Ο ταχυδρόμος: Πρωταγωνιστής στο μυθιστόρημα και στην Ιστορία

Αρχικά ήταν οι αγγελιοφόροι που μετέφεραν προφορικά μηνύματα, τα οποία στη συνέχεια θα γίνονταν γραπτά πάνω σε φύλλα, φλοιούς δέντρων ή και δέρματα ζώων – πάντα, διατηρώντας την επαφή ανάμεσα σε ανθρώπους που αδυνατούσαν να βρεθούν από κοντά. Ηταν οι πρώτοι ταχυδρόμοι!

Πάντως, αν και στην Αρχαία Ελλάδα η μυθολογία αναφέρει ως πρώτο ταχυδρόμο το Θεό Ερμή, η πρώτη ταχυδρομική υπηρεσία -γνωστή από τον Ηρόδοτο και τον Ξενοφώντα- συγκροτείται το 500 π.Χ. από τον Βασιλιά Κύρο Α΄, ιδρυτή της Περσικής Αυτοκρατορίας. Και, βέβαια, στο πέρασμα του χρόνου η ουσία δεν έπαψε να παραμένει η ίδια: Το νόημα των λέξεων που μεταφέρονται στον παραλήπτη, μαζί με τον τρόπο που κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται.

Στη λογοτεχνία αυτό ακριβώς έχει αξιοποιηθεί -ποικιλοτρόπως- με τα αποτελέσματα να μην έχουν πάψει ποτέ να ξαφνιάζουν. Οπως, για παράδειγμα, συμβαίνει με το «Ταχυδρομείο του Νότου» (1928) το πρώτο μυθιστόρημα του Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ. Εδώ, πρωταγωνιστής είναι ένας πιλότος στις αερογραμμές που μεταφέρουν ταχυδρομείο από την Τουλούζη στην Καζαμπλάνκα και το Ντακάρ, στα μεταπολεμικά χρόνια.

Ο Εξυπερύ αποτυπώνει μοναδικά τη μοναξιά των δύο πιλότων που πετούν δίπλα-δίπλα, αμίλητοι επί ώρες, ανταλλάσσοντας περιστασιακά κάποια τυπικά λόγια. Ο συγγραφέας του «Μικρού πρίγκιπα» κατάφερε κάτι θαυμαστό: Να δημιουργήσει –ταυτόχρονα- την αυτοβιογραφία ενός πιλότου, αλλά και ένα ποιητικό ντοκιμαντέρ για τον ηρωισμό και τη μοναξιά.

Ενα συναφές -τρόπον τινά- βιβλίο με τίτλο «Ο ταχυδρόμος χτυπάει πάντα δύο φορές» (1934) του Τζέιμς Μάλλαχαν Κέιν, έμελλε να ανανεώσει την αμερικανική αστυνομική λογοτεχνία της εποχής. Ο περιπλανώμενος Νικ γίνεται εραστής της Κόρα, της γυναίκας του αφεντικού του. Το παράνομο ζευγάρι αποπειράται να δολοφονήσει τον ηλικιωμένο σύζυγο, αλλά σύντομα στρέφεται ο ένας ενάντια στον άλλον. Το βιβλίο υπήρξε το πρώτο νουάρ μπεστ σέλερ μυθιστόρημα στην Αμερική το οποίο θα μεταφερόταν ουκ ολίγες φορές στον κινηματογράφο και το θέατρο.

Αλλά και ο Τσαρλς Μπουκόφσκι θα ξεκινούσε από μία ανάλογη αφετηρία: Ηδη με το πρώτο του μυθιστόρημα, το «Ταχυδρομείο» (1971) θα έδειχνε ότι διέθετε ένα ασυνήθιστο ταλέντο: να σκιαγραφεί την αμείλικτη καθημερινότητα μέσα από μία περίπου αδιανόητη αίσθηση του χιούμορ. Ο Χένρι Τσινάσκι, το alter ego του συγγραφέα, αλκοολικός, τζογαδόρος και γυναικάς, διορίζεται στο ταχυδρομείο του Λος Αντζελες. Και αφηγείται, διεξοδικά, τις περιπέτειές του από εκείνη την εποχή που ήταν ταχυδρόμος, με έναν τρόπο κωμικό, κυνικό και, φυσικά, αδιανόητα αυτοσαρκαστικό.

Και, ακόμη, ο «Ταχυδρόμος του Νερούδα» (1985) του Αντόνιο Σκαρμέτα, διαθέτει μία συναρπαστική πλοκή: Ενας νεαρός ψαράς γίνεται ταχυδρόμος σε ένα μικρό  νησί όπου ο μόνος που παίρνει και στέλνει γράμματα είναι ο Πάμπλο Νερούδα. Ο νεαρός θαυμάζει τον ποιητή και ελπίζει ότι θα του υπογράψει ένα από τα βιβλία του. Μία φιλία παράδοξη και συγκινητική δεν θα αργήσει -σε αυτό το κομψοτέχνημα- να πάρει δραματική τροπή, έπειτα από την επιβολή της δικτατορίας στη Χιλή.

Οσο για το εξαιρετικό «Ο ταχυδρόμος» του Γιώργου Παπαδάκη, παρουσιάζει –με τη σειρά του- ως πρωταγωνιστή έναν ταχυδρόμο, ο οποίος αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο την ιστορία του, που διαδραματίζεται σε μια ορεινή κοινότητα της μεταπολεμικής Κρήτης. Ευαίσθητος παρατηρητής μιας δύσκολης και σκληρής πραγματικότητας, ο ταχυδρόμος –στην ουσία- άγεται και φέρεται από την κοινωνία, από προξενιά με πλεκτάνες, από ατελέσφορες αγάπες και –τελικά- από έναν έγγαμο βίο, με πολλά μυστικά και ψέματα.

Η ιστορία του επηρεάζεται ευκρινώς από την εποχή στην οποία διαδραματίζεται -κατά τη δεκαετία του 1950- και από τους άγραφους νόμους στα βουνά της Κρήτης, με τις αρχέγονες ηθικές επιβολές. Αλλά και ίδιος ο χαρακτήρας του, δεν τον βοηθάει να ξεφύγει. Πάντως, μέσα από την καθημερινή ζωή του ταχυδρόμου αποτυπώνεται αριστοτεχνικά ένας ολόκληρος κόσμος που ζούσε με τα γράμματα και μάθαινε έτσι την επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Ο πρωταγωνιστής ένιωθε ευχαρίστηση επιτελώντας αυτό το έργο: μεταφέροντας, δηλαδή, τον έξω κόσμο στην περίκλειστη κοινωνία – μέχρι το τέλος.

Ωσπου, έρχεται εκείνη η στιγμή όπου αφυπνίζεται και αντιδρά, οδηγώντας την αφήγηση στην πλήρη ανατροπή και σε μία δραματική κλιμάκωση. Αλίμονο, όμως. Ακόμα και όταν ο ταχυδρόμος οδηγείται σε μια υπέρβαση η οποία ξεκινάει από το υπαρξιακό του αδιέξοδο, υπάρχει διάχυτη η αίσθηση ότι στο βάθος είναι και πάλι η κοινωνία που του υπαγορεύει τι να κάνει. Κάπως έτσι, αναδεικνύεται πειστικότατα -για ακόμη μία φορά- η ισχύς του κοινωνικού συνόλου απέναντι στη μονάδα: αυτό που επιλέγει, είναι συχνά εκείνο που του επιβάλλουν...

Γιώργος Παπαδάκης
«Ο ταχυδρόμος»
Εκδόσεις: Εστία
Σελίδες: 229