Τα χαλιά που έσωσαν τους πρόσφυγες στην Ουρανούπολη Χαλκιδικής

Εκείνη Αυστραλή από το Κουίνσλαντ κι εκείνος Σκωτσέζος που ζούσε στην Αυστραλία κι οι δυο γνωστοί δημοσιογράφοι και συγγραφείς του περασμένου αιώνα, ήρθαν στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1920 για να βοηθήσουν τους 150.000 πρόσφυγες που εκδιώχτηκαν από την Τουρκία. 

Η ιστορία της Τζόις και του Σίντνεϊ Λοκ είναι ελάχιστα γνωστή στο ευρύ κοινό, αλλά τα «Χαλιά Πύργος» που έφτιαχναν στον Πύργο της Ουρανούπολης Χαλκιδικής, εξακολουθούν να εντυπωσιάζουν και να αποτελούν πηγή έμπνευσης για σύγχρονους καλλιτέχνες. Οι εικαστικοί Kalos&Klio από τη Θεσσαλονίκη δημιούργησαν ένα υφαντό, που με τίτλο «Happiness» παρουσιάζεται στο MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και συμμετέχουν με αυτό στην 7^η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης.

Το έργο πλαισιώνεται από πλούσιο υλικό, φωτογραφίες, επιστολές και μικρά δείγματα υφαντικής από το Ιστορικό Αρχείο της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής, ενώ το Σάββατο θα γίνει μια ενδιαφέρουσα εκδήλωση στο αμφιθέατρο του ΜΟΜus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, με θέμα «Αμερικανική Γεωργική Σχολή-Joice Loch-Biennale: Άγνωστες Στάσεις Ζωής και Τέχνης»-το ζεύγος Λοκ συνδέθηκε στενά με την Αμερικανική Γεωργική Σχολή, μάλιστα ο Σίντνεϊ υπηρέτησε από το 1945 και για 11 μήνες ως Acting Director στη Σχολή. Στη διάρκειά της θα παρουσιαστούν πτυχές της καλλιτεχνικής έρευνας, της επιμελητικής πρακτικής και της διαχείρισης του αρχειακού υλικού, μέσα από πρωτότυπα σχέδια, επιστολές, έγγραφα και εικονογραφικά μοτίβα, σε μια προσπάθεια να καταγραφεί η πορεία της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής, η σχέση της με την τοπική κοινωνία, με την παράδοση και με την σύγχρονη τέχνη.

«Το ζεύγος Λοκ αφιέρωσε την ζωή του στους πρόσφυγες, βοηθώντας όχι μόνο Έλληνες, αλλά και Πολωνούς, καθώς και πολλούς Εβραίους, ένα κομμάτι που επίσης θα θέλαμε να αναδειχθεί», λέει στο ethnos.gr, η Δαμιάνα Κουτσομίχα, προϊσταμένη των Βιβλιοθηκών και του Ιστορικού Αρχείου της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής.

Όπως εξηγεί η κ. Κουτσομίχα, η Τζόις και ο Σίντνεϊ έφτασαν στην Ευρώπη, αρχικά στην Ιρλανδία και στην Πολωνία, όπου εντάχθηκαν στους Κουάκερους, μια χριστιανική οργάνωση που ιδρύθηκε τον 17^ο αιώνα στην Αγγλία. Με τους Κουάκερους ήρθαν στη Θεσσαλονίκη το 1923 στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή, ενώ το 1928 μετακινήθηκαν στην Ουρανούπολη, καθώς ο Σίντνεϊ, ανακάλυψε το Άγιον Όρος και αποφάσισε να μελετήσει την θαυμαστή μοναστική πολιτεία. Έμειναν μέχρι τον θάνατό τους -ο Σίντνεϊ πέθανε από ανακοπή καρδιάς το 1952 και η Τζόις το 1982- στον Πύργο του Προσφορίου (τον γνωστό Πύργο της Ουρανούπολης), μετόχι της Μονής Βατοπεδίου που χτίστηκε πριν από το 1344.

Η ζωή στην Ουρανούπολη, τα πρώτα χρόνια, ήταν δύσκολη και οι πρόσφυγες που ήρθαν από τα Πριγκιπόνησα και την Καππαδοκία ήταν αδύνατον να επιβιώσουν σε μια άνυδρη γη. Η Τζόις Λοκ συνέλαβε την ιδέα της δημιουργίας χαλιών και παρήγγειλε τον πρώτο, ξύλινο αργαλειό. Άλλωστε οι πρόσφυγες γνώριζαν καλά την ταπητουργία. Τα σχέδιά τους για χαλιά οριεντάλ, συνάντησαν την αντίδραση της τοπικής κοινωνίας και η Τζόις σκέφτηκε πως δεν είχε νόημα να υφαίνουν τουρκικά χαλιά σε ένα ελληνικό χωριό, έτσι άλλαξε τη θεματική με σχέδια και μοτίβα από το Άγιον Όρος, μέσα από τις φωτογραφίες που τραβούσε ο Σίντνεϊ, αλλά και την παράδοση των Αβορίγινων της Αυστραλίας. Τα νήματα βάφονταν με φυτικές βαφές που ετοιμάζονταν από τη χλωρίδα της περιοχής. Τα «Χαλιά του Πύργου» κατέκτησαν την ελληνική και όχι μόνο αγορά, μάλιστα ένα από αυτά με τίτλο «Δημιουργία», εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο Powerhouse του Σίδνεϋ.

«Από την ιστορία και το έργο ζωής της Τζόις Λοκ, από την αναβίωση της υφαντικής τέχνης και των φυτικών βαφών εμπνεύστηκαν οι Kalos&Klio για το χειροποίητο υφαντό τους, ενώ ένα εξίσου πανέμορφο χαλί των σύγχρονων εικαστικών εκτίθεται στο MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά στην Αθήνα», αναφέρει η κ. Κουτσομίχα, ενώ η Συραγώ Τσιάρα, αναπληρώτρια Διευθύντρια του ΜΟΜus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, σημειώνει στο ethnos.gr, ότι «το υφαντό αυτό είναι εμπνευσμένο από τις παραδοσιακές πρακτικές υφαντικής, τις οποίες οργάνωσε το ζεύγος Λοκ στην Ουρανούπολη Χαλκιδικής».