Κύπρος: Αναπάντεχα ευρήματα στην Αγορά της Νέας Πάφου από Πολωνούς αρχαιολόγους

Μια μικρή νεκρόπολη, που πιθανόν σχετίζεται με την ύπαρξη βασιλικής της Ύστερης Ρωμαϊκής Περιόδου, αλλά και ένα καλά οργανωμένο δίκτυο δρόμων που οδηγούσαν σε δημόσια κτίρια και προς το θέατρο, ανακαλύφθηκαν στην Αγορά της Νέας Πάφου στην Κύπρο, που θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες του ελληνιστικού κόσμου. Τις ανασκαφές διενήργησε το τμήμα Κλασικής Αρχαιολογίας του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Jagiellonian στην Κρακοβία της Πολωνίας, με επικεφαλής την καθηγήτρια, Ewdoksia Papuci-Władyka. Η πόλη της Νέας Πάφου, χτισμένη πάνω σε ένα μικρό ακρωτήρι στη νοτιοδυτική ακτή του νησιού, είναι ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Κύπρου-στο εσωτερικό αναπτύχθηκε η σημερινή πόλη της Πάφου. Ιδρύθηκε στο τέλος του 4^ου αιώνα π.Χ. από τον βασιλιά Νικοκλή και κατά την ελληνιστική περίοδο (2^ος αιώνας π.Χ.) απέκτησε σημαντικό ρόλο στην Κύπρο, έτσι οι Πτολεμαίοι που είχαν ως έδρα του την Αλεξάνδρεια, μετέφεραν εκεί την πρωτεύουσα της Κύπρου. Η Νέα Πάφος παρέμεινε πρωτεύουσα του νησιού το 58 π.Χ. όταν η Κύπρος προσαρτήθηκε στη Ρώμη και ήταν η μόνη πόλη που διατήρησε το προνόμιο να κόβει νομίσματα.

Οι αρχαιολογική έρευνα γίνεται στο πλαίσιο του προγράμματος Pafos Agora Project (PAP), που ξεκίνησε το 2011 με στόχο την μελέτης της οικονομικής και όχι μόνο δραστηριότητας της αρχαίας πόλης της Νέας Πάφου. Οι έρευνες έδειξαν πως οι στοές της Αγοράς ήταν πολύ μεγαλύτερες από τις αρχικές εκτιμήσεις, μάλιστα η Νότια Στοά σχεδόν τριπλάσια από ότι θεωρούνταν ως σήμερα και η Ανατολική Στοά διπλάσια. Στις δοκιμαστικές τιμές που έγιναν το προηγούμενο διάστημα αποκαλύφθηκαν οι πλακόστρωτες επιφάνειες των δρόμων, αλλά και κατασκευές που συνδέονται με τους δρόμους, όπως συσσωρευτές νερού. Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η περιοχή που μελετούν είχε ισοπεδωθεί και συληθεί σε πολλά σημεία, στο απώτερο παρελθόν, γεγονός που δυσχεραίνει την έρευνα και την ερμηνεία πολλών ευρημάτων. Ένα από τα αναπάντεχα ευρήματα της φετινής ανασκαφικής περιόδου είναι ο εντοπισμός μιας μικρής νεκρόπολης, που εκτιμάται ότι σχετίζεται με μια βασιλική, όπως φάνηκε και από γεωμαγνητικές έρευνες που έκανε παλαιότερα το πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Η ραδιοχρονολόγηση με την μέθοδο του άνθρακα (C14) στα κατάλοιπα των τάφων και ιδιαίτερα σε ένα ξύλινο φέρετρο θα επιτρέψουν την ακριβή χρονολόγηση της νεκρόπολης, όπως όμως φαίνεται τα ευρήματα είναι της Ύστερης Ελληνιστικής και Πρώιμης Ρωμαϊκής Περιόδου.  

Η Νέα Πάφος, μαζί με τον αρχαιολογικό χώρο της Παλαίπαφου έχουν περιληφθεί στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, ήδη από το 1980. Τα σημαντικότερα μνημεία της Νέας Πάφου είναι η Οικία του Διονύσου με εντυπωσιακά ψηφιδωτά, η Οικία του Ορφέα ένα πολυτελές κτίσμα του τέλους του 2^ου- αρχές 3^ου μ.Χ. αιώνα που επίσης κοσμείται με εξαιρετικά ψηφιδωτά, η Έπαυλη του Θησέα με τα 100 δωμάτια που πιθανόν ήταν η κατοικία του Ρωμαίου ανθύπατου (κυβερνήτη) με ψηφιδωτό που απεικονίζει τον Θησέα να παλεύει στον Λαβύρινθο με τον Μινώταυρο. Η Έπαυλη του Αιώνα έχει το πλέον θεαματικό ψηφιδωτό που περιλαμβάνει πέντε πίνακες, οι οποίοι απεικονίζουν με την σειρά το νεογέννητο Διόνυσο, τη Λήδα και τον Κύκνο, το διαγωνισμό ομορφιάς μεταξύ της Κασσιόπειας και των Νηρηιδών, τον Απόλλωνα και το Μαρσύα και, τέλος, το θρίαμβο του Διονύσου. Η Αγορά της Νέας Πάφου είναι μια αυλή με τέσσερις στοές που περιλαμβάνει επίσης το Ωδείο και το Ασκληπιείο και όλο το συγκρότημα χρονολογείται στον 2^ο μ.Χ. αιώνα, ενώ το αρχαίο θέατρο, είναι από μεγαλύτερα της ελληνιστικής περιόδου.

Η Βασιλική της Χρυσοπολίτισσας, εντός του αρχαιολογικού χώρου, είναι μια από τις μεγαλύτερες βασιλικές που χτίστηκαν στο νησί στο δεύτερο μισό του 4^ου μ.Χ. αιώνα. Μετά την καταστροφή της χτίστηκε στον ίδιο χώρο μία βυζαντινή εκκλησία του 11ου αι., την οποία διαδέχθηκε μια άλλη εκκλησία που χρονολογείται γύρω στα 1500 μ.Χ. Η τελευταία σώζεται μέχρι σήμερα και χρησιμοποιείται από την αγγλικανική εκκλησία της Πάφου.

Διασώζονται επίσης το Φρούριο των Σαράντα Κολόνων, που χτίστηκε τον 7ο αι. μ.Χ. για να προστατεύσει το λιμάνι και την πόλη της Πάφου από τις επιδρομές των Αράβων και έμεινε σε χρήση μέχρι το 1222, οπότε καταστράφηκε από σεισμό.