Η ιερή υπόσχεση για το «Κόκκινο Ποτάμι»: Ο συγγραφέας Χάρης Τσιρκινίδης μιλά στο ethnos.gr

Οι συγγραφείς μιλούν, όμως εμείς σπάνια τους «ακούμε». Διαβάζουμε τα έργα τους, αλλά δεν συνηθίζουμε να τα αντιλαμβανόμαστε σε βάθος, να κατανοούμε - μας περιορίζει κάπως ο χάρτινος κόσμος των βιβλίων.

Χρειάστηκε, λοιπόν, η συνεισφορά του επιχειρηματία Ιβάν Σαββίδη και η σκηνοθετική ματιά του Μανούσου Μανουσάκη για να παρασυρθεί το κοινό από τις μνήμες, τις αφηγήσεις και τα συναισθήματα του Χάρη Τσιρκινίδη, του συγγραφέα του «Κόκκινου Ποταμιού», που έχει ως θέμα την ανείπωτη τραγωδία των Ελλήνων του Πόντου. Καθόλου τυχαία, λοιπόν, η σειρά του Οpen TV, που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο, βρίσκεται στην κορυφή της τηλεθέασης.

Σχεδόν καθημερινά, στη γενέτειρά του, τη Λεκάνη Καβάλας, στα δύσκολα και φτωχικά χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου, ο μαθητής Δημοτικού Σχολείου τότε Χάρης Τσιρκινίδης πήγαινε φαγητό που του έδινε η μητέρα του σε έναν καλόγερο, ξεριζωμένο από τον Πόντο, ο οποίος έμενε λίγα μέτρα πιο πέρα από το σπίτι του.

Ο πατήρ Γρηγόριος, μοναχός πριν από τον ξεριζωμό στην Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα του Πόντου, ήταν μορφωμένος, αλλά πολύ αυστηρός και πολύ ταλαιπωρημένος από τη φυλακή και τα βασανιστήρια που υπέστη στο Στάλινγκραντ της Σοβιετικής Ένωσης επειδή κήρυττε τη χριστιανική θρησκεία. Δεν ήθελε πολλά πάρε-δώσε με τους συγχωριανούς του και ο πιτσιρικάς Χάρης Τσιρκινίδης τού άφηνε το φαγητό στην πόρτα και έφευγε.

Σιγά σιγά ο μοναχός με τον μαθητή απέκτησαν οικειότητα, η οποία έγινε μεγάλη συμπάθεια προς το μικρό, όταν ο πατήρ Γρηγόριος έβλεπε τον Χάρη Τσιρκινίδη, φίλος του βιβλίου από τα πρώτα σχολικά του χρόνια, να παίρνει βιβλία από τη μικρή ξύλινη βιβλιοθήκη του, να τα διαβάζει και να τα επιστρέφει.

Το 1948, όταν ο Χάρης Τσιρκινίδης ήταν έντεκα ετών, ο πατήρ Γρηγόριος του διηγήθηκε την πραγματική ιστορία του Μιλτιάδη Παυλίδη και της Ιφιγένειας Νικολαΐδου. Δύο νέων Ποντίων που αγαπήθηκαν και πέρασαν πολλές δυσκολίες στα τραγικά χρόνια της Γενοκτονίας του ποντιακού Ελληνισμού.

Ο μικρός Χάρης Τσιρκινίδης γοητεύθηκε από αυτήν και υποσχέθηκε στο μοναχό ότι θα τη γράψει σε βιβλίο όταν μεγαλώσει. Περίπου 4,5 δεκαετίες αργότερα ο Χάρης Τσιρκινίδης υλοποίησε την υπόσχεσή του και έγραψε το «Κόκκινο Ποτάμι», το οποίο σήμερα όλη η Ελλάδα απολαμβάνει και συγκινείται από την τηλεοπτική σειρά που προβάλλεται από τον τηλεοπτικό σταθμό Open TV, σε σκηνοθεσία του Μανούσου Μανουσάκη.

«Με αγαπούσε πολύ ο καλόγερος. Σε κάποια στιγμή κατά τον Εμφύλιο αντάρτες βομβάρδιζαν το χωριό μας. Εμείς εκείνη την ώρα βρισκόμασταν στα χωράφια και μαζεύαμε καπνά. Όταν έσκασαν οι βόμβες, πέσαμε κάτω να κρυφτούμε. Τότε άκουσα τη φωνή του καλόγερου ο οποίος μου έλεγε να πάω μαζί του. Τον ακολούθησα και με οδήγησε στο σπίτι του, σε μία κρύπτη στην αυλή του, η οποία ήταν σκεπασμένη με χώμα, ξύλα και λαμαρίνες. Μέσα σε αυτήν είχε ένα σεντούκι με διάφορα έγγραφα. Μου είπε ότι ήταν πολύ σημαντικά και ότι πρέπει να τα χρησιμοποιήσω όταν μεγαλώσω. Δεν μου είπε ποτέ, τι περιείχαν τα έγγραφα αυτά, όμως, είμαι σίγουρος ότι ήταν σημαντικά ντοκουμέντα από τη Γενοκτονία και γενικότερα για τον Ελληνισμό της Ανατολής. Τα αναζήτησα λίγα χρόνια αργότερα, όταν είχε πεθάνει ο καλόγερος και εγώ φοιτούσα στη Σχολή Ευελπίδων. Δυστυχώς, δεν τα βρήκα, αφού μάλλον κάποιοι χωριανοί θα τα κατάστρεψαν επειδή δεν θα τα θεώρησαν σημαντικά. Έτσι χάθηκαν, όμως, πολύ σημαντικά ντοκουμέντα» λέει στο ethnos.gr ο Χάρης Τσιρκινίδης.

Πολυετείς έρευνες

Ο πατήρ Γρηγόριος διηγήθηκε στον Χάρη Τσιρκινίδη την πραγματική ιστορία των δύο νέων Ποντίων, ωστόσο, για να γράψει το βιβλίο, ο συγγραφέας, έπρεπε να συγκεντρώσει στοιχεία για το ιστορικό, πολιτικό, κοινωνικό και διπλωματικό πλαίσιο της εποχής. Έτσι ξεκίνησε πολυετείς και ενδελεχείς έρευνες, ακόμα και σε στρατιωτικές βιβλιοθήκες της Γαλλίας, του Βελγίου και της Ισπανίας, αφού υπηρετούσε για χρόνια ως ακόλουθος Άμυνας στις ελληνικές πρεσβείες των συγκεκριμένων χωρών.

Ο συγγραφέας δεν παρέλειψε, βέβαια, να αναζητήσει στοιχεία για τον Μιλτιάδη και την Ιφιγένεια, προκειμένου να βεβαιωθεί ότι πρόκειται για υπαρκτά πρόσωπα, αλλά και για να συνθέσει τα στοιχεία του χαρακτήρα τους. Έτσι, περιηγήθηκε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, όπου συνομίλησε με απογόνους συγγενών και φίλων των δύο πρωταγωνιστών της ιστορίας.

«Ξεκίνησα την έρευνά μου για τον Ελληνισμό της Ανατολής την εποχή που φοιτούσα στη Σχολή Ευελπίδων και ταυτόχρονα στη Νομική όταν ένιωσα ότι το μυαλό μου ήταν έτοιμο για να το κάνω. Το 1980 βρέθηκα ως μαθητής στη Σχολή Πολέμου της Γαλλίας, η οποία είχε τεράστια βιβλιοθήκη. Ένας Γάλλος αξιωματικός με ρώτησε τι ψάχνω και, όταν του απάντησα, μου είπε ότι μπορώ να αναζητήσω παλαιότερα απόρρητα έγγραφα του Στρατού, τα οποία πλέον θα μπορούσα να έχω πρόσβαση. Μου συνέστησε να επισκεφθώ τον Πύργο Βενσέ στο Παρίσι, στον οποίο υπήρχε τεράστιο στρατιωτικό αρχείο. Βρήκα διάφορες πηγές σε αυτήν, καθώς και στη βιβλιοθήκη του γαλλικού υπουργείου Εξωτερικών, σε αυτήν της γαλλικής αστυνομίας κ.α. Συνέχισα να ερευνώ και ως διπλωματικός ακόλουθος στις ελληνικές πρεσβείες στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες και στη Μαδρίτη. Από όλα αυτά βρήκα πολλά στοιχεία για το τι συνέβη στον ελληνισμό της Ανατολής» λέει ο Χάρης Τσιρκινίδης.

Έτσι, ο συγγραφέας του «Κόκκινου Ποταμιού», αφού σκιαγράφησε το ιστορικό, πολιτικό και διπλωματικό πλαίσιο της εποχής, ξεκίνησε το 1995 να γράφει το βιβλίο, το οποίο κυκλοφόρησε 1,5 χρόνο αργότερα.

Το «Κόκκινο Ποτάμι» και η αναγνώριση της Γενοκτονίας στην Αυστραλία

Στα μέσα της δεκαετίας του 2000 ο Χάρης Τσιρκινίδης, ως μέλος ελληνικής αποστολής, επισκέφθηκε τη Μελβούρνη της Αυστραλίας, προκειμένου να συμβάλλουν, ώστε κοινοβούλια της χώρας να αναγνωρίσουν τη Γενοκτονία του ελληνισμού της Ανατολής. Όπως λέει στο ethnos.gr ο συγγραφέας, ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης της Πολιτείας της Νότιας Αυστραλίας, εισηγήθηκε στο Κοινοβούλιο την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων, έχοντας στα χέρια του το βιβλίο της Θία Χάλο «Ούτε το όνομά μου» και το «Κόκκινο Ποτάμι».

«Ο υπουργός ήταν πολύ συγκινημένος στην εισήγησή του. Τελικά, το Κοινοβούλιο αποφάσισε ομόφωνα την αναγνώριση της Γενοκτονίας του ποντιακού Ελληνισμού. Το βιβλίο αυτό είναι ένα από εκείνα που έγραψα για τη Γενοκτονία των Ποντίων. Έγραψα ακόμα το "Επιτέλους τους ξεριζώσαμε"…», φράση που είπε ο Κεμάλ στο κοινοβούλιο της Τουρκίας για τους Πόντιους και το "Έχω όπλο την αγχόνη’’. Και αυτήν τη φράση είπε ο Κεμάλ σε ρωσική αντιπροσωπεία, όταν του είπαν, πώς είναι δυνατό να τα καταφέρει η Τουρκία, παρά το ότι ήταν ηττημένη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επίσης έγραψα και συνοπτική ιστορία της Γενοκτονίας, όπου περιγράφεται όλο το δράμα του ελληνισμού της Ανατολής και η ελληνική ιστορική, πανεπιστημιακή, πολιτική και διπλωματική αναποτελεσματικότητα εκείνη την εποχή» τονίζει ο συγγραφέας του «Κόκκινου Ποταμιού».

Η συνάντηση με Μ. Μανουσάκη και Ιβ. Σαββίδη

Πριν από περίπου ενάμιση χρόνο ο Χάρης Τσιρκινίδης δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από το δήμαρχο Αμπελοκήπων – Μενεμένης, Λάζαρο Κυρίζογλου, ο οποίος του είπε ότι στο δημαρχείο θα γίνει παρουσίαση της ταινίας του Μανούσου Μανουσάκη «Ουζερί Τσιτσάνης».

«Παρακολουθούσα το έργο του Μανούσου Μανουσάκη, αλλά δεν τον γνώριζα προσωπικά. Ο δήμαρχος στο τηλέφωνο μου είπε ότι ο κ. Μανουσάκης θέλει να γυρίσει κάτι, στο οποίο να παρουσιάζει τα όσα πέρασαν οι Έλληνες της Ανατολής. Ο δήμαρχος του απάντησε ότι ο καταλληλότερος είμαι εγώ, για να μιλήσει γι’ αυτό. Μετά με πήρε τηλέφωνο ο κ. Μανουσάκης και μου είπε ότι ήθελε να με γνωρίσει. Πήγα στην παρουσίαση με τη γυναίκα μου. Μου μίλησε για τα βιβλία μου για τη Γενοκτονία και μου είπε ότι ήθελε κάτι να αξιοποιήσει. Στην αρχή τον άκουσα με επιφυλακτικότητα, διότι μου είχαν γίνει και στο παρελθόν αντίστοιχες προτάσεις, όπως για παράδειγμα από το γνωστό ηθοποιό Λάκη Κομνηνό. Μετά από έναν μήνα μου έστειλε ένα συμβόλαιο, για να το υπογράψω, ώστε να γίνει το βιβλίο μου κινηματογραφική ταινία. Το υπέγραψα, χωρίς καν να διαβάσω τους όρους, διότι ήταν τεράστιος ο καημός μου και η αγωνία μου, να γίνουν γνωστά αυτά που πέρασαν οι Έλληνες στην Ανατολή. Πέρασαν ακόμα δύο εβδομάδες και μου ήρθε για υπογραφή ένα νέο συμβόλαιο, ώστε το βιβλίο να γίνει τηλεοπτική σειρά» λέει ο Χάρης Τσιρκινίδης.

Κατά τον ίδιο τότε ο Μανούσος Μανουσάκης δεν μπορούσε από μόνος του να σηκώσει το οικονομικό βάρος της σειράς και απευθύνθηκε σε επιχειρηματίες. Ωστόσο, από όλους πήρε έωλες υποσχέσεις και έτσι αποφάσισε να ξεκινήσει από μόνος του, πάντα σε συνεργασία με τον Χάρη Τσιρκινίδη, την επιλογή των ηθοποιών και τα γυρίσματα της σειράς. Τελικά, ο τηλεοπτικός σταθμός OPEN ζήτησε να συναντήσει συγγραφέα και σκηνοθέτη, ενώ στη συνάντηση ήταν παρών και ο επιχειρηματίας Ιβάν Σαββίδης.

«Πριν από περίπου μία δεκαετία ο κ. Ιβάν Σαββίδης διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη μια συνάντηση εκπροσώπων αποδήμου Ελληνισμού. Είχα πάει σε αυτήν και ο κ. Σαββίδης με ανέβασε στο βήμα μαζί του. Από αυτό είπε σε όλους ότι “σήμερα από εδώ υπογράφω με τον κ. Χάρη Τσιρκινίδη ότι το βιβλίο του Κόκκινο Ποτάμι θα φροντίσω να γίνει κινηματογραφική ταινία”. Στη συνάντηση που έγινε στο OPEN χρόνια αργότερα, είπα στον κ. Σαββίδη ότι “νόμισα ότι σας είχαν απορροφήσει τόσο πολύ οι επιχειρηματικές σας υποχρεώσεις και ξεχάσατε την υπόσχεση που δώσατε για το Κόκκινο Ποτάμι. Τώρα βλέπω ότι παίρνει σάρκα και οστά αυτή σας η υπόσχεση και δίνετε τη δυνατότητα το έργο να γίνει αξιόπιστο και μεγάλο”. Τον ευχαρίστησα και του υποσχέθηκα ότι θα κάνω τα πάντα, ώστε να γίνει μία σπουδαία σειρά» καταλήγει ο συγγραφέας του «Κόκκινου Ποταμιού».