Θεσσαλονίκη: Οι σκιές του μυαλού του Roger Ballen

Θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς και επιδραστικούς φωτογράφους του 21^ου αιώνα. Η Θεσσαλονίκη έχει την τύχη να φιλοξενεί μια αναδρομική έκθεση του Roger Ballen, του Αμερικανού expert της φωτογραφίας που εδώ και σχεδόν 40 χρόνια ζει στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής.  Το MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, φιλοξενεί μια αναδρομική έκθεσή του με τίτλο Shadows of the mind, από τις 3 Μαρτίου ως το τέλος Μαϊου. 

Περιλαμβάνει φωτογραφίες σε ύφος κοινωνικού ντοκουμέντου από τη δεκαετία του ΄80, μέχρι δείγματα του πιο πρόσφατου έργου του, που ερευνά το φως και το σκοτάδι της ανθρώπινης ψυχής κι όπως εξηγεί ο ίδιος στο ethnos.gr, «θέλω να αποκαλύψω το μοναδικό μου στυλ ως φωτογράφος, αυτό που εδώ και δεκαετίες συχνά αναφέρεται ως Ballenesque».

Το Ballenesque έχει καθιερωθεί στο ύφος των εικόνων του Ballen και αυτόν τον τίτλο έδωσε σε ένα πολυτελές λεύκωμα, 350 σελίδων- βάρους 5 κιλών- με 330 φωτογραφίες του και μια ενδιαφέρουσα εισαγωγή από τον Βρετανό θεωρητικό, κριτικό της τέχνης και ιστορικό, Robert J.C. Young. «Ασχολούμαι με την φωτογραφία εδώ και 50 χρόνια και το ύφος μου, αυτό που ονομάζεται Ballensque, εξελίσσεται συνεχώς. Αγαπημένα μου θέματα είναι τα ζώα, τα αντικείμενα, σχέδια πάνω στο ανθρώπινο σώμα», μας λέει, δεν θέλει ωστόσο να σχολιάσει τις διαφορές ανάμεσα στην Ευρώπη, όπου συνηθίζει να εκθέτει τη δουλειά του και στην Αμερική από όπου κατάγεται.

«Δεν θεωρώ ότι είμαι πολιτικός καλλιτέχνης, είμαι ίσως περισσότερο της ψυχολογίας, παρά της πολιτικής. Θέλω οι εικόνες μου να μπαίνουν στο υποσυνείδητο των ανθρώπων κι εκεί να μεταμορφώνονται, κατά συνέπεια να βοηθήσουν τους θεατές να συνεννοηθούν με τον κόσμο γύρω τους με πιο ανθρώπινο τρόπο», αναφέρει, προσθέτοντας ότι «το ταξίδι από τη νότια Αφρική προς τους περισσότερους προορισμούς του κόσμου είναι μακρύ και κουραστικό. Παρότι η απόσταση με την Ευρώπη είναι μεγάλη, έχουμε την ίδια χρονική ζώνη και επιπλέον η ιστορία της Ευρώπης είναι πλούσια σε οπτική κουλτούρα και η δουλειά μου χαίρει μεγάλης εκτίμησης».

Ο Roger Ballen σπούδασε γεωλόγος, αλλά η μητέρα που ήταν μέλος του πρακτορείου Magnum, τον μύησε στον κόσμο της εικόνας. Στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 ταξίδεψε στη Νότια Αφρική και έκτοτε μένει εκεί, «όπου δημιούργησα την δική μου αισθητική». Στην αρχή φωτογράφιζε περιθωριοποιημένους λευκούς που ζούσαν στην περιφέρεια της χώρας, με επιρροές από το έργο των ζωγράφων Lucien Freud και Francis Bacon. Σε έναν κόσμο χαοτικό και αβέβαιο έστρεψε την κάμερά του σε ανθρώπους κατώτερων κοινωνικών τάξεων, στην καθημερινότητα, στην άθλια κατάσταση των ζώων. Στόχος του ήταν και είναι να ενοχλούν οι εικόνες του γιατί για εκείνον «η τέχνη ξεκινά πρώτα από το στομάχι».  

Στο Γιοχάνεσμπουργκ ολοκληρώνει την διαδικασία για την ίδρυση ενός Κέντρου Φωτογραφικών Τεχνών που θα φέρει το όνομά του-ο γιος του Paul θεωρείται ο «βασιλιάς» του παγωτού στη Νότια Αφρική, επισημαίνει με καμάρι- και θα διδάσκει μια τέχνη, η οποία θα συνδυάζει την φωτογραφία, την ζωγραφική, το σχέδιο, την γλυπτική και την επιτελεστικότητα. Τα έργα του Roger Ballen βρίσκονται σε περισσότερα από 60, από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, ανάμεσά τους στο Centre Georges Pompidou στο Παρίσι, το Getty Museum στο Λος Άντζελες, το Pushkin Museum της Μόσχας, το Stedelijk Museum στο Άμστερνταμ, στην Tate Britain στο Λονδίνο, κ.α. Σύμφωνα με τον Ηρακλή Παπαϊωάννου, επιμελητή της έκθεσης, που θα φιλοξενηθεί στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, «η αναδρομική έκθεση του Roger Ballen, εμβαθύνει την προσπάθεια του Μουσείου να παρακολουθήσει και να παρουσιάσει τις διεθνείς τάσεις της φωτογραφίας στο κοινό της πόλης και της χώρας».