Η Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά του Ιράν που απειλεί να ρημάξει ο Τραμπ

«Βαρβαρική» και «έγκλημα πολέμου» χαρακτηρίζουν επικεφαλής πολιτιστικών φορέων και ιστορικοί τέχνης ακόμα και την διατυπωμένη πρόθεση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να απαντήσει σε ενδεχόμενα ιρανικά αντίποινα για την εκτέλεση του Ιρανού υποστράτηγου Σουλεϊμανί, με βομβαρδισμό των σημαντικών μνημείων της χώρας. Όσο για τον διεθνή Τύπο, δεν κρύβει αντιστοίχως τον τρόμο που του προκαλεί το ενδεχόμενο μίας τέτοιας ιεροσυλίας ανάλογης όπως έγραψε χαρακτηριστικά ο Guardian με ό,τι έκαναν οι Ταλιμπάν και οι Isis.

Η αλήθεια είναι ότι ανεξαρτήτως της σοβαρότατης πολιτικής εμπλοκής και της οξύτατης κλιμάκωσης των σχέσεων ΗΠΑ - Ιράν αλλά και του αντίκτυπου σε όλη τη Μέση Ανατολή και τον κόσμο, η προειδοποίηση που απηύθυνε ο Ντοναλντ Τραμπ την περασμένη Κυριακή είναι ανατριχιαστική. Διότι ούτε λίγο ούτε πολύ έγραψε (στο twitter φυσικά) ότι οι αμερικανικές δυνάμεις έχουν ήδη επισημάνει ως στόχους 52 μνημεία στη χώρα «ορισμένα εκ των οποίων υψηλοτάτου επιπέδου και σημασίας για το Ιράν και την ιρανική κουλτούρα». Πρόσθεσε δε ότι αυτοί οι στόχοι όπως και η ίδια η χώρα θα χτυπηθούν «πολύ γρήγορα και πολύ σκληρά». Γιατί 52; Διότι όπως εξήγησε 52 ήταν οι Αμερικανοί που είχαν κρατηθεί όμηροι στο Ιραν για 444 μέρες μετά την εισβολή των ιρανικών δυνάμεων στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη το Νοέμβριο του 1979.

Ο Τραμπ βέβαια δεν κατονόμασε τους ακριβείς στόχους. Και είναι πιθανό να μην γνωρίζει ότι μιλάμε για αριστουργήματα του μεγάλου περσικού πολιτισμού. Ο διεθνής Τύπος, όμως, που ξέρει δημοσίευσε ήδη καταλόγους προς αποφυγήν, απαριθμώντας τα πιο σημαντικά. Και επισημαίνοντας (Guardian): «Γνωρίζει ο Τραμπ τι θα χαθεί; Πιθανότατα όχι - αλλά δεν είναι ο μόνος. Το γεγονός ότι τη χώρα επισκέπτονται σπάνια τουρίστες από τη Δύση δεν οφείλεται σε έλλειψη αξιοθέατων. Με πολιτισμό που χρονολογείται από 5.000 χρόνια και με πάνω από 20 μνημεία κηρυγμένα ως χώρους παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς στον κατάλογο της UNESCO, η πολιτιστική κληρονομιά του Ιράν είναι πλούσια και μοναδική, ειδικά η θρησκευτική της αρχιτεκτονική(..) Και βέβαια αυτά δεν είναι μόνο η πολιτιστική κληρονομιά του Ιράν, είναι η πολιτιστική κληρονομιά της Ανθρωπότητας»

Περσέπολη

«Το διαμάντι στο αρχαιολογικό στέμμα του Ιράν» είναι η αρχαία πρωτεύουσα της δυναστείας των Αχαιμενιδών που βρίσκεται 70 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της σύγχρονης πόλης Σιράζ στο νοτιοδυτικό Ιράν.  Η Περσέπολις ήταν μία πανέμορφη πόλη, διακοσμημένη με ανεκτίμητα έργα τέχνης, από τα οποία λίγα διασώζονται σήμερα. Το 331 π.Χ, ο Μέγας Αλέξανδρος, στην πορεία του για να κατακτήσει τους Πέρσες, εισεβαλε στην Περσέπολη. Τότε ξέσπασε πυρκαγιά στα ανατολικά ανάκτορα και επεκτάθηκε στην υπόλοιπη πόλη, χωρίς να έχει εξακριβωθεί αν επρόκειτο για τυχαίο περιστατικό ή πράξη αντεκδίκησης για τη φωτιά στην Ακρόπολη κατά τους Περσικούς Πολέμους.

