικής με τίτλο «Sight», που θα διαρκέσει έως τις 31 Οκτωβρίου.

Προσεγγίζοντας το λιμάνι της Δήλου, λίγα μέτρα πριν το πλοιάριο φθάσει στην ακτή, το μάτι πέφτει στην ανθρωπόμορφη γλυπτή φιγούρα που στέκει αγέρωχη, στα βράχια της δύσβατης βορειοδυτικής πλευράς, ατενίζοντας το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου. Μοιάζει σαν έναν άγρυπνο φύλακα που υποδέχεται τους επισκέπτες. Αυτό είναι ένα από τα 29 συνολικά γλυπτά από σίδερο που βρίσκονται διασκορπισμένα σε διάφορα σημεία του νησιού αποκαθιστώντας, με έναν ιδιαίτερο τρόπο, την ανθρώπινη παρουσία σ’ έναν τόπο με ισχυρό παρελθόν.

Οι υπόλοιποι σύγχρονοι «άποικοι» της Δήλου - οι πέντε από αυτούς αποτελούν νέα έργα του καλλιτέχνη που φιλοτεχνήθηκαν ειδικά για την έκθεση - ξεπροβάλλουν μπροστά μας, εντελώς ξαφνικά, σε πολλά σημεία της περιήγησής μας: Από το λιτό αλλά υπέροχο Μουσείο όπου έχει τοποθετεί ένα ανθρώπινο γλυπτό πεσμένο μπρούμητα ανάμεσα στα εκθέματα μέχρι το επιβλητικό Θέατρο, από την οικιστική ζώνη μέχρι την αγορά κι από την άκρη που εμπορικού λιμανιού μέχρι την κορυφή Πλάκες και το όρος Κύθνος. Άλλες όρθιες κι άλλες ξαπλωμένες στο έδαφος ή κουλουριασμένες, οι περισσότερες μοναχικές και κάποιες λίγες σε ζευγάρια, οι σιδερένιες ανθρωπόμορφες φιγούρες του Άντονι Γκόρμλι μοιάζουν να έχουν βρει τη θέση τους στο ιερό νησί και να έχουν ενσωματωθεί στο φυσικό του περιβάλλον με απόλυτη αρμονία.

Αυτός ήταν εξάλλου, εξαρχής, ο βασικός στόχος του καλλιτέχνη: «Διεγείρω τις αρχαιότητες που ήδη υπάρχουν στο χώρο προκειμένου να βάλω τον θεατή να αναστοχαστεί τη σχέση του με το παρελθόν και να επανεξετάσει τη θέση του στο χώρο, το χρόνο και την ιστορία» μάς λέει ο ίδιος λίγες ώρες πριν γίνουμε οι πρώτοι μάρτυρες της πρωτοποριακής αυτής έκθεσής του. «Θα ήθελα να προσεγγίσετε το έργο αυτό με ανοιχτό μυαλό. Πρόκειται για ένα πείραμα στο οποίο εμπλέκεστε κι εσείς. Δεν υπάρχει ένας τρόπος ανάγνωσης του έργου. Ο κάθε θεατής μπορεί να το ερμηνεύσει διαφορετικά» μάς επισημαίνει για να υπογραμμίσει αμέσως μετά: «Είναι σημαντικό όμως να αισθανθείτε τη διάκριση ανάμεσα στην αρχαία και την σύγχρονη τέχνη καθώς εμείς δεν ερχόμαστε να μιμηθούμε τη συνέχεια της μεγάλης ιστορίας της Δήλου».

Στον διαχωρισμό αυτό άλλωστε στάθηκε και ο Διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Δημήτρης Αθανασούλης: «Στόχος μας δεν ήταν να προβάλλουμε τη Δήλο ούτε να κάνουμε μια απλοϊκή προσέγγιση αρχαιολογικού μνημείου – σύγχρονης τέχνης. Αυτό που θέλουμε είναι να δώσουμε μια νέα διάσταση στον τρόπο ανάγνωσης του παρελθόντος. Να είναι η έκθεση αυτή ο καταλύτης για να αναγνώσουμε τη Δήλο μέσα από τη ματιά ενός πραγματικά εμπνευσμένου καλλιτέχνη» εξήγησε για να απαντήσει αμέσως μετά σε κάποιες, λίγες, φωνές που εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους που μπορεί να ελλοχεύουν από μια έκθεση στη Δήλο: «Ο τρόπος με τον οποίο τοποθετήθηκαν τα γλυπτά έγιναν έτσι ώστε να μην πληγωθεί ούτε ένα μικρό πετραδάκι της Δήλου. Γι’ αυτό τον σκοπό εξάλλου τα έργα μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν τοποθετήθηκαν με ελικόπτερο».

Ως μια «συλλογική προσπάθεια να αλλάξουμε τον τρόπο που μάς βλέπουν, όχι μόνο ως τόπο προορισμού για το «αρχαίον κλέος» μας αλλά για το τώρα, την ανησυχία μας, τη ζωντάνια και την όρεξη να μείνουμε επίκαιροι σε αυτόν τον κόσμο» περιγράφει την έκθεση ο ιδρυτής του ΝΕΟΝ Δημήτρης Δασκαλόπουλος ενώ η διευθύντρια του Οργανισμού και συν επιμελήτρια της έκθεσης, Ελίνα Κουντούρη, περιγράφει το στήσιμο το έκθεσης ως «μοναδική, συγκλονιστική εμπειρία».