Θεσσαλονίκη: «Οι Ένοικοι» της βίλας Καπαντζή

Η οικογένεια Καπαντζή, πρώτοι ένοικοι της ομώνυμης βίλας στην περιοχή της Ανάληψης στην ανατολική Θεσσαλονίκη, που στέγασε στη συνέχεια το Ε΄ Γυμνάσιο Αρρένων και σήμερα φιλοξενεί το Πολιτιστικό Κέντρο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας, συστήνεται μέσα από μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεσης στους χώρους του Κέντρου. Μαζί με την δική της ιστορία, η οικογένεια Καπαντζή, συστήνει και την ιστορία της Θεσσαλονίκης των αρχών του 20^ου αιώνα, πιάνοντας το νήμα από το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε η Συνοικία των Εξοχών της Θεσσαλονίκης, με απαρχή την κατεδάφιση του θαλάσσιου τείχους από το 1870 και την επέκταση της πόλης προς τα ανατολικά. Αλλά και με την  ανέγερση λαμπρών αρχοντικών κατοικιών, την εγκατάσταση του ιππήλατου τραμ και την ακτοπλοϊκή συγκοινωνία με το κέντρο της πόλης, τον ναό της Ανάληψης και το Σατώ Μονμπονέρ στα Καραγάτσια.

Η ιστορία φτάνει μέχρι το 1989 όταν ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση της βίλας Καπαντζή και το κτίριο επαναχρησιμοποιήθηκε ως Πολιτιστικό Κέντρο από την Εθνική Τράπεζα, στην ιδιοκτησία της οποίας βρίσκεται από το 1928.

Η έκθεση τιτλοφορείται «Οι Ένοικοι» και εγκαινιάζεται στις 19 Σεπτεμβρίου, ενώ θα μείνει ανοιχτή για το κοινό ως τις 17 Νοεμβρίου.

Περιλαμβάνει φωτογραφίες, αρχεία και σπάνια ντοκουμέντα, που παρουσιάζουν την ιστορία της βίλας από την ανέγερσή της στις αρχές της δεκαετίας του 1890 ως κατοικία της οικογένειας του επιφανούς ντονμέ  τραπεζίτη, Μεχμέτ Καπαντζή, μέχρι την σημερινή χρήση της ως Πολιτιστικό Κέντρο.

Η πρώτη ενότητα είναι αφιερωμένη στην ιστορία των ντονμέδων, οπαδών του ραββίνου Σαμπατάι Τσεβί, που μεταστράφηκαν μαζικά από τον Ιουδαϊσμό στον Μωαμεθανισμό το 1666, ενώ κατά τον 19ο αιώνα αποτελούσαν μια από τις εκσυγχρονιστικές συνιστώσες της Θεσσαλονίκης. Παρουσιάζεται ακόμη η πολύπλοκη γενεαλογία της οικογένειας Καπαντζή με τα πέντε κορίτσια και τα τρία αγόρια που, στο γύρισμα προς τον 20ό αιώνα, ήταν από τους πλουσιότερους και πιο δραστήριους ανθρώπους της πόλης. Περιγράφεται επίσης, η ιστορία της βίλας που έχτισε ο Μεχμέτ, η αρχιτεκτονική της, οι μετασκευές, η δεκαετία της εγκατάλειψης (1972-82)  και η τελευταία αποκατάστασή της το 1982-88.

Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει την αφήγηση της παρουσίας επιφανών προσώπων στο κτίριο: από τον πρίγκηπα Νικόλαο, στρατιωτικό διοικητή της Θεσσαλονίκης το 1912-13 και την υπογραφή της ελληνοσερβικής συνθήκης συμμαχίας, μέχρι τη διαμονή των Βενιζέλου – Κουντουριώτη – Δαγκλή, την Τριανδρία δηλαδή της Προσωρινής Κυβέρνησης του 1916-17. Επίσης, τη φιλοξενία του Εσάτ πασά και τη στέγαση πυρόπληκτων οικογενειών μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Αλλά και την υπαγωγή του κτιρίου στην ανταλλάξιμη περιουσία κατά τη συνθήκη της Λοζάνης, την αγορά του από την Εθνική Τράπεζα το 1928 και την ενοικίασή του στο ελληνικό δημόσιο για τη στέγαση του Ε΄ Γυμνασίου Αρρένων.

Στην τρίτη ενότητα παρουσιάζεται η σημερινή χρήση της βίλας μετά την αποκατάστασή της. Αρχικά από το Πολιτιστικό Κέντρο Βορείου Ελλάδος (ΠΟΚΕΒΕ) της Εθνικής Τράπεζας μέχρι την παραχώρησή της στο Μορφωτικό Ίδρυμα το 1997 και τη συνακόλουθη διοικητική μεταβολή. Επιλεγμένες εκθέσεις από την τριαντάχρονη λειτουργία της (ιστορικές, εκθέσεις τεκμηρίων, ζωγραφικής, γλυπτικής και φωτογραφίας, αλλά και σύγχρονων μέσων), εκδηλώσεις, βιβλιοπαρουσιάσεις, ξεναγήσεις και διαλέξεις παρουσιάζονται με συνοπτικό τρόπο κλείνοντας την πρόσφατη ιστορία του κτιρίου ως Πολιτιστικού Κέντρου του ΜΙΕΤ στη Θεσσαλονίκη.