Η βλάχικη γλώσσα στο επίκεντρο - Προσπάθειες για τη γραπτή της απόδοση

Την αναγκαιότητα αρχικά διάσωσης και στη συνέχεια διάδοσης της βλάχικης γλώσσας ανέπτυξαν ειδικοί επιστήμονες, κυρίως γλωσσολόγοι, που συμμετείχαν σε ημερίδα στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Τίτλος της ημερίδας ήταν «Η γραπτή απόδοση των γλωσσών προφορικής παράδοσης-Η περίπτωση της βλάχικης γλώσσας» και την διοργάνωσαν το τμήμα Φιλολογίας του πανεπιστημίου σε συνεργασία με την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης του Πολιτισμού των Βλάχων. Η βλάχικη (αρομούνικη) γλώσσα ανήκει στον ανατολικο-βαλκανικό κλάδο των νεολατινικών (ρομανικών) γλωσσών.

Ιστορικές κοιτίδες των ομιλητών της βρίσκονται στη βόρεια και κεντρική Ελλάδα, καθώς και κάποιες όμορες χώρες, όπως η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία. Λειτουργώντας ιστορικά ως γλώσσα προφορικής παράδοσης, η βλάχικη δεν διαθέτει κοινή μορφή, αλλά συνιστά ένα σύνολο διαφοροποιημένων μεταξύ τους διαλέκτων/ιδιωμάτων. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια διεύρυνση της χρήσης της βλάχικης γλώσσας ως γραπτής. Η εξέλιξη αυτή αφενός καθιστά για πρώτη φορά έναν γραπτό κώδικα επικοινωνίας μεταξύ των ομιλητών, αφετέρου αναδεικνύει ένα σημαντικό πρακτικό ζήτημα: την αδυναμία της πλειονότητας των ομιλητών της να αποδώσουν γραπτά τα φωνολογικά, αλλά συνεπακόλουθα και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά της γλώσσας.

Αυτή η ιδιαιτερότητα ήταν ένας από τους λόγους για την διοργάνωση της ημερίδας, οι επιστημονικές ανακοινώσεις της οποίας κάλυψαν δύο βασικούς άξονες. Ο πρώτος εστίασε στο σύγχρονο επιστημονικό κεκτημένο αναφορικά με την τυποποίηση της γραπτής μορφής προφορικών/μειονοτικών/περιφερειακών γλωσσών στον ευρωπαϊκό και βαλκανικό χώρο με έμφαση στις περιφερειακές νεολατινικές γλώσσες καθώς και στην παρουσίαση της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζει κάθε προσπάθεια τυποποίησης μιας γλώσσας προφορικής παράδοσης. Ο δεύτερος άξονας αφορούσε σε παλαιότερες και νεότερες προσπάθειες γραπτής απόδοσης της βλάχικης γλώσσας, με σκοπό τόσο την ιστορική διερεύνηση και καταγραφής της, όσο και στην διατύπωση προτάσεων για ένα κατάλληλο σύστημα γραφής.

«Ξέρουμε ότι η βλάχικη είναι μια γλώσσα, κατά κανόνα προφορική, με πολλά ιδιώματα και διαλέκτους. Σκοπός μας δεν είναι να την ομοιογενοποιήσουμε, αλλά να καταγράψουμε όλη αυτή την πολυμορφία της. Σκοπός μας δεν είναι να επιβάλλουμε την άποψη κάποιων ανθρώπων, αλλά να αναδείξουμε το θέμα σε ένα πλαίσιο διαλόγου, να ακούσουμε τους επιστήμονες και τις προτάσεις τους», δήλωσε από το βήμα της ημερίδας, ο καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Βασίλης Νιτσιάκος, ο οποίος στις αρχαιρεσίες που ακολούθησαν εκλέχθηκε πρόεδρος του Δ.Σ. της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης του Πολιτισμού των Βλάχων. Αντιπρόεδρος είναι ο καθηγητής του πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας , Κωνσταντίνος Ντίνας, γραμματέας η εκπαιδευτικός και συγγραφέας, Ελένη Αναστασοπούλου, ταμίας ο διδάκτορας του Α.Π.Θ. Νικόλαος Σιώκης και μέλη οι: Θεοφάνης Δοσούλας, Σταμάτης Μπέης και Ιωάννα Παναγιώτου-Μάμαλη.