Μακάριος: Έναν χρόνο στο «τιμόνι» της Αρχιεπισκοπής Αυστραλίας

Όσοι διάβασαν το Συναξάριον Κωνσταντινουπόλεως έχουν διαπιστώσει ότι ανάμεσα στις πολλές μνήμες των αγίων υπάρχουν και οι μνήμες των εγκαινίων ναών ή μονών, όπως για παράδειγμα της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως (23 Δεκεμβρίου) ή της ιστορικής μονής του Αγίου Σάββα στην Παλαιστίνη (9 Δεκεμβρίου). Ο συντάκτης του Συναξαρίου θέλησε, με τη συγκεκριμένη αναγραφή, να διατηρήσει στην ιστορική μνήμη της Εκκλησίας το γεγονός της αφιέρωσης ενός τόπου στον Θεό. Έτσι, στην ετήσια ανακύκλωση του χρόνου, η εορτή λειτουργεί και ως ανανέωση της υπόσχεσης. Η ιερότητα του χώρου επεκτείνεται με αυτόν τον τρόπο στα έσχατα, χωρίς να επιτρέπει τη μεταποίηση του ναού ή της μονής σε κοσμικό καταγώγιο.

Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την επέτειο της εκλογής και της χειροτονίας ενός επισκόπου. Το γεγονός ανακαλείται κάθε χρόνο στη θύμηση για να ανανεωθούν οι υποσχέσεις που δόθηκαν κατά την αρχιερατική χειροτονία. Αυτές οι υποσχέσεις έχουν κωδικοποιηθεί στην τάξη της αρχιερατικής χειροτονίας που ακολουθεί το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, ήδη από την εποχή του μεγάλου ησυχαστή πατριάρχη Φιλοθέου Κοκκίνου, αλλά και προηγούμενα, με την έννοια του σεβασμού στα δόγματα της πίστης, της εφαρμογής των ιερών κανόνων και της αφοσίωσης στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, στον θεσμό και στο πρόσωπο του Πρώτου Πατριάρχη της Ορθοδοξίας.

Στις μέρες μας γνωρίζουμε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δοκιμάζεται ποικιλοτρόπως. Η κανονική διάρθρωση της Ορθοδοξίας, νομοθετημένη από τις οικουμενικές συνόδους, δέχεται στην πράξη αμφισβήτηση, κυρίως στον χώρο της λεγόμενης Ορθόδοξης Διασποράς, δηλαδή των Εκκλησιών που σχηματίστηκαν ύστερα από τη μετανάστευση στο νέο κόσμο ορθοδόξου ποιμνίου (Αμερική, Αυστραλία, Δυτική Ευρώπη κλπ). Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, από τις αρχές του 20ού αιώνα, έχει αναπτύξει ξεχωριστό ενδιαφέρον για τις νέες Μητροπόλεις του. Έτσι, η δυναμική παρουσία στην Ορθόδοξη Διασπορά ενός χαρισματικού και πρωτοποριακού ιεράρχη, αλλά και η αφοσίωσή του στο Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει τεράστια σημασία.

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συμπληρώνει σε λίγες μέρες έναν χρόνο εξαιρετικής διακονίας στη μακρινή ήπειρο της Αυστραλίας (η ενθρόνιση του έγινε στις 29 Ιουνίου 2019), σε μια Εκκλησία με ακμάζοντα τον Ελληνισμό. Εκλέχθηκε από τη Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου με πρόταση του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο οποίος εκτίμησε τα χαρίσματά του, εναποθέτοντας σε αυτόν την ελπίδα της πνευματικής ανασυγκρότησης των Ορθοδόξων στην Αυστραλία. Είναι μεγάλη η αποστολή του. Ο ίδιος την δέχθηκε με ταπεινό φρόνημα, εναποθέτοντας την ελπίδα του στον Θεό. Ο κόσμος τον δέχθηκε με συγκινητικό ενθουσιασμό, βλέποντας στο πρόσωπό του έναν ιεράρχη με όραμα.

Ένας νέος άνεμος πνέει, ήρεμος για τον ορθόδοξο λαό της επαρχίας του, χαρίζοντας σε αυτόν την πνευματική δροσιά και καθιστώντας τον ισχυρό απέναντι στο λεγόμενο κατεστημένο, εντός και εκτός Αυστραλίας, εξαφανίζοντας την αχλή του…

Είναι πραγματικά ουσιαστικό έργο για έναν ιεράρχη να επιβάλει τους κανόνες της χρηστής διοίκησης, σύμφωνα με τις υποσχέσεις που έδωσε κατά την αρχιερατική χειροτονία. Ακόμη πιο ουσιαστικό να χαράξει τον δρόμο της πνευματικής ακτινοβολίας, καθώς θέλει ο Χριστός: «Υμείς εστέ το φως του κόσμου…».

Τα πρότυπά του

Ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας είναι σίγουρο ότι έχει ενώπιόν του φωτεινά πρότυπα: Πρώτα – πρώτα αυτό του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, έπειτα των μεγάλων γερόντων και αγίων της εποχής μας. Έκδηλος είναι και ο σεβασμός του στον προκάτοχό του μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Στυλιανό.

Ένας αρχιερέας στην επαρχία του είναι πρώτος στην τιμή, αλλά και πρώτος στον σταυρό. Αυξάνει τα τάλαντα που έλαβε από τον Θεό μέσα από τις δυσκολίες, δηλαδή στην προσωπική άρση ενός επώδυνου σταυρού. Γιγαντώνεται στο έργο του, όταν λειτουργεί με ανιδιοτέλεια. Γίνεται αποδεκτός ο λόγος του, όταν είναι σύγχρονος, αλλά και εμπνευσμένος από την πατερική σοφία. Όταν οι επιλογές του δεν είναι για το «θεαθήναι τοις ανθρώποις», αλλά για τη δόξα του Θεού. Όταν γίνονται για να αποδοθεί η ευγνωμοσύνη σε αυτούς που τον τίμησαν με την ψήφο τους.

Ο πνευματικός ανδριάντας ενός ιεράρχη σμιλεύεται καθημερινά στην εκκλησιαστική διακονία και προφανώς όχι με τους κανόνες που υποδεικνύουν οι επικοινωνιολόγοι. Εξάλλου, το εκκλησιαστικό φρόνημα κτίζεται μέσα στην υπακοή και όχι την προβολή.

Ένας εμπνευσμένος ιεράρχης

Η Ορθόδοξη Εκκλησία, τον Ιούνιο του 2016 συγκάλεσε, ύστερα από πολλούς αιώνες, την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο και έθεσε έναν από τους πρώτους στόχους της την έξοδο από την εσωστρέφεια, που κατά τους τελευταίους αιώνες προκαλεί ο εθνοφυλετισμός ανάμεσα στους ορθοδόξους λαούς. Το δυσάρεστο αυτό φαινόμενο βρήκε έδαφος και επιχωριάζει δυστυχώς στην Ορθόδοξη Διασπορά, με συνέπεια να κλονίζεται εκεί η ενότητα του ορθοδόξου ποιμνίου. Σε ένα αλλόπιστο και ετερόδοξο περιβάλλον οι ορθόδοξοι, προερχόμενοι από διάφορα έθνη, δεν φαίνεται ακόμη να είναι έτοιμοι να συμμετέχουν στην ίδια ευχαριστιακή σύναξη. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο ανασταλτικός ρόλος ενός εμπνευσμένου ιεράρχη, που θα έχει την ενδεδειγμένη θεολογική και κανονική κατάρτιση, αποδεικνύεται καθοριστικός.

Ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας διαθέτει αυτά τα προσόντα και επομένως μπορεί να ηγηθεί της προσέγγισης των Ορθοδόξων στην επαρχία του. Εξάλλου, στην ενότητα εδράζεται η καλή μαρτυρία. Ένας ορθόδοξος ιεράρχης με πνοή γίνεται το «άλας της γης» που δίνει τη νοστιμιά στην πνευματική τροφή. Στην εποχή της εκκοσμίκευσης, η μαρτυρία της ορθόδοξης θεολογίας από ένα κληρικό είναι σπουδαία υπόθεση. Στις προκλήσεις των καιρών ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας μπορεί να αντιτάξει πειστικά με λόγο και με πράξεις τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Αγωνιά για το μέλλον της Εκκλησίας του, για το μέλλον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, για το μέλλον της ορθόδοξης νεολαίας. Η Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου αφιέρωσε το έτος 2020 στη νεότητα, υποδεικνύοντας στους ποιμένες να επιδείξουν συντονισμένο και ιδιαίτερο ενδιαφέρον γι’ αυτήν. Η ορθόδοξη νεολαία στη Διασπορά έχει πραγματικά ιδιαίτερη ανάγκη από την ποιμαντική φροντίδα των κληρικών.

Σε αυτές τις συντεταγμένες πορεύεται ο νέος Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας με δυναμισμό και αποφασιστικότητα. Ο ορθόδοξος κόσμος της επαρχίας του τον έχει αγκαλιάσει αυθόρμητα και αυτός ανταποκρίνεται ανυπόκριτα στις εκδηλώσεις αγάπης. Προσεύχεται στον Θεό να μη φανεί επιλήσμων στην τιμή που δέχθηκε και απρόθυμος στις υποχρεώσεις της ποιμαντικής διακονίας. Φιλοδοξεί να κτίσει μια νέα εποχή, συμπεριφερόμενος προς όλους με αγάπη. Είναι μεγάλη ευθύνη. Οι κανόνες του ποιμαντικού έργου είναι πλέον διαφορετικοί. Τα αυτονόητα του παρελθόντος έχουν υποχωρήσει. Παραμένει η σκληρή πραγματικότητα: για να πεισθεί ο κόσμος, πρέπει ο κληρικός να είναι αληθινός και προφητικός στις επιλογές του. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στον έναν χρόνο που βρίσκεται στην Αυστραλία έδωσε άριστα δείγματα εκκλησιαστικής αφοσίωσης.

Οι «σταθμοί» της αρχιεπισκοπίας του:

• Πάνω απ’ όλα η αγάπη

Αναθέρμανση της σχέσης του χριστεπώνυμου πληρώματος της Ι. Α. Αυστραλίας με τον ποιμενάρχη του, καθώς και εμπέδωσή της στη βάση της πατρικής αγάπης. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο, «όργωσε» κυριολεκτικά την ήπειρο της Αυστραλίας απ’ άκρου εις άκρον, εισπράττοντας παντού την αγάπη των πιστών και την παλλαϊκή συμμετοχή τους σε όλες τις παρουσίες του.

• Ζούμε μία συνεχή Πεντηκοστή

Οι τρεις νέοι βοηθοί επίσκοποι που φρόντισε ο ίδιος να επανδρώσουν και να ανανεώσουν την πνευματική ηγεσία του χριστεπώνυμου πληρώματος αποτελεί την πλέον θεμελιακή και μακροπρόθεσμη παρέμβασή του στη στιβαρή αναδιάταξη της Ι. Α. Αυστραλίας.

• «Ίνα ώσιν εν»

Η μέριμνα για την άρση του σχίσματος και την επούλωση των τραυμάτων της εκκλησιαστικής ενότητας. Τα πρώτα αποτελέσματα εν προκειμένω είναι κάτι περισσότερο από ενθαρρυντικά. Σκοπός να αρθεί παντού η σχισματική κατάσταση που ταλανίζει την Ι. Α. Αυστραλίας για 60 χρόνια τώρα.

• Το ήθος της Χάλκης στους Αντίποδες

Η Θεολογική Σχολή του Αποστόλου Ανδρέου περνά στη δεύτερη φάση της ζωής της με κατακόρυφη ανανέωση του ενδιαφέροντος για θεολογικές σπουδές, επέκταση των νέων ψηφιακών μεθόδων διδασκαλίας και προγραμματισμό για απόκτηση νέων σύγχρονων κτιριακών εγκαταστάσεων.

• Οι νέοι είναι το παρόν της Εκκλησίας

Άνοιγμα και ανοιχτή πρόσκληση στη νεολαία της Ι. Α. Αυστραλίας, με την πραγματοποίηση των συνεδρίων νεολαίας μετά από πάρα πολλά χρόνια, τον σχεδιασμό ολοκλήρωσης των έργων στην κατασκήνωση του Bribie Island και τη διοργάνωση του παναυστραλιανού συνεδρίου νεολαίας το 2021.

• Ένα μεγάλο εργαστήρι αγιότητας

Αναβάθμιση του φιλανθρωπικού και προνοιακού έργου της Ι. Α. Αυστραλίας με επέκταση των εγκαταστάσεων της Βασιλειάδας, αύξηση των προγραμμάτων του Ελληνικού Κέντρου Προνοίας (ιδίως κατά την περίοδο κορύφωσης της πρόσφατης πανδημίας) και τον σχεδιασμό για την ίδρυση δύο κέντρων απεξάρτησης.

• Στις φλέβες μας τρέχει αίμα ηρώων

Προώθηση της ελληνομάθειας, με πλήρη σεβασμό στις αγγλόφωνες ανάγκες. Εδώ εντάσσονται παρεμβάσεις, όπως η οικονομική στήριξη του Κολλεγίου του Αγίου Ιωάννου στη Μελβούρνη, η ανάληψη εκ μέρους του κ. Μακαρίου της θέσης του Υποστηρικτή (Patron) του Greek Studies Foundation, Macquarie University, καθώς και ο πανηγυρικός εορτασμός των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.

• «Πάντα ευσχημόνως… γινέσθω»

Οικονομική αναδιάρθρωση όλων των υπηρεσιών της Ι. Α. Αυστραλίας, στοχευμένες μακροπρόθεσμες επενδύσεις του Consolidated Trust και σχεδιασμός για την αυτόνομη μισθοδοσία του ιερού κλήρου. 

• Τα πρώτα 100 χρόνια

Σχεδιασμός νέων κτιριακών εγκαταστάσεων για την  Ι. Α. Αυστραλίας, οι οποίες θα συμβολοποιούν την ιστορική συνέχεια της Εκκλησίας, θα αναδεικνύουν τη θέση και τον ρόλο της εντός της αυστραλιανής κοινωνίας και, παράλληλα, θα της επιτρέπουν να υπηρετεί με λειτουργικό τρόπο τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες. Η ολοκλήρωση του έργου θα συμπέσει με τις εκδηλώσεις εορτασμού των 100 χρόνων από την ίδρυση της Ι. Α. Αυστραλίας (1924-2024). 

• Στα βήματα του Αγίου Παϊσίου

Ενίσχυση της παρουσίας της Ορθόδοξης μοναστικής παράδοσης στην Αυστραλία μέσω της στήριξης των αδελφοτήτων που ήδη υπάρχουν και τη δημιουργία νέων, όπως για παράδειγμα της Ι. Μ. Παναγίας Σουμελά που έχει ήδη δρομολογηθεί στο Όρος Μελά της Βικτωρίας.

• Σαρξ εκ σαρκός

Οι προκλήσεις των καταστρεπτικών πυρκαγιών και της εξαιρετικά δύσκολης κατάστασης λόγω της πανδημίας του κορονοϊού αντιμετωπίστηκαν από τον Αρχιεπίσκοπο Αυστραλίας Μακάριο με τρόπο που απέδειξε περίτρανα τόσο την αλληλεγγύη της Ι. Α. Αυστραλίας προς την αυστραλιανή πολιτεία, όσο και την υπεύθυνη στάση της Εκκλησίας απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα.