Η γυναίκα σε πρώτο πλάνο στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης

Η γυναίκα στην τέχνη κρατά διαχρονικά διάφορους ρόλους: μπορεί να εμφανίζεται ως θέμα του εκάστοτε έργου –συχνά ως ερωτικό αντικείμενο–, μπορεί να λειτουργεί ως πηγή έμπνευσης, αλλά και να είναι η ίδια ερμηνεύτρια ή δημιουργός.

Ο κύκλος εκδηλώσεων του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, με τον τίτλο «Γυναικών Έργα», περιλαμβάνει την ενδιαφέρουσα έκθεση «Kalliope», που παρουσιάζει σημαντικές γυναίκες της Αυστρίας των τελευταίων δύο αιώνων, δίνοντας μια αντιπροσωπευτική εικόνα της γυναικείας συμβολής σε μια ευρωπαϊκή κοινωνία (6-30/3), αλλά και τρεις εξαιρετικές μουσικές εκδηλώσεις: την παρουσίαση των τραγουδιών του Μπετόβεν –με ερωτική θεματολογία– από τη μέτζο σοπράνο Λένια Ζαφειροπούλου και την πιανίστα Ζωή Ζενιώδη (6/3), το ρεσιτάλ πιάνου του Στέφανου Νάσου με σονάτες τριών μεγάλων συνθετών εμπνευσμένες από ισάριθμες γυναίκες τις οποίες ερωτεύτηκαν (7/3), και τη συναυλία των Ιωάννας Αθανασάκη (φλάουτο) και Μαριλένας Λιακοπούλου (πιάνο) με έργα Γαλλίδων συνθετριών (8/3).

Η έκθεση Kalliope, Αυστρία: Οι γυναίκες στην κοινωνία, τον πολιτισμό και την επιστήμη, επιχειρεί να «αφηγηθεί» όσα διαδραματίστηκαν τα τελευταία 200 χρόνια βάσει των βιογραφιών σημαντικών Αυστριακών γυναικών. Πρόκειται για προσωπικότητες οι οποίες επηρέασαν και εμπλούτισαν τη χώρα τους με ταλέντο, ισχυρή βούληση και αγωνιστικό φρόνημα και θάρρος. Η ζωή τους και το έργο τους αποτελούν τουλάχιστον το ήμισυ της πνευματικής ταυτότητας της Αυστρίας. Μέσα από την έκθεση το κοινό θα γωνρίσει τις προσωπικές ιστορίες γυναικών της αριστοκρατίας, της τέχνης, της υψηλής κοινωνίας και της κοσμικής ζωής, γυναικών-επιστημόνων, πολιτικών, καλλιτέχνιδων κ.ά., σε μια περίοδο από τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι και σήμερα. Ο κοινός παρονομαστής είναι η χειραφέτηση των γυναικών, με όλους τους θριάμβους και τα εμπόδια που συνάντησε. Από τη σφοδρή επιθυμία για ελευθερία στην περίοδο Biedermeier μέχρι τον 21ο αιώνα, η γυναικεία χειραφέτηση είχε σημαντικό αντίκτυπο σε πολλούς τομείς. Ωστόσο μέσα από την έκθεση καταδεικνύεται επίσης σαφώς πως η ισότητα των φύλων δεν έχει επιτευχθεί ακόμη και ότι πρέπει ακόμη να γίνουν πολλά.

Στις 6 Μαρτίου, με αφορμή τα 250 χρόνια από τη γέννηση του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, αλλά και για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, η μέτζο σοπράνο Λένια Ζαφειροπούλου και η πιανίστα Ζωή Ζενιώδη παρουσιάζουν ερωτικά τραγούδια του μεγάλου κλασικού συνθέτη.

Αριστοτεχνικά και δυναμικά, μελαγχολικά αλλά και παιγνιώδη, οι μελωδίες του Μπετόβεν ισορροπούν απαράμιλλα ανάμεσα στο φωτεινό και ανάλαφρο ερωτικό όραμα του ροκοκό, γεμάτο ακόμα από αρκαδικές, βουκολικές αποχρώσεις, και στα βαθιά και πιο υπαρξιστικά πάθη του νεογέννητου ρομαντισμού.

Οι μελωδίες του Μπετόβεν απαιτούν δεξιοτεχνία, ακρίβεια, εκφραστική δύναμη και τόλμη από τους ερμηνευτές τους, ενώ σηματοδοτούν την αφετηρία για όλους τους μεταγενέστερους συνθέτες του έντεχνου τραγουδιού.

Το πρόγραμμα του ρεσιτάλ, που θα δώσει στις 7 Μαρτίου ο Στέφανος Νάσος περιλαμβάνει τρεις σονάτες για πιάνο του Μότσαρτ, του Μπετόβεν και του Μπραμς, αφιερωμένες αντίστοιχα σε τρεις γυναίκες, τις οποίες οι τρεις κορυφαίοι συνθέτες αγάπησαν κάποια στιγμή της ζωής τους. Πρόκειται για την Therese von Trattner, μαθήτρια του Μότσαρτ και μούσα του για τη σονάτα Κ. 457 και τη φαντασία Κ. 475 (αμφότερες σε ντο ελάσσονα), για την ουγγρικής καταγωγής κόμισσα Therese von Brunsvick, που υπήρξε μαθήτρια του Μπετόβεν και σύμφωνα με κάποιους ερευνητές η αθάνατη αγαπημένη του, και για την κόμισσα Ida von Hohenthal, το γένος von Seherr-Thoss, που φιλοξένησε για ένα σύντομο διάστημα τον Μπραμς στον οικογενειακό πύργο του κόμη von Hohenthal και η σχέση τους κατέληξε σε σφοδρό έρωτα – τουλάχιστον από τη μία πλευρά.

Η Ιωάννα Αθανασάκη στο φλάουτο και η Μαριλένα Λιακοπούλου στο πιάνο παρουσιάζουν στις 8 Μαρτίου ένα αφιέρωμα στη γυναίκα συνθέτρια, μέσα από έργα επιλεγμένα από το γαλλικό ρεπερτόριο του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, γραμμένα αποκλειστικά από συνθέτριες, όρος που καθιερώθηκε επίσημα από τη Γαλλική Ακαδημία το 1904. Όπως και σε άλλες τέχνες –λογοτεχνία, ζωγραφική– έτσι και στη μουσική οι κατηγοριοποιήσεις και οι κοινωνικές ανισότητες κρατούν τις γυναίκες καλλιτέχνιδες στο περιθώριο. Σε μια ανδροκρατούμενη εποχή, ωστόσο, κατάφεραν να γίνουν αποδεκτές, να αποσπάσουν σημαντικές διακρίσεις (1er prix de Rome για τη L. Boulanger το 1913) και να καταξιωθούν παγκοσμίως. Ένας μικρός φόρος τιμής στις γυναίκες που το έργο τους εξακολουθεί να μην είναι πολύ γνωστό στον μουσικό κόσμο και αξίζουν μια σημαντική θέση στην ιστορία της γαλλικής μουσικής.