Αντρέα Μαρκολόνγκο: Η ελληνίστρια που μαθαίνει αρχαία ελληνικά στους Ιταλούς

Έκανε τους Ιταλούς να αγαπήσουν µε πάθος τα… αρχαία ελληνικά! Το βιβλίο της µε τίτλο «Η υπέροχη γλώσσα» έγινε µπεστ σέλερ στην Ιταλία, ενώ τώρα γνωρίζει ευρύτατη διεθνή αποδοχή, επαναφέροντας εµφατικά την ελληνική γλώσσα στο προσκήνιο. Όσο για το δεύτερο βιβλίο της, «Το µέτρο του ηρωισµού», έρχεται να δείξει ότι η Αντρέα Μαρκολόνγκο δεν είναι απλώς µια διακεκριµένη ελληνίστρια αλλά και µία χαρισµατική συγγραφέας. Η συνέντευξη έγινε µε αφορµή την επίσκεψή της τις τελευταίες µέρες στη χώρα µας, αλλά και την έκδοση των δύο βιβλίων της στα ελληνικά…

Πώς εξηγείτε την τεράστια επιτυχία του βιβλίου σας «Η υπέροχη γλώσσα - 9 λόγοι για ν’ αγαπήσεις τα αρχαία ελληνικά»;

Πριν από πέντε χρόνια δίδασκα ελληνικά σε ένα µικρό αγόρι και µε ρώτησε σε τι χρησιµεύει να µάθει κανείς τον τρόπο που λειτουργούν τα ελληνικά ρήµατα. Για να του απαντήσω, κάθισα και έγραψα αυτό που στη συνέχεια θα γινόταν το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου. Μόνο τότε κατάλαβα την οµορφιά που έκρυβε η ερώτησή του. Με ρωτούν συχνά πώς ένα βιβλίο για την αρχαία ελληνική γλώσσα είχε τέτοια επιτυχία, πουλώντας 300.000 αντίτυπα στην Ιταλία, κάνοντας 27 ξένες εκδόσεις. Και πραγµατικά δεν ξέρω τι να απαντήσω. Εγραψα αυτό το βιβλίο για να κάνω ένα δώρο στη γλώσσα που αγάπησα. Η τύχη µου ήταν ότι αρχικά κανείς δεν πίστεψε σε αυτό, γι’ αυτό ήµουν ελεύθερη να βάζω τον εαυτό µου σε κάθε σελίδα µε απόλυτη ειλικρίνεια, αποκαλύπτοντας ποια είµαι και ποια δεν είµαι σε σχέση µε την ελληνική γλώσσα.

Σήµερα υπάρχει ένα εµφανές έλλειµµα επικοινωνίας. Πού οφείλεται αυτή η ιδιαίτερη κατάσταση;

Υπάρχει ανάγκη για µια νέα γλώσσα; Υπάρχει ένα κενό, µια µοναξιά στην επικοινωνία της εποχής µας, η οποία γίνεται σίγουρα πιο γρήγορα και αποτελεσµατικά, αλλά ίσως αποτελεί περισσότερο και µία πηγή παρεξηγήσεων – τι ακριβώς σηµαίνει το χαµόγελο ενός emoticon; Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ελληνική γλώσσα έχει ξεχωριστή σηµασία, στο 2019. Είναι µία γλώσσα που αποτελεί την πυξίδα µας για να καταλάβουµε πρώτα τον εαυτό µας και στη συνέχεια να µάθουµε τι να πούµε στους άλλους. ∆εν έχω τίποτα απολύτως ενάντια στην τεχνολογία, αλλά θεωρώ ότι είναι ένα µέσον και όχι ο σκοπός, ένα δοχείο και όχι το περιεχόµενο. Μπορούµε, επίσης, να εκφραστούµε µε οποιοδήποτε emoticon, αρκεί να µην ξεχνάµε πώς εκφραζόµαστε µε λόγια – στη γλώσσα και στη σκέψη µας. Ζούµε σε έναν κόσµο µε µεγάλες κοινωνικές και πολιτιστικές ανισότητες. Σε όλους λέω: Να φροντίζετε και να προσέχετε τις λέξεις σας, µην αφήνετε να σας τις κλέβουν. Πάντα στην Ιστορία, και ακόµη περισσότερο σήµερα, η γλώσσα είναι εξουσία. Και σε αυτήν τη δικτατορία των νεολογισµών, σαν να µην ήταν ποτέ αρκετές λέξεις και χρειάζεται να εφευρίσκουµε νέες, λέω: οι λέξεις είναι πάντα εκεί και είναι όµορφες. Ας επιστρέψουµε στην πατρίδα µας, στην Ιθάκη της γλώσσας µας.

Ας µιλήσουµε για το τελευταίο βιβλίο σας, «Το µέτρο του ηρωισµού - Ο µύθος των Αργοναυτών και το θάρρος που παρακινεί τους ανθρώπους ν’ αγαπούν». Πώς από όλη την ελληνική µυθολογία επιλέξατε τον µύθο του Ιάσονα; Πώς προέκυψε η ιδέα για αυτό το εγχείρηµα;

Χιλιάδες είναι οι λόγοι για τους οποίους επέλεξα τον αρχαιότερο ίσως ελληνικό µύθο, έναν µύθο που ο Οµηρος ονόµασε «γνωστό σε όλους». Πιστεύω ότι το ταξίδι του πρώτου πλοίου στον κόσµο, της «Αργούς», και οι ναυτικοί του που οδήγησαν τον Ιάσονα στην αναζήτηση του χρυσόµαλλου δέρατος είναι σήµερα όσο το δυνατόν πιο σύγχρονο. Οι πρωταγωνιστές της Αργοναυτικής Εκστρατείας απέχουν πολύ από τους οµηρικούς ήρωες, είναι άνδρες και γυναίκες ακριβώς όπως εµείς, που πέφτουν, υποφέρουν, κάνουν λάθη, αγωνίζονται, αγαπούν, φοβούνται – αλλά διαθέτουν, πάντα, θάρρος. Κατά κάποιον τρόπο, το βιβλίο γεννήθηκε ως µια έκκληση στη σύγχρονη εποχή: σε µια εποχή σύγχυσης, ανάµεσα στη µετανάστευση και την εγκατάλειψη, σε κραυγές και λαϊκισµούς, όπου ο πολιτισµός θεωρείται περιττός και η πνευµατική εργασία ως πολυτέλεια για µια ελίτ, το ταξίδι των Αργοναυτών µάς θυµίζει ότι είµαστε εδώ, στον κόσµο, για να κάνουµε σπουδαία πράγµατα – όχι απλώς να επιβιώνουµε. Οτι κάθε πρωί καλούµαστε να είµαστε πιστοί όχι σε αυτό που λένε οι άλλοι για εµάς, αλλά στον εαυτό µας. Και αν δεν καταφέρουµε να φτάσουµε στη θάλασσα µε το πρώτο πλοίο στον κόσµο, να συναντήσουµε τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη ή τη µάγισσα Κίρκη, πάντα θα έχουµε να χάσουµε ένα αγαπηµένο µας πρόσωπο, να υποφέρουµε, να ερωτευτούµε, να αποτύχουµε σε κάτι ή να χαρούµε. Η Αργοναυτική Εκστρατεία µάς προσφέρει το αφηγητικό οξυγόνο που χρειαζόµαστε. Το πιο επαναστατικό, στις µέρες µας.

Το ταξίδι, πάνω απ’ όλα στη θάλασσα, είναι ένα θεµελιώδες θέµα του βιβλίου σας. Τι σηµαίνει το ταξίδι για εσάς; Ποια είναι η βαθύτερη σηµασία και ουσία του;

Όλοι πάντα ταξιδεύουµε – όχι απαραίτητα κατά µήκος, αλλά σε βάθος, µέσα στον εαυτό µας. Το ταξίδι, το οποίο στο βιβλίο µου χρησιµοποιεί µεταφορικά τη θάλασσα, είναι πάνω απ’ όλα η προσπάθεια να γνωρίσουµε τον εαυτό µας µε τις επιθυµίες µας, τους φόβους µας, τις αντιφάσεις µας, τα όνειρά µας, αυτούς που αγαπάµε και εκείνους που δεν µας αγαπούν πια: είναι µέσα από αυτήν την αντιπαράθεση που θα ανακαλύψουµε ποιοι πραγµατικά είµαστε. Συχνά ξεχνάµε ότι στο ταξίδι της ζωής, που µας µαγεύει µε την οµορφιά του τοπίου και µας τροµάζει µε την εµφάνιση απροσδόκητων καταιγίδων, δεν είµαστε µόνοι. Είµαστε όλοι άνθρωποι που ψάχνουµε τον εαυτό µας και, ως εκ τούτου, τον άλλον – την αγάπη.

Η απόσταση ανάµεσα στις φανταστικές χώρες που υπάρχουν στους µύθους και στα πραγµατικά µέρη που τελικά συναντάµε είναι συχνά µεγάλη. Ποια είναι η χρησιµότητα των µύθων στη ζωή;

Ένας µύθος δεν είναι παρά η ανάµνηση του εαυτού µας από το παρελθόν: Ο µύθος των Αργοναυτών µάς βοηθά να θυµόµαστε ότι είµαστε άνθρωποι, µε αδυναµίες, ικανοί να γίνουµε ήρωες. Σε µια εποχή σαν τη δική µας, στην οποία καλούµαστε να αποδώσουµε σε ένα επίπεδο τελειότητας που δεν υπάρχει, οι Αργοναύτες µάς βοηθούν να καταλάβουµε ότι δεν είµαστε τέλειοι, αλλά εξελίξιµοι ως άνθρωποι. Αλλά ο «ήρωας», µια λέξη που σήµερα βρίσκεται σε οποιαδήποτε εφηµερίδα για να κατονοµάσει τον πρωταθλητή, τον νικητή, τον πρώτο, δεν έχει καµία σχέση µε τη νίκη και την ήττα: είµαστε στον κόσµο για να δώσουµε το καλύτερο, όχι για να κερδίσουµε. Το να είµαστε ήρωες δεν σηµαίνει να είµαστε πρώτοι, αλλά να µην ερχόµαστε δεύτεροι σε σχέση µε τον εαυτό µας.

Λένε ότι ταξιδεύοντας ανακαλύπτουµε καλύτερα τον εαυτό µας. Πώς ένα ταξίδι οδηγεί στην αυτογνωσία και πού µπορεί να µας ωθήσει συλλογικά;

Ζούµε σε µια εποχή που ο πολιτισµός έχει γίνει ένα ευγενές χόµπι για µερικούς επιζώντες, ενώ η πολιτική κινείται χαµηλά, τζογάροντας το µέλλον µας. Τι µας νοιάζει περισσότερο, το νόµισµα στο πορτοφόλι ή η Ευρώπη; Η αυτογνωσία είναι απαραίτητη, αλλά κανείς δεν φαίνεται να νοιάζεται, πια, για αυτήν. Εκείνοι που φωνάζουν πιο δυνατά φαίνεται να κερδίζουν, σε ένα είδος συλλογικής αµνησίας που η ανάληψη ευθύνης δεν φαίνεται να έχει αξία.

Πώς βλέπετε την Ελλάδα σήµερα;

Είµαι ιδιαιτέρως εντυπωσιασµένη από την υπερηφάνεια που έχει η Ελλάδα: όλα αυτά τα χρόνια έχει κακοποιηθεί και ταπεινωθεί για οικονοµικούς λόγους, αλλά δεν σταµάτησε να περπατάει µε το κεφάλι της ψηλά για όλα όσα έχει δώσει στον κόσµο. Κάτι ανεκτίµητο. Αυτό το συναίσθηµα αξιοπρέπειας και σεβασµού που συναντάω κάθε φορά στους δρόµους της Αθήνας είναι αυτό που µου φαίνεται πιο εντυπωσιακό στο να είσαι Ελληνας, γνωρίζοντας πώς να αντιµετωπίσεις τη ζωή και τον θάνατο – πολλοί από τους φίλους µου που είναι Ελληνες µου λένε ότι κι εγώ είµαι Ελληνίδα!

Ποια πράξη είναι ηρωική στην εποχή µας;

Πιστεύω ότι, σε κάθε εποχή, είναι η αγάπη που µας βγάζει τον καλύτερο εαυτό µας. Το ερώτηµα είναι πάντα το ίδιο, από τον µύθο των Αργοναυτών µέχρι τον ∆άντη, στη «Θεία κωµωδία»: Πού θέλουµε να πάµε σήµερα; Θέλουµε απλώς να περάσουµε τον χρόνο µας ή να ζήσουµε; Προτιµάµε να µείνουµε σε ένα µικρό σκάφος, να παραµείνουµε απλώς στην επιφάνεια, ή σε ένα συµπαγές σκάφος σαν την «Αργώ» να κάνουµε σπουδαία πράγµατα, να ζήσουµε σαν τους Αργοναύτες που δεν φοβούνται να φωνάξουν και να αγαπήσουν και να γιορτάσουν τη ζωή;

Είναι η αγάπη η απάντηση;

Εάν το ταξίδι είναι µια µεταφορά για την αυτογνωσία, η αγάπη είναι η βεβαιότητα. ∆εν υπάρχει ένας άνθρωπος τόσο δειλός που η αγάπη να µην µπορεί να τον µετατρέψει σε ήρωα. Αλλά ο ήρωας δεν είναι ο πρωταθλητής: είναι εκείνος που δεν προδίδει τον εαυτό του και είναι απλά ο εαυτός του. Η αποτυχία δεν έχει σηµασία: ήρωας είναι εκείνος που προσπάθησε.