Η Περσέπολις παρέμεινε η πρωτεύουσα της Περσίας ως επαρχία της Μακεδονικής Αυτοκρατορίας, αλλά βαθμιαία παρήκμασε. Το μεγαλύτερο και πιο σύνθετο ανάκτορο στην Περσέπολη ήταν η Αίθουσα Ακροάσεων (Apadana). το οποίο χτίστηκε από τον Δαρείο τον Μέγα και ολοκληρώθηκε σε 30 χρόνια από τον γιο του, Ξέρξη Α'. Η μεγάλη αίθουσα είχε 72 κολόνες, από τις οποίες 13 υπάρχουν ως σήμερα, η κορυφή των οποίων διακοσμήθηκε από αγάλματα ζώων, όπως δικέφαλοι ταύροι, λέοντες και αετοί.Στη δυτική, ανατολική και βόρεια πλευρά του παλατιού υπήρχε ορθογώνια βεράντα με 12 κολόνες, ενώ νότια χτίστηκε μια σειρά αποθηκευτικών δωματίων. Υπήρχαν επίσης δύο συμμετρικές σκάλες, καθώς και τέσσερις πύργοι στις τέσσερις γωνίες του Ανακτόρου. Ολόκληρη η πόλη έχει συληθεί από τους κατά καιρούς εισβολείς αλλά «πολλά ακόμα παραμένουν για να καταστραφούν από τον Τραμπ, συμπεριλαμβανομένων μερικών απίστευτα καλοδιατηρημένων αγαλμάτων και ανάγλυφων».

Το τέμενος Shāh-e-Cheragh στην πανέμορφη πόλη Σιραζ 

Μαυσωλείο και ταυτόχρονα (από το 14^ο αι.) χώρος προσκυνήματος το μνημείο είναι εξωτερικά τυπικής σχετικής αρχιτεκτονικής, στο εσωτερικό όμως καλύπτεται εξ ολοκλήρου με περίπλοκα γεωμετρικά σχέδια φτιαγμένα από κρύσταλλα και πλακάκια ψηφιδωτού μωσαϊκού, που δημιουργούν ένα κοσμικό, αλλόκοτο φωτισμό. «Είναι ένα σκοτεινό μέρος προσκυνήματος, αλλά η εντύπωση που προκαλείται όταν είσαι μέσα έχει παρομοιαστεί με αυτήν που θα αποκόμιζες αν βρισκόσουν μέσα σε μια γιγαντιαία ισλαμική ντισκο-μπάλα». Ένα χειροποίητο αριστούργημα.

Ο καθεδρικός ναός του Vank ή «Amena Perkij»

Βρίσκεται στην παλιά πρωτεύουσα της Περσίας, το περίφημο Ισφαχάν στο κεντρικό Ιράν. Η κατασκευή του από Αρμενίους τον 17^ο αιώνα είχε ως αρχιτεκτονικό πρότυπο την εκκλησία του Αγίου Στεφάνου στο Αζερμπαϊτζάν. Το Ιράν έχει μακρά χριστιανική ιστορία, ιδιαίτερα συνδεδεμένη με την Αρμενία στα βορειοδυτικά σύνορά της. Τρεις από τις παλαιότερες εκκλησίες της περιοχής είναι μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco. Ένα από αυτά είναι και ο καθεδρικός ναός Vank, που με τη διακόσμηση, τις επιχρυσώσεις, τις τοιχογραφίες και τα αγάλματά του όπως και ολόκληρη την αρχιτεκτονική του θεωρείται μοναδικό δείγμα σύνθετης ισλαμικής-χριστιανικής τεχνοτροπίας.

Οι γέφυρες του Ισφαχάν  

Οι πανέμορφες γέφυρες που ενώνουν τις δύο όχθες του ποταμού Ζαγιάντε Ρουντ είναι  έντεκα αλλά από αυτές δύο είναι αυτές που ξεχωρίζουν. Η γέφυρα Sahrestan ή Jay, βρίσκεται λίγο έξω από την πόλη, προς τα ανατολικά, είναι η παλιότερη στην περιοχή του Ισφαχάν και η κατασκευή της ανάγεται στην περίοδο πριν από την αραβική κατάκτηση τον έβδομο αιώνα Η γέφυρα Yahudiya επίσης  παρέμεινε το βασικό σημείο για να διασχίσει κάποιος το ποτάμι για αιώνες, γι αυτό και είχε αποκατασταθεί και  διατηρηθεί σε καλή κατάσταση κατά τη διάρκεια της περιόδου των Buyid και των Σελτζούκων. Και οι πιο σύγχρονες γέφυρες όμως που χτίστηκαν τον 17^ο αιώνα θεωρούνται κατορθώματα της μηχανικής, πανέμορφες αισθητικά αλλά και με μεγάλη λειτουργικότητα. Η περίφημη γέφυρα Khaju, μήκους 130 μέτρων, χρησίμευσε ως φράγμα και πύλη για τον έλεγχο του ποταμού.

Μεγάλο Τζαμί του Σεΐχη Lotfollah στο Ισφαχάν

Πρόκειται για ένα από τα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα της ιρανικής αρχιτεκτονικής που χτίστηκε κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορίας Σαφαβίδων. Δεν είναι το μεγαλύτερο τζαμί της πόλης, αλλά ένα από τα πιο εντυπωσιακά διακοσμημένα, αφού χτίστηκε για να στεγάσει τη βασιλική αυλή. Το εσωτερικό του περιέχει μερικά από τα καλύτερα ψηφιδωτά που υπάρχουν σε όλο τον κόσμο, ειδικά ο θόλος με τα περίπλοκα γεωμετρικά σχήματα του, που λέγεται ότι μοιάζουν με την ουρά παγωνιού - μαρτυρία για αμέτρητες εκατομμύρια ώρες φροντίδας και εργασίας.

Το τέμενος του Ιμάμη Ρεζά στην Μασχάντ

Πόλη χτισμένη σε υψόμετρο 974 μ και σε μικρή απόσταση από τα σύνορα με το Τουρκμενιστάν, πρόκειται για το μεγαλύτερο τζαμί στον κόσμο, ένα από τα πιο ιερά μέρη στην ιερή πόλη του Ιράν, με πάνω από 25 εκατομμύρια επισκέπτες, Σιίτες προσκυνητές, τον χρόνο. Η καταστροφή αυτού του τεμένους θα ήταν ασύλληπτη προσβολή για πολλούς μουσουλμάνους του κόσμου. Εκτός από τον τάφο του Ιμάμ Ρεζά, το συγκρότημα φιλοξενεί τζαμιά, αυλές και μουσείο που περιέχει ανεκτίμητα ιστορικά αντικείμενα.

Πασαργάδες

Τα ερείπια της αρχαίας πόλης βρίσκονται 87 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Περσέπολης. Οι Πασαργάδες αποτέλεσαν την πρώτη πρωτεύουσα της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η κατασκευή της πόλης από τον Κύρο το Μέγα ξεκίνησε το 546 π.Χ. κι έμεινε ανολοκλήρωτη, καθώς εκείνος πέθανε στη μάχη το 530 π.Χ. Η πόλη παρέμεινε πρωτεύουσα του περσικού κράτους μέχρι την περίοδο που ο Δαρείος Α' μετέφερε την πρωτεύουσα στην Περσέπολη. Η πρώτη πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών, είχε εντυπωσιακά παλάτια και άλλα κτίσματα μέσα σε μεγάλους κήπους χωρισμένους από τις οδούς. Λέγεται ότι από εκεί αντλήθηκε έμπνευση για τον σχεδιασμό  του ινδικού Taj Mahal. Διασώζονται μόνον ερείπια αλλά εκεί λέγεται ότι βρίσκεται και ο τάφος του ίδιου του Κύρου.

Ο Τάφος του προφήτη Δανιήλ στη πόλη Σούσα

Βρίσκεται στις πλαγιές ενός λόφου στην ανατολική όχθη του ποταμού Shāvavar. Το μνημείο χτίστηκε τον 7^ο αιωνα και ξαναχτίστηκε στο 1249. Πέρα από το εντυπωσιακό εσωτερικό του και τις μεγάλες αυλές με την κεντρική δεξαμενή, είναι γνωστό για τον χαρακτηριστικό θόλο του σε σχήμα κώνου. Αποτελεί δημοφιλές σημείο προσκυνήματος.

Η Ακρόπολη της αρχαίας πόλης Μπαμ

Χρονολογείται από τον 6ο αιώνα π.Χ. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη πόλη της Περσίας. Εκτείνεται σε 180 στρέμματα, με κεντρικό φρούριο που περιβάλλεται από δρόμους, σπίτια και παζάρια, όλα περιτριγυρισμένα από τοίχους ύψους επτά μέτρων. Το Μπαμ καταστράφηκε στο μεγάλο σεισμό του 2003, αλλά έκτοτε ανοικοδομείται.

Ο Πύργος στην πόλη Gonbad-e Kavus

Ένα ακόμα έξοχο δείγμα της αρχαίας περσικής αριστείας τόσο στη μηχανική όσο και στο αρχιτεκτονικό ύφος. Αυτός ο ταφικός πύργος, ύψους 50 μέτρων, χρονολογείται από τις αρχές του 11ου αιώνα και εξακολουθεί να θεωρείται ο πιο ψηλός πύργος από τούβλα στον κόσμο. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός είναι εξαιρετικά αυστηρός, αναπαριστώντας ένα δεκάκτινο αστέρι που καταλήγει στην κωνική οροφή, αλλά υπάρχουν δύο εντυπωσιακές διακοσμητικές ζώνες στο πάτωμα και στην οροφή..

Πολλά ακόμα αριστουργηματικά μνημεία του Ιράν περιλαμβάνονται στον κατάλογο της UNESCO. Εύλογη η αναστάτωση ιστορικών και προσωπικοτήτων σε όλο τον κόσμο. Μιλώντας στο Artnet News π.χ. η διάσημη Πολωνή αρχαιολόγος Barbara Kaim, η οποία ειδικεύεται στην αρχαιολογία του Ιράν και της Κεντρικής Ασίας, συνέκρινε τις απειλές του προέδρου Τραμπ με αυτές ενός «βάρβαρου». «Δεν καταλαβαίνω», είπε, «πώς ένας σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό του να σκεφτεί την καταστροφή πολιτιστικών αγαθών. Πού θα διέφερε μια τέτοια απόφαση από την δράση του ISIS;»

Και ο Αμπάς Μιλάνι, Ιρανοαμερικανός ιστορικός, συγγραφέας και διευθυντής του προγράμματος Ιρανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, δήλωσε «βαθιά συγκλονισμένος και απογοητευμένος» από τις προειδοποιήσεις του Αμερικανού προέδρου. «Είναι», είπε «μια ιδέα που δεν είναι μόνο ενάντια στο διεθνές δίκαιο και την πολιτιστική ευγένεια, αλλά είναι και πολιτικά αντιπαραγωγική: Η απειλή για την καταστροφή αυτών των μνημείων χρησιμεύει μόνο για να ενισχύσει την αφήγηση των πιο οπισθοδρομικών δυνάμεων στο Ιράν που θέλουν την Αμερική ως τον Μεγάλο Εχθρό».

Ο Tristram Hunt, πρώην πολιτικός και σήμερα διευθυντής του Μουσείου Victoria and Albert στο Λονδίνο, που σχεδιάζει μια μεγάλη έκθεση περσικής τέχνης και σχεδίου το φθινόπωρο, συνέκρινε την απειλή με την καταστροφή της Παλμύρας, ενώ κι ο Thomas Campbell, πρώην διευθυντής του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης της Νέας Υόρκης, ο οποίος βρίσκεται πια στην ηγετική ομάδα διοίκησης των Μουσείων Καλών Τεχνών του Σαν Φρανσίσκο «ανέβασε» στο Instagram έναν χάρτη των σημαντικότερων τοποθεσιών πολιτιστικής κληρονομιάς του Ιράν και μαζί το σχόλιό του: «Κανονικά οι διευθυντές των μουσείων μένουν στα παρασκήνια ... Αλλά όταν ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών απειλεί να ανατρέψει κάθε αξιακό σύστημα που υπήρχε προηγουμένως στη χώρα μας και ζητά καταστροφικές επιθέσεις εναντίον μνημείων ενός από τους παλαιότερους πολιτισμούς του κόσμου, ένα διευθυντής οφείλει να μιλήσει έντονα και επειγόντως».