Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος: Οι 76 «δεσμώτες» προσβάσιμοι για το κοινό με απόφαση του ΚΑΣ

Η ιστορία αυτή είχε συγκλονίσει: Είναι το πολυάνδριο µε τους 76 δεσµώτες που αποκαλύφθηκε το 2016 στο Κέντρο Πολιτισµού του Ιδρύµατος Σταύρος Νιάρχος, στο Δέλτα Φαλήρου, στην περιοχή «Εσπλανάδα». Στο νότιο τµήµα του σκάµµατος όπου διεξάγονταν οι ανασκαφές είχε βρεθεί αυτή η οµαδική ταφή, η οποία χρονολογικά τοποθετείται την εποχή του Κύλωνα (τον 7ο αιώνα π.Χ.), µία από τις πλέον ταραγµένες περιόδους της αρχαίας Αθήνας.

Το θέαµα -έστω και τόσους αιώνες µετά- ήταν πραγµατικά σοκαριστικό: Οι νεκροί, τοποθετηµένοι µε τάξη ο ένας δίπλα στον άλλον, έχουν όλοι µεταλλικά δεσµά στους καρπούς, πλην του τελευταίου ο οποίος έχει δεσµά στα πόδια! Τι ακριβώς συνέβη; Γιατί αυτή η οµάδα ανθρώπων καταδικάστηκε σε αυτόν τον αποτρόπαιο θάνατο; Ήδη από το 2016 η παρουσίαση των ανακαλύψεων που έγινε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συµβούλιο (ΚΑΣ) ώθησε τα µέλη του στην απόφαση ότι τα κατάλοιπα θα διατηρηθούν στη θέση τους.

Από τότε το κύριο µέληµα παρέµενε ένα: να διατηρούνται σε καλή κατάσταση τα οστά. Η πρώτη διαδικασία που έγινε ήταν µια εκτεταµένη δειγµατοληψία από τα οστά, αποσπάσεις σκελετών µε σκοπό τη λεπτοµερή µελέτη τους. Αυτά τα 76 άτοµα βρέθηκαν σε 3 συστάδες, 47 στην πρώτη, 16 στη δεύτερη και 13 στην τρίτη, µε την πρώτη συστάδα να έχει τα περισσότερα προβλήµατα.

Για τον λόγο αυτό δηµιουργήθηκε ένα στέγαστρο για να προστατευτούν οι «δεσµώτες» -όπως αποκαλούνται- από την υγρασία και τη βροχή. Ωστόσο, η απόφαση που έλαβε οµόφωνα το ΚΑΣ στις 4 Ιουνίου είναι ιδιαίτερα σηµαντική, αφού όχι µόνο προβλέπει την ενίσχυση των µέτρων προστασίας των 76 νεκρών, αλλά προκρίνει και µία λύση ώστε τα ευρήµατα να είναι στο εξής επισκέψιµα για όλους. Στο πλαίσιο αυτό, εγκρίθηκαν δύο µελέτες: µία γεωπεριβαλλοντική µελέτη και µία γεωτεχνική διερεύνηση και µελέτη. Το ζητούµενο είναι πάντοτε η προστασία των ευρηµάτων από το υπόγειο νερό.

Ευρήµατα

Η λύση είναι ένα πέτασµα από αλληλοτεµνόµενους πασσάλους περιµετρικά των ευρηµάτων, ένα πασσαλοδιάφραγµα που θα περιβάλλει τα ευρήµατα, ενώ θα προβλέπεται χώρος για τους επισκέπτες που θα µπορούν να τα δουν από κοντά. Oπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά, «ο χώρος για την προστασία και ανάδειξη των ανασκαφικών ευρηµάτων ορίζεται από ένα νοητό περίγραµµα που περιλαµβάνει περιµετρική ζώνη προστασίας των αρχαιολογικών ευρηµάτων, κυµαινόµενου ενδεικτικού πλάτους 1,50 µ. και έκτασης περίπου 215 τετραγωνικών µέτρων».

Όσο για το κτίριο που θα προκύψει, θα είναι «µε ελεγχόµενες συνθήκες περιβάλλοντος, ειδικών συνθηκών επίσκεψης, µε εξαιρετικά λιτά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, που θα προστατεύει µε επάρκεια αυτό το ευαίσθητο και σπάνιο εύρηµα. Ο χώρος µε αυτήν τη διαµόρφωση θα πρέπει να δίνει την αίσθηση της κατ’ εξαίρεση επίσκεψης σε χώρο ταφής». Άλλωστε, δεν πρόκειται για απλά εκθέµατα, αλλά για ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους µε τέτοια βαναυσότητα